Bài giảng Vật lý 9 - Tiết 24, Bài 22: Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

 VẬT LÝ 9 Thứ năm ngày 7 tháng 11 năm 2013 PHÒNG GD&ĐT TP. QUY NHƠN TRƯỜNG THCS NGÔ MÂY Câu 1: Có 2 thanh thép luôn hút nhau bất kể đầu nào lại gần. Có thể kết luận 1 trong 2 thanh là nam châm được không? Giải thích ? KIỂM TRA BÀI CŨ - Có thể kết luận được rằng một trong hai thanh này không phải là nam châm, vì nếu cả hai đều là nam châm thì khi đổi đầu chúng phải đẩy nhau. Câu 2: Nêu cách xác định từ cực của một thanh nam châm khi bị mất màu sơn ? Để xác định tên từ cực của một thanh nam châm khi màu sơn đánh dấu cực đã bị tróc hết có thể làm theo một trong các cách sau : + Để thanh nam châm tự do. Dựa vào định hướng của thanh nam châm để xác định cực. + Dùng một nam châm khác đã biết tên cực. Dựa vào tương tác giữa hai nam châm để biết tên cực của thanh nam châm. Khi công tắc ngắt Khi công tắc đóng Khi công tắc đóng Ở lớp 7 chúng ta đã biết, cuộn dây có dòng điện chạy qua có tác dụng từ. Phải chăng chỉ có dòng điện chạy qua cuộn dây mới có tác dụng từ ? Nếu dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay có hình dạng bất kì thì nó có tác dụng từ hay không ? I. Lực từ : 1- Thí nghiệm: C1.Đóng công tắc K. Quan sát và cho biết : + Hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm. + Khi nằm cân bằng, kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa không ? Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG a- Dụng cụ : Kim nam châm, dây dẫn AB thẳng, nguồn điện, biến trở, ampe kế, dây nối. b- Tiến hành : Hình 22.1 I. Lực từ : 1- Thí nghiệm: a- Dụng cụ : Kim nam châm, dây dẫn AB thẳng, nguồn điện, biến trở, ampe kế, dây nối. b- Tiến hành : C1.Đóng công tắc K. Quan sát và cho biết : + Hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm. + Khi nằm cân bằng, kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa không ? Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG C1. + Lúc đã nằm cân bằng, kim nam châm không còn song song với dây dẫn nữa. + Kim nam châm lệch khỏi vị trí ban đầu. I. Lực từ : 1- Thí nghiệm: a- Dụng cụ : b- Tiến hành : Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG 2. Kết luận : - Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực (gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt vào nó. Ta nói rằng dòng điện có tác dụng lực. II. Từ trường : 1- Thí nghiệm : I/ Lực từ: II/ Từ trường: 1. Thí nghiệm Một kim nam châm (gọi là nam châm thử) được đặt tự do trên trục thẳng đứng, đang chỉ hướng Nam-Bắc. Đưa nó đến các vị trí khác nhau xung quanh dây dẫn có dòng điện hoặc xung quanh nam châm. C2 Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm? Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG Trả lời: Kim nam châm lệch khỏi hướng Nam – Bắc.  I/ Lực từ: II/ Từ trường: 1. Thí nghiệm C3: Ở một vị trí, sau khi nam châm đã đứng yên, xoay cho nó khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Nhận xét hướng của kim nam châm sau khi đã trở lại vị trí cân bằng. Kim nam châm luôn luôn chỉ một hướng xác định 2. Kết luận: Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó. Ta nói trong không gian đó có từ trường. Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG I/ Lực từ: II/ Từ trường: 1. Thí nghiệm 2. Kết luận: 3. Cách nhận biết từ trường Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG a) Để phát hiện từ trường thông thường dùng kim nam châm (nam châm thử) để phát hiện lực từ nhờ đó phát hiện ra từ trường - Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường. I/ Lực từ: II/ Từ trường: 1. Thí nghiệm 2. Kết luận: 3. Cách nhận biết từ trường Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG C4: Nếu có một kim nam châm thì em làm thế nào để phát hiện ra trong dây dẫn AB có dòng điện hay không ? C4: Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam – Bắc thì dây dẫn AB có dòng điện chạy qua và ngược lại. C5: Thí nghiệm nào đã làm với nam châm chứng tỏ rằng xung quanh Trái Đất có từ trường ? C5: Đó là thí nghiệm đặt kim nam châm ở trạng thái tự do, khi đã đứng yên, kin nam châm luôn chỉ hướng Nam – Bắc. C6: Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm luôn nằm dọc theo một hướng xác định, không trùng với hướng Nam – Bắc. Từ đó có thể rút ra kết luận gì về không gian xung quanh kim nam châm? C6: Không gian xung quanh kim nam châm có từ trường. Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG I/ Lực từ: II/ Từ trường: III/ Vận dụng: Tõ tr­êng th­êng ®­îc ph¸t hiÖn ë khu vùc: - L©n cËn c¸c ®­êng d©y cao thÕ. - C¸c d©y tiÕp ®Êt cña hÖ thèng thu l«i. - C¸c d©y tiÕp ®Êt cña c¸c thiÕt bÞ ®iÖn. - Khu vùc xung quanh thiÕt bÞ ®iÖn ®ang vËn hµnh: mµn hình m¸y vi tÝnh, ®ång hå ®iÖn, m¸y sÊy tãc, ®iÖn tho¹i di ®éng… - Kh«ng nªn ngñ gÇn c¸c thiÕt bÞ ®iÖn - Giữ kho¶ng c¸ch víi ®Çu m¸y video Ýt nhÊt lµ 4,5 m, h·y t¾t ®Çu m¸y khi kh«ng sö dông. - Kh«ng ngåi gÇn phi¸ sau mµn hình vi tÝnh. - Giữ kho¶ng c¸ch vµi mÐt ®èi víi ti vi. Một số hình ảnh về từ trường Một số hình ảnh về từ trường Ghi nhớ Không gian xung quanh nam châm, xunh quanh dòng điện tồn tại một từ trường. Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó. Người ta dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường. BT22.1: Trong thí nghiệm phát hiện tác dụng từ của dòng điện, dây dẫn AB được bố trí như thế nào ? A. Tạo với kim nam châm một góc bất kì. B. Song song với kim nam châm. C. Vuông góc với kim nam châm. D. Tạo với kim nam châm một góc nhọn. BT 22.3: Từ trường không tồn tại ở đâu ? A. Xung quanh nam châm. B. Xung quanh dòng điện. C. Xung quanh điện tích đứng yên. D. Xung quanh trái đất. BT 22.4: Gi¶ sö cã mét d©y dÉn ch¹y qua nhµ. NÕu kh«ng cã dông cô ®o ®iÖn, Cã c¸ch nµo ph¸t hiÖn ®­îc trong d©y dÉn cã dßng ®iÖn ch¹y qua hay kh«ng? LÊy kim nam ch©m ®Ó gÇn d©y dÉn: - NÕu kim nam ch©m lÖch khái h­íng Nam - B¾c thì d©y dÉn cã dßng ®iÖn. - NÕu kim nam ch©m kh«ng lÖch khái h­íng Nam – B¾c thì trong d©y dÉn kh«ng cã dßng ®iÖn. Bµi tËp: Cã mét sè Pin ®Ó l©u ngµy vµ mét ®o¹n d©y dÉn. NÕu kh«ng cã bãng ®Ìn pin ®Ó thö, cã c¸ch nµo ®Ó kiÓm tra ®­îc Pin cßn ®iÖn hay kh«ng khi chØ cã mét kim nam ch©m? Tr¶ lêi: M¾c 2 ®Çu d©y dÉn vµo hai cùc cña Pin .§­a kim nam ch©m l¹i gÇn d©y dÉn. NÕu kim nam ch©m lÖch khái h­íng Nam-B¾c th× Pin cßn ®iÖn. H­íng dÉn vÒ nhµ - Häc ghi nhí Lµm bµi tËp 22 trang 27 SBT. Nghiªn cøu tr­íc Bµi 23: Tõ phæ- ®­êng søc tõ VẬT LÝ 9 Thứ năm ngày 7 tháng 11 năm 2013 BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC !