Bài giảng môn Công nghệ Lớp 9 - Phần: Trồng trọt - Chương 5: Nhân giống cây ăn quả

Ch­¬ng 5Nh©n gièng c©y ¨n qu¶ 1. C¸c ph­¬ng ph¸p nh©n gièng CAQ §Æc ®iÓm cña nh©n gièng c©y ¨n qu¶C©y ¨n qu¶ cã nhiÒu lo¹i, cã nhiÒu h×nh thøc nh©n gièng+ Nh©n gièng b»ng gieo h¹t+ Nh©n gièng b»ng t¸ch chåi, chia c©y+ Nh©n gièng b»ng gi©m cµnh, gi©m rÔ+ Nh©n gièng b»ng chiÕt cµnh+ Nh©n gièng b»ng gieo h¹t+ Nh©n gièng b»ng cÊy m« tÕ bµoC¸c ph­¬ng ph¸p nh©n gièng tiªn tiÕn míi chØ ®­îc ¸p dông ®èi víi mét sè lo¹i c©y ¨n qu¶, gi¸ thµnh c©y gièng caoHÖ thèng nh©n gièng c©y ¨n qu¶ trong khu vùc t­ nh©n ph¸t triÓn m¹nh nh­ng theo h­íng tù ph¸t, khã qu¶n lý vÒ chÊt l­îng c©y gièng:+ ThiÕu v­ên c©y mÑ lÊy vËt liÖu nh©n gièng+ Sö dông gèc ghÐp, h¹t lµm gèc ghÐp tuú tiÖn+ HÖ thèng gi¸ thÓ nh©n gièng kh«ng theo qui ®Þnh, ¶nh h­ëng ®Õn sinh tr­ëng cña c©y vµ tû lÖ sèng+ Tiªu chuÈn c©y gièng xuÊt v­ên kh«ng ®­îc kiÓm so¸t1.1 Nh©n gièng b»ng gieo h¹t (na, ®u ®ñ, c©y gèc ghÐp)­u ®iÓm: DÔ lµm, cã thÓ ¸p dông ë nhiÒu n¬iHÖ sè nh©n gièng caoC©y cã bé rÔ khoÎ, tuæi thä caoNh­îc ®iÓm: C©y l©u ra qu¶DÔ biÕn dÞTh©n t¸n lín, khã ch¨m sãc vµ thu ho¹chKü thuËt nh©n gièngChuÈn bÞ ®Êt gieo h¹t:§Êt gieo h¹t ®­îc sö lý trõ nÊm bÖnh b»ng biÖn ph¸p canh t¸c hoÆc thuèc ho¸ häc§Êt ®­îc bãn ph©n h÷u c¬: 3-5kg/m2Luèng ®Êt cã kÝch th­íc réng: 80-100cm, cao 15-20cm. §· ®­îc lµm ®Êt kü: nhá, t¬i, s¹ch cá d¹i§Êt cã thÓ ®­îc ®ãng vµo bÇu nilon víi thµnh phÇn: ®Êt bét + 5% ph©n h÷u c¬ hoai môc + 0,5% ph©n l©n. BÇu ®­îc xÕp s¸t nhau thµnh luèng réng 80-100cmChuÈn bÞ h¹t gièngH¹t gièng ®­îc thu tõ c¸c c©y mÑ khoÎ m¹nh, ®· chÝn sinh lýH¹t gièng ph¶i ®­îc sö lý:+ Sö lý diÖt khuÈn b»ng n­íc nãng 540C hoÆc thuèc trõ nÊm bÖnh+ Sö lý kÝch thÝch nÈy mÇm: b»ng nhiÖt ®é, b»ng c¬ giíi- Tuú lo¹i h¹t cã thÓ gieo ngay (h¹t CAQ nhiÖt ®íi) hoÆc ph¶i b¶o qu¶n th«ng qua giai ®o¹n xu©n ho¸ (h¹t CAQ «n ®íi)Gieo h¹t vµ ch¨m sãc c©y conH¹t gièng sau khi sö lý cã thÓ ñ cho nÈy mÇm, nøt nanh rßi gieo h¹t:+ Trªn luèng ®Êt: gieo dµy ®Ó ra ng«i (200- 250 h¹t/m2) hoÆc gieo theo kho¶ng c¸ch c©y trªn luèng: 10-20cm/c©y+ Gieo trùc tiÕp