Bài giảng môn học Ngữ văn 10 - Tấm cám (tt)

Người thực hiện : Nguyễn Thị Mai QuyênTìm hiểu chung	1. Khái niệm, phân loại, đặc điểm truyện cổ tích thần kì.	a. Khái niệm truyện cổ tích.	Truyện cổ tích là thể loại tự sự bằng văn xuôi thường kể về số phận của các kiểu nhân vật : Người mồ côi, người em, người lao động giỏi, người dũng sỹ, người thông minh, chàng ngốcQua đó thể hiện quan niệm đạo đức, lý tưởng và mơ ước của nhân dân về hạnh phúc và công lý xã hội.b. Phân loại : Truyện cổ tích về loài vật, truyện cổ tích thần kì, truyện cổ tích sinh hoạt.c. Đặc điểm truyện cổ tích thần kì. Yếu tố thần kì : Nhân vật thần kì, động vật thần kì, đồ vật, vật thể thần kì, biến hóa thần kì. Thiện thắng ác : Khát vọng của nhân dân về một xã hội công bằng, hạnh phúc 2. Vài nét về truyện Tấm Cám. Tấm Cám là truyện tiêu biểu cho loại cổ tích thần kì Đây cũng là truyện tiêu biểu quen thuộc thành kiểu truyện của thế giới.3. Văn bản : 	a. Bố cục : Gồm 3 phần	Phần 1 : Tấm ở nhà và đi dự hội.	Phần 2 : Tấm vào cung Vua và hóa thân.	Phần 3 : Tấm trở lại cuộc đời và gặp lại nhà Vua.	b. Chủ đề : 	Miêu tả cuộc đời bất hạnh và con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm đồng thời thể hiện cuộc đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác để giành và gìn giữ hạnh phúc. II. Đọc hiểu.Thân phận của Tấm.Mẹ Tấm chết khi Tấm còn nhỏ tuổi Cha chết, Tấm ở với gì ghẻ là mẹ đẻ ra CámTấm phải làm việc quần quật cả ngày và đêm.Cám được nuông chiều chơi dông dàiNhận xét:Tấm thật bất hạnh, mồ côi cả cha lẫn mẹTấm là hiện thân của cái thiện – một cô gái chăm chỉ hiền lành, chịu thương, chịu khó, luôn bị mẹ con Cám hành hạ, bóc lột về vật chất lẫn tinh thần.2. Những chặng đường đời.Tấm ở nhà và đi dự hộiSự việcTấmMẹ con Cám- Thi bắt tép để được yếm đỏ.- Nuôi cá bống.Vua mở hội.Đi hội thử hài- Chăm chỉ, thật thà- Coi bống như bạn.Nhặt thóc ra thóc, gạo ra gạo.Hồn nhiên, ngây thơ.- Lừa lấy tép.- Bắt Bống ăn thịt.- Trộn thóc với gạo- Tham vọng hợm hĩnh. Nhận xét : Tấm thật thà, chăm chỉ hiền lành, nhân hậu. Cám xấu xa độc ác. Cuộc đời Tấm khi ở với mẹ con Cám là những chuỗi ngày đắng cay tủi nhục. Khi gặp khó khăn Tấm chỉ biết khóc (thụ động), bụt hiện lên để giúp đỡ Tấm với mong muốn người lương thiện sẽ được hạnh phúc, kẻ ác dù nham hiểm đến đâu sẽ thất bại. Tác giả dân gian đã thể hiện cuộc xung đột giữa cái thiện và cái ác, nhưng phần này mới chỉ thể hiện những xung đột về quyền lợi vật chất.b. Tấm vào cung Vua và hóa thânSự việcTấmMẹ con Cám Giỗ cha- Hóa thân - Chèo cây hái cau- Chim Vàng Anh (hót)- Cây Xoan Đào (che bóng). - Khung cửi (kêu)- Quả thị- Chặt cây giết Tấm- Bắt chim làm thịt. - Chặt cây đóng khung cửi - Đốt khung cửi.- Không phát hiện ra.Phơi áo chồngtao, phơi lao, phơi sàoCót ca cót két,Lấy tranh chồng chị,Chị khoét mắt ra ! Nhận xét : Tấm hiếu thảo. Mẹ con Cám ngày càng tham lam tàn ác và quyết tiêu diệt Tấm. Trước sự hãm hại của mẹ con Cám, Tấm đã chủ động đấu tranh giành lại vị trí của mình. Tấm không còn thụ động như trước. Những vật Tấm hóa thân là những vật giản dị, thân thuộc gắn với cuộc sống của nhân dân (cổ tích là bài ca cất lên từ cuộc sống lao động). Ba lần hóa thân trước, Tấm bị phát hiện vì thật thà để lộ hình, lộ tiếng. Hóa thân vào quả thị, Tấm chọn cho mình một nơi ẩn náu kín đáo, xa cung cấm, ở trên cao những kẻ phàm phu tầm thường. Tấm im lặng chờ đợi người nhân hậu,người biết nâng niu cái đẹp, nâng niu giá trị tinh thần.- Đấu tranh xung đột ở phần này là đấu tranh vì sự sống và hạnh phúc, cuộc đấu tranh không thể nhờ bên ngoài giúp đỡ, tác động mà tự thân mình phải cố gắng vươn lên.c. Tấm trở lại cuộc đời và gặp lại nhà Vua.* Những việc làm của Tấm khi ở nhà bà lão- Quét dọn nhà cửa sạch sẽ.- Làm cơm canh để phần bà cụ. Nhận xét :Dù đã là Hoàng hậu nhưng Tấm vẫn là cô gái hiền dịu ngày nào. Nhờ vậy, Tấm đã thoát khỏi vỏ thị để trở lại cuộc đời* Gặp lại nhà vua : qua miếng trầu têm cánh phượng.Miếng trầu gắn với đời sống văn hóa của dân tộc Việt NamMiếng trầu gắn với hôn nhân , tình yêu , hạnh phúc.Trầu têm cánh phượng thể hiện đôi bàn tay khéo léo, một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm. Tác giả dân gian thật khéo khi chọn hình ảnh miếng trầu để gắn kết hạnh phúc lứa đôi. Nhận xét :Lần đầu Vua say mê Tấm vì vẻ đẹp bên ngoài. Sau khi nên vợ nên chồng nhà Vua say mê Tấm vì vẻ đẹp tâm hồn.* Mẹ con Cám bị trừng phạt. Cám chết còng queo dưới hố vì bị bỏng. Mẹ Cám lăn ra chết vì hay tin Cám chết Nhận xét : Cái ác phải đền tội, phải bị tiêu diệt, cái thiện phải chiến thắng. Tấm là hiện thân của nhân vật chức năng để trừng trị mẹ con Cám ( thi pháp truyện cổ tích ). Sau nhiều lần hóa thân, chiến đấu chống kẻ thù, Tấm đã trở lại cuộc đời và sống những ngày vui vẻ hạnh phúc bên nhà Vua.3. Ước mơ của nhân dân.Ước mơ đổi đời của nhân dân lao độngƯớc mơ công bằng xã hội (ở hiền gặp lành, ác giả ác báo). Nhận xét : Những ước mơ này đều thể hiện tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời của nhân dân ta khi sáng tạo truyện cổ tích.III. Kết luận.1. Nội dung : Số phận bất hạnh đáng thương của cô gái mồ côi và cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc. Ước mơ của cha ông khi có sự áp bức bóc lột2. Nghệ thuật : Sử dụng các yếu tố thần kỳ- Bụt hiện lên nhiều lần giúp đỡ và mách bảo Tấm Con gà biết nói tiếng người. Đàn chim sẻ biết nghe lời bụt. - Sự hóa thân của Tấm.Lời của TấmDịu đàng là thế Tấm ơiMà sao em phải thiệt thòi vì sao?Phận nghèo hôm sớm dãi dầuHóa bao nhiêu kiếp , ngọt ngào, đa đoan.Người ngoan ở với người gian.Dẫu hiền như bụt cũng tan nát lòngTin em, em cướp mất chồngDành làm quả thị thơm cùng nước non.Tưởng rằng yên phận làm conMiếng trầu cánh phượng vẫn còn thơm môiDịu dàng cũng bấy nhiêu thôi !Nào ai có mấy cuộc đời cho nhau.Một lần chết mấy lần đauCũng là xá tội cho nhau một lầnGai hồng giữ lấy hoa hồngLại ngồi giặt áo cho chồng như xưa.Ánh Tuyết