Bài giảng Luyện từ và câu 4 - Bài: Dấu ngoặc kép

DẤU NGOẶC KÉP 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Đọc thuộc lòng ghi nhớ 
A) Lép Tôn-xtôi. B) Quy-dăng-xơ. 
C) gia-các-ta. D) Hi-Ma-Lay-a. 
 Hãy xác định các tên dưới đây tên nước ngoài nào viết sai viết lại cho đúng. 
C) Gia - các- ta. D) Hi- ma – lay - a. 
 DẤU NGOẶC KÉP 
SGK / 82 
I. Nhận xét 
Bài 1 : Những từ ngữ và câu đặt trong dấu ngoặc kép dưới đây là lời của ai ? Nêu tác dụng của dấu ngoặc kép: 
 Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. Ở Bác, lòng yêu mến nhân dân đã trở thành một sự say mê mãnh liệt. Bác nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” 
 Theo Trường Chinh 
 Những từ ngữ và câu đặt trong dấu ngoặc kép là lời của Bác Hồ. 
 - Nêu tác dụng của dấu ngoặc kép? 
* Từ ngữ: “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, “đầy tớ trung thành của nhân dân.” 
* Câu: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” 
Một từ hay cụm từ. 
Một câu trọn vẹn hay đoạn văn. 
 Dấu ngoặc kép dùng để dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật. Lời nói đó có thể là: 
 Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. Ở Bác, lòng yêu mến nhân dân đã trở thành một sự say mê mãnh liệt. Bác nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” 
 2. Trong đoạn văn trên, khi nào dấu ngoặc kép được dùng độc lập? Khi nào đấu ngoặc kép được dùng phối hợp với dấu hai chấm? 
- Dấu ngoặc kép được dùng độc lập khi lời dẫn trực tiếp chỉ là một từ hay một cụm từ. 
- Dấu ngoặc kép được dùng phối hợp với dấu hai chấm khi lời dẫn trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn. 
 3. Trong khổ thơ sau, từ lầu được dùng với ý nghĩa gì? Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng làm gì? 
Có bạn tắc kè hoa 
Xây “ lầu ” trên cây đa 
Rét, chơi trò đi trốn 
Đợi ấm trời mới ra. 
	 Phạm Đình Ân 
- Tắt kè hoa có xây được lầu theo nghĩa trên không? 
- Từ lầu chỉ cái gì? 
Tắt kè xây tổ trên cây – tổ tắc kè nhỏ bé, không phải cái lầu theo nghĩa con người. 
* Từ lầu trong khổ thơ được dùng với nghĩa gì? Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng làm gì? 
 Gọi cái tổ của tắc kè bằng từ lầu để đề cao giá trị của cái tổ đó. 
 Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng để đánh dấu từ lầu là từ được dùng với ý nghĩa đặc biệt. 
 Từ lầu chỉ ngôi nhà tầng cao, to, sang trọng, đẹp. 
II. Ghi nhớ 
Dấu ngoặc kép thường dùng để làm gì và dùng như thế nào? 
 1. Dấu ngoặc kép thường dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó. 
 Nếu lời nói trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn thì trước dấu ngoặc kép ta thường phải thêm dấu hai chấm. 
 2. Dấu ngoặc kép còn được dùng để đánh dấu những từ ngữ được dùng với ý nghĩa đặc biệt. 
 Có lần, cô giáo ra cho chúng tôi một đề văn ở lớp: “Em đã làm gì để giúp đỡ mẹ ?” 
 Tôi loay hoay mất một lúc, rồi cầm bút và bắt đầu viết: “Em đã nhiều lần giúp đỡ mẹ. Em quét nhà và rửa bát đĩa. Đôi khi, em giặt khăn mùi soa.” 
III. Luyện tập 
Tìm lời nói trực tiếp trong đoạn văn sau: 
 Có lần, cô giáo ra cho chúng tôi một đề văn ở lớp: “ Em đã làm gì để giúp đỡ mẹ ?” 