vµo bÇu nilonLÊp ®Êt trªn h¹t, tñ mÆt luèng, t­êi n­íc ®ñ ÈmPhßng trõ s©u: ¨n l¸, vÏ bïa...Phßng trõ bÖnh: lë cæ rÔ...TØa cµnh, nh¸nh c©y conTiªu chuÈn c©y xuÊt v­ênC©y gieo h¹t trång th¼ng+ C©y khoÎ m¹nh, kh«ng s©u bÖnh, cã 6-8 l¸ thËt, ë giai ®o¹n ngõng sinh tr­ëng C©y lµm gèc ghÐpC©y sinh tr­ëng khoÎ, kh«ng s©u bÖnh. Cã ®­êng kÝnh gèc: 0,5-1,0cmDãc vá, gèc nh½n nhôi, kh«ng cã cµnh nh¸nh1.2 Nh©n gièng b»ng t¸ch chåi, chia c©y (chuèi, døa)­u ®iÓm: DÔ lµmC©y nhanh ra qu¶C©y gièng gi÷ ®­îc ®Æc ®iÓm tèt cña c©y mÑNh­îc ®iÓm: HÖ sè nh©n gièng kh«ng caoV­ên c©y th­êng kh«ng ®ång ®ÒuCã thÓ g©y h¹i cho c©y mÑ nÕu vÕt t¸ch qu¸ línKü thuËt nh©n gièng§iÒu kiÖn t¸ch c©yT¸ch c©y, chåi ë thêi kú c©y ngõng sinh tr­ëng ®Ó kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn c©y mÑChØ t¸ch c¸c chåi ®· thµnh thôc ®Ó trång trùc tiÕp, c¸c chåi nhá yÕu ph¶i ®­a vµo v­ên gi©m cho ®ñ tiªu chuÈnPh¶i ph©n lo¹i chåi trø¬c khi trång ®Ò v­ên c©y ®ång ®Òu+ Døa: chåi lo¹i 1: 300-500g; chåi lo¹i 2: 200-300g; chåi lo¹i 3: <200g+ Chuèi: Ph©n lo¹i theo kÝch th­íc vµ sè l¸ cña chåiKü thuËt t¸ch c©yDïng dông cô s¾c t¸ch chåi rêi khái c©y mÑ ë chç tiÕp gi¸p nhá nhÊtC¾t tØa bít rÔ, l¸Sö lý kÝch thÝch ra rÔ míiC¾t tØa bít lµ giµ, l¸ gècSö lý diÖt c«n trïng: nhóng bã hom trong thuèc diÖt c«n trïng1.3. Nh©n gièng b»ng gi©m cµnh, gi©m rÔ­u ®iÓm: Cã hÖ sè nh©n gièng cao. Cã thÓ s¶n xuÊt theo tÝnh c«ng nghÖpV­ên c©y ®ång ®Òu, dÔ ch¨m sãc, thu ho¹chC©y gièng gi÷ ®­îc ®Æc ®iÓm tèt cña c©y mÑNh­îc ®iÓm: C©y nhá, sinh tr­ëng chËm giai ®o¹n ®ÇuNÕu s¶n xuÊt lín ph¶i ®Çu t­ trang thiÕt bÞ: nhµ gi©m, phun...Cã thÓ g©y h¹i cho c©y mÑ nÕu lÊy hom rÔ qu¸ nhiÒuKü thuËt nh©n gièng§iÒu kiÖn c©y gi©mHom cµnh vµ hom rÔ ph¶i lÊy ë c¸c c©y mÑ thµnh thôc, ®· ra qu¶ æn ®Þnh, biÕt râ lý lÞchLÊy hom ë thêi kú c©y ngõng sinh tr­ëng Hom lÊy xong ph¶i gi©m ngay, nÕu ®Ó l©u ph¶i B¶o Qu¶n kh«ng ®Ó mÊt n­ícThêi vô gi©m: + vô xu©n: T2-4+ Vô thu: T8-10Kü thuËt gi©m cµnh, gi©m rÔ+ Chän hom: hom cµnh “b¸nh tΔ cã kÝch th­íc 0,5-1,0cm, Hom rÔ: 0,5-1,5cm+ C¾t hom: hom cµnh c¾t 8-10cm, ®Ó 1 ho¨c 1/2 l¸ trªn cïngHom rÔ c¾t dµi 8-10 cm. Chñ ý ®¸nh dÊu ®Çu rÔ+ Sö lý hom: c¸c chÊt KTST: NAA, IBA, GA3...Sö lý nhanh víi nång ®é ®Æc: 0.1-1.0% trong 3-5 gi©ySö lý chËm víi ND lo·ng: 20-200ppm trong 10-24 giê+ C¾m hom: Hom sau sö lý ®­îc c¾m dµy trong luèng c¸t hoÆc c¾m trùc tiÕp vµo bÇu nilon®é s©u c¾m hom: 4-6cm+ §iÒu chØnh ¸nh s¸ng: C©y sau khi c¾m hom ph¶i ®iÒu chØnh ¸nh s¸ng t¸n x¹. Sau khi c©y ra rÔ, níi dÇn giµn che ®Ó c©y nÈy mÇm+ Gi÷ ÈmC©y sau khi gi©m ph¶i th­êng xuyªn gi÷ Èm b·o hoµ trong luèng gi©m b»ng t­êi phun mïKhi c©y ®· nÈy mÇm, ra rÔ cã thÓ t­êi n­íc gi÷ Èm 8—85%+ Tiªu chuÈn c©y gi©m xuÊt v­ên: C©y gi©m ph¶i ra rÔ, nÈy mÇm æn ®Þnh lécChåi gi©m cao 20-40cm, ®­êng kÝnh gèc cµnh 0.5-0.6cm cµnh ®· ho¸ gç, ë giai ®o¹n ngõng sinh tr­ëng 1.4 Nh©n gièng b»ng chiÕt cµnh­u ®iÓm: DÔ lµm, dÔ ®¹t kÕt qu¶C©y nhanh ra qu¶, rót ng¾n thêi kú KTCBThÊp c©y, thuËn tiÖn cho ch¨m sãc, thu ho¹chC©y gièng gi÷ ®­îc ®Æc ®iÓm tèt cña c©y mÑNh­îc ®iÓm: HÖ sè nh©n gièng kh«ng cao, chiÕt nhiÒu dÔ ¶nh h­ëng c©y mÑChñ yÕu lµ rÔ bªn, c©y kÐm chÞu giã b·o, tuæi thä kh«ng caoMét sè c©y khã nh©n gièng; hång , lª...Kü thuËt nh©n gièngChän cµnh chiÕtCµnh chiÕt ®­îc chän ë c©y ®· ra qu¶ æn ®ÞnhCµnh ë ngang t¸n, cã nhiÒu ¸nh s¸ng, khoÎ, kh«ng s©u bÖnh§­êng kÝnh cµnh 0,8-1,5cm, cã chÆc ®«i, chÆc baThêi vô chiÕt: + vô xu©n: T2-4+ Vô thu: T8-10ChuÈn bÞ chÊt ®énT¹o kÕt cÊu bÇu: ®Êt bét, bïn ao ph¬i kh«, ®Ëp nháT¹o dinh d­ìng: ph©n h÷u c¬ hoai môcT¹o ®é xèp: r¬m r¹ môc n¸t, tãc, l«ng lîn...C¸c vËt liÖu trªn mçi thø 1/3, trén ®Òu, trén víi n­íc cho ®ñ Èm: A0: 85-90%Khoanh vá, bã bÇuDïng dao khoanh vá c¸ch nhau 2-3cm, bãc bá vá, c¹o s¹ch líp t­îng tÇng s¸t phÇn gçPh¬i cµnh ®èi víi loµi c©y cã nhiÒu nhùa mñB«i thuèc kÝch thÝch ra rÔ§­a hèn hîp bÇu vµo nilon, bã vµo chç khoanh cña cµnh chiÕtKhoanh vá, bã bÇuDïng dao khoanh vá c¸ch nhau 2-3cm, bãc bá vá, c¹o s¹ch líp t­îng tÇng s¸t phÇn gçPh¬i cµnh ®èi víi loµi c©y cã nhiÒu nhùa mñB«i thuèc kÝch thÝch ra rÔ§­a hçn hîp bÇu vµo nilon, bã vµo chç khoanh cña cµnh chiÕtCè ®Þnh bÇu trªn cµnh chiÕt b»ng 3 l¹t buécH¹ vµ gi©m cµnh chiÕtKhi quan s¸t qua giÊy nilon