 Tôi loay hoay mất một lúc, rồi cầm bút và bắt đầu viết: “ Em đã nhiều lần giúp đỡ mẹ. Em quét nhà và rửa bát đĩa. Đôi khi, em giặt khăn mùi soa.” 
2 . Có thể đặt những lời nói trực tiếp trong đoạn văn ở bài tập 1 xuống dòng, sau dấu gạch ngang đầu dòng không ? Vì sao ? 
 Những lời nói trực tiếp trong đoạn văn không thể viết xuống dòng sau dấu gạch ngang đầu dòng. Vì đây không phải là lời nói trực tiếp giữa hai nhân vật đang nói chuyện với nhau. 
3. Em đặt dấu ngoặc kép vào chỗ nào trong các câu sau: 
Cả bầy ong cùng nhau xây tổ. Con nào con nấy hết sức tiết kiệm vôi vữa. 
 b)Trạng Quỳnh thấy có người dâng vua một mâm đào gọi là đàotrường thọ thì thản nhiên lấy một quả mà ăn. Vua giận, ra lệnh chém đầu Quỳnh. Quỳnh bèn tâu: 
 Tâu bệ hạ, thần thấy quả đào gọi là trường thọ thì mới lấy ăn, tưởng ăn vào thì được sống lâu thờ vua. Không ngờ, nuốt chưa khỏi miệng mà chết đã đến cổ. Vậy nên, xin đức vua đổi tên quả ấy là đoản thọ và trị tội kẻ xu nịnh dâng đào. 
 Vua nghe vậy bật cười, tha tội cho Trạng Quỳnh. 
3. Em đặt dấu ngoặc kép vào chỗ nào trong các câu sau: 
Cả bầy ong cùng nhau xây tổ. Con nào con nấy hết sức tiết kiệm “ vôi vữa” . 
 b)Trạng Quỳnh thấy có người dâng vua một mâm đào gọi là đào “trường thọ” thì thản nhiên lấy một quả mà ăn. Vua giận, ra lệnh chém đầu Quỳnh. Quỳnh bèn tâu: 
 Tâu bệ hạ, thần thấy quả đào gọi là “trường thọ” thì mới lấy ăn, tưởng ăn vào thì được sống lâu thờ vua. Không ngờ, nuốt chưa khỏi miệng mà chết đã đến cổ. Vậy nên, xin đức vua đổi tên quả ấy là “đoản thọ” và trị tội kẻ xu nịnh dâng đào. 
 Vua nghe vậy bật cười, tha tội cho Trạng Quỳnh. 
 “ ” 
Trò chơi: 
 Ai nhanh ai đúng. 
B- Sai. 
 1. Dấu ngoặc kép thường được dùng để dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó. 
A- Đúng. 
 Chọn chữ cái trước câu trả lời đúng: 
2. Khi nào dấu ngoặc kép được dùng độc lập? 
A- Dấu ngoặc kép được dùng độc lập khi lời dẫn trực tiếp chỉ là một từ hay một cụm từ. 
B- Dấu ngoặc kép được dùng độc lập khi lời dẫn trực tiếp là một câu hay một đoạn văn hoàn chỉnh. 
 Chọn chữ cái trước câu trả lời đúng: 
B. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng.” 
 Chọn chữ cái trước câu trả lời đúng: 
 Trong các câu sau, câu nào viết đúng? 
A. Người xưa có câu: Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng. 
C. Người xưa có câu “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng.” 
II. Ghi nhớ 
Dấu ngoặc kép thường dùng để làm gì và dùng như thế nào? 
 1. Dấu ngoặc kép thường dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó. 
 Nếu lời nói trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn thì trước dấu ngoặc kép ta thường phải thêm dấu hai chấm. 
 2. Dấu ngoặc kép còn được dùng để đánh dấu những từ ngữ được dùng với ý nghĩa đặc biệt.