thÊy rÔ ®· ra ®Òu xung quanh bÇu, rÔ cã mµu vµng, cã nhiÒu rÔ nh¸nh th× c¾t cµnh chiÕt ra khái c©y mÑC¾t tØa bít bé l¸ ®Ó gi¶m sù tho¸t h¬i n­ícGi©m cµnh chiÕt vµo nhµ gi©m ®Ó c©y æn ®ÞnhC¸c b­íc chiÕt cµnh c©y ¨n qu¶ 1.5 Nh©n gièng b»ng ghÐp c©y­u ®iÓm: C©y sinh tr­ëng tèt, tuæi thä cao nhê bé rÔ ho¹t ®éng tètGi÷ ®­îc c¸c ®Æc ®iÓm quÝ cña c©y mÑC©y ghÐp sím ra hoa, kÕt qu¶, thÊp c©y, thuËn tiÖn cho ch¨m sãc vµ thu ho¹chCã hÖ sè nh©n gièng caoNh­îc ®iÓm: Ng­êi nh©n gièng ph¶i cã kü thuËt Ph¶i cã dông cô chuyªn m«nC©y dÔ bÞ nhiÔm bÖnh trªn diÖn réng nÕu kh«ng kiÓm so¸t§iÒu kiÖn ®Ó ghÐp c©yCïng hä thùc vËtCã quan hÖ huyÕt thèng gÇn nhauCã søc sinh tr­ëng t­¬ng ®­¬ng nhauT­îng tÇng cña gèc ghÐp vµ m¾t ghÐp, cµnh ghÐp ph¶i ®­îc g¾n khÝt vµo nhauChuÈn bÞ gèc ghÐpGèc ghÐp ®­îc chuÈn bÞ tõ c¸c c©y gieo h¹t hoÆc gi©m cµnhGèc ghÐp lµ c©y cã kh¶ n¨ng chèng chÞu tèt, bé rÔ khoÎ, sinh tr­ëng khoÎ. Kh«ng s©u bÖnhGèc ghÐp cã ®­êng kÝnh 0,5-1,0cm. Gèc th¼ng, nh½nChuÈn bÞ cµnh ghÐp, m¾t ghÐpCµnh ghÐp, m¾t ghÐp ph¶i lÊy tõ c©y mÑ khoÎ m¹nh, ®· ra qu¶ æn ®Þnh, mang c¸c ®Æc ®iÓm quÝ cÇn nh©n gièngCµnh ghÐp lÊy ë ngang t¸n, ë n¬i cã nhiÒu ¸nh s¸ng§­êng kÝnh cµnh ghÐp 0.8-1,0cmTrªn cµnh ghÐp cã nhiÒu m¾t “ngñ”. Tuæi cµnh 6-10 th¸ngB¶o qu¶n cµnh ghÐpCµnh ghÐp sau khi c¾t khá c©y mÑ nªn ghÐp ngayNÕu ch­a ghÐp ngay ph¶i b¶o qu¶n ë n¬i m¸t, Èm (bäc v¶i ®Ó trong hép xèp cã ®¸ hoÆc trong bÑ chuèi t­¬iB¶o qu¶n cµnh ghÐpCµnh ghÐp sau khi c¾t khá c©y mÑ nªn ghÐp ngayNÕu ch­a ghÐp ngay ph¶i b¶o qu¶n ë n¬i m¸t, Èm (bäc v¶i ®Ó trong hép xèp cã ®¸ hoÆc trong bÑ chuèi t­¬iC¸c ph­¬ng ph¸p ghÐpGhÐp m¾t: chö T, cöa sæ, c¶ gçGhÐp cµnh: ¸p, nªm, nèi ngän, cµnh bªnThêi vô ghÐpVô xu©n: th¸ng 4-5Vô thu: th¸ng 9-10C¸c kiÒu ghÐp: ghÐp m¾t c¶ gçGhÐp m¾t ch÷ TGhÐp m¾t cöa sæ mëGhÐp m¾t ch÷ nhËtGhÐp m¾t c¶ gçGhÐp nªmGhÐp cµnh bªnGhÐp cµnh bªnGhÐp ¸pDông cô ghÐp c©yCh¨m sãc c©y sau ghÐpTh­êng xuyªn tØa bá mÇm cña gèc ghÐpCh¨m sãc c©y ra nhiÒu ®ît léc, kh«ng bÞ s©u bÖnh ph¸ h¹iT¹o h×nh c©y trªn v­ên ­¬mThêi tiÕt thuËn lîi cã thÓ xuÊt v­ên khi:+ C©y ë thêi kú ngõng sinh tr­ëng+ MÇm ghÐp ®· ho¸ gç