Bài giảng môn học Ngữ văn 10 - Tiết: Phú sông Bạch Đằng

PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNGTrương Hán SiêuPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuTìm hiểu chung1. Tác giả: Trương Hán Siêu, tự là Thăng Phủ.- Thời đại: đời nhà Trần- Quê hương: làng Phúc Thành, Yên Ninh (Ninh Bình)- Xuất thân: là môn khách của Trần Hưng Đạo- Tính tình: cương nghị, học vấn uyên thâm, - Bản thân: 	+ Tham gia cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông (lần thứ 2 và 3)	+ Được vua Trần tin cậy, nhân dân kính trọng. (h1 h2)2. Tác phẩm:a. Địa danh: Sông Bạch Đằng: b. Thể loại: PhúGhi dấu nhiều chiến công trong lịch sử dân tộc Nguồn cảm hứng trong văn chươngPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuII. Tìm hiẻu văn bảnHình tượng nhân vật “khách”Lý do dạo chơi: 	+ Thưởng thức vẻ đẹp thiên nhiên	+ Nghiên cứu cảnh trí đất nước, làm giàu vốn tri thức	+ Nâng cao những cảm xúc tâm hồnTư thế: con người có tâm hồn khoáng đạt, hoài bão lớnCảm xúc:	 Cảnh sắc thiên nhiên:	=> Vừa vui, tự hào vừa buồn đau, nuối tiếchùng vĩ, tráng lệảm đạm, hiu hắtVBPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán Siêu2. Hình tượng các bô lão: (VB) Vai trò: người kể lại và người bình luận Thái độ: nhiệt tình, hiếu khách, tôn kính.Kể: chiến tích+ Theo trình tự thời gian:+ Giọng điệu: nhiệt huyết, tự hào+ Lời kể: câu dài ngắn khác nhauLời suy ngẫm, bình luận:	=> Cảm hứng mang giá trị nhân văn và có tầm triết lýLời ca: 3. Lời ca của khách:Xuất hiện: ta và địch đều hùng hậuDiễn biến: gây go, quyết liệtKết quả: ta chiến thắng, địch thất bại Thiên thời, đại lợi và nhân hòabất nghĩa (tiêu vong), ca ngợi vua; chiến tích; khẳng định địa linh – nhân kiệt Tự hào dân tộc, nhân văn cao đẹptuyên ngôn về chân lý:nhân nghĩa (lưu danh thiên cổ)PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuIII. Tổng kếtNội dung: 	- Thể hiện lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc: truyền thống anh hùng bất khuất và đạo lý nhân nghĩa.	- Đồng thời, thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp.2. Nghệ thuật:	- Đạt đỉnh cao nghệ thuật của thể Phú: cấu tứ đơn giản, bố cục chặt chẽ, lời văn linh hoạt, hình tượng nghệ thuật sinh dộng, ngôn ngữ trang trọng, gợi cảmCửa sông Bạch ĐằngChân thành cảm ơn !PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuĐền thờ Truơng Hán Siêu – Ninh BìnhLuợc đồ Sông Bạch Đằng – ngày nay Sông Bạch Đằng ở huyện Yên Hưng (Quảng Ninh), phát nguyên từ Lục Đầu giang, chảy ra cửa biển Nam Triệu, nơi ghi nhiều chiến công oanh liệt. Năm 938, Ngô Vương Quyền giết được Lưu Hoàng Thao tướng nhà Nam Hán, năm 980 Lê Đại Hành giết được Hầu Nhân Bảo tướng nhà Tống, năm 1288 Trần Quốc Tuấn bắt sống được Ô Mã Nhi tướng nhà Nguyên.Dấu tích của những trận thuỷ chiến trên sông Bạch ĐằngCửa sông Bạch ĐằngMột góc Sông Bạch ĐằngBạch Đằng hoàng hônCọc gỗ trên Sông Bạch ĐằngBạch Đằng giang (Nguyễn Sưởng - 阮鬯)白藤江鯨觀如山草木春， 海潮洶洶石嶙峋。 誰知萬古重興業， 半在關河半在人。Bạch Đằng giang Kinh quán sơn hà thảo mộc xuân, Hải triều húng húng thạch lân tuân. Thuỳ tri vạn cổ Trùng Hưng nghiệp, Bán tại quan hà bán tại nhân.Sông Bạch Đằng (Người dịch: Đào Phương Bình)Mồ thù như núi, cỏ cây tươi, Sóng biển gầm vang, đá ngất trời. Sự nghiệp Trùng Hưng ai để biết, Nửa do sông núi, nửa do người.Sông Bạch Đằng (Lê Thánh Tông - 黎聖宗)  Lẻo lẻo doành xanh nước tựa dầu, Trăm ngòi, ngàn lạch chảy về chầu. Rửa không thay thảy thằng Ngô dại, Dịu một lâng lâng khách Việt hầu. Nọ đỉnh Thái Sơn rành rạnh đó, Nào hôn Ô Mã lạc loài đâu ? Bốn phương phẳng lặng kình bằng thóc. Thong thả dầu ta bủa lưới câu...PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán Siêu白藤江賦 客有： 掛汗漫之風帆， 拾浩蕩之海月。 朝嘎舷兮沅湘， 暮幽探兮禹穴。 九江五湖， 三吳百粵。 人跡所至， 靡不經閱。 胸吞雲夢者數百而， 四方壯志猶闕如也。 乃舉楫兮中流， 縱子長之遠遊。 涉大灘口， 溯東潮頭。 抵白藤江， 是泛是浮。 接鯨波於無際， 蘸繇尾之相繆。 水天一色， 風景三秋。 渚获岸蘆， 瑟瑟颼颼。 折戟沉江， 枯骨盈丘。 慘然不樂， 佇立凝眸。 念豪傑之已往， 嘆蹤跡之空留。 江邊父老， 謂我何求。 或扶黎杖， 或棹孤舟。 揖余而言曰： 此重興二聖擒烏馬兒之戰地， 與昔時吳氏破劉弘操之故洲也。 當期： 舳艫千里， 旌旗旖旎。 貔貅六軍， 兵刃蜂起。 雌雄未決， 南北對壘。 日月昏兮無光， 天地凜兮將毀。 彼： 必烈之勢強， 劉龔之計詭。 自謂投鞭， 可掃南紀。 既而： 皇天助順， 凶徒披靡。 孟德赤壁之師談笑飛灰， 符堅合淝之陣須臾送死。 至今江流， 終不雪恥。 再造之功， 千古稱美。 雖然： 自有宇宙， 故有江山。 信天塹之設險， 賴人傑以奠安。 孟津之會鷹揚箬呂， 濰水之戰國士如韓。 惟此江之大捷， 猶大王之賊閒。 PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuKhách có kẻ: Giương buồm giong gió chơi vơi, Lướt bể chơi trăng mải miết. Sớm gõ thuyền chừ Nguyên Tương, Chiều lần thăm chừ Vũ huyệt. Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt. Nơi có người đi, Đâu mà chẳng biết. Đầm Vân Mộng chứa vài trămtrong dạ cũng nhiều, Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết. Bèn giữa dòng chừ buông chèo, Học Tử Trường chừ thú tiêu dao. Qua cửa Đại Than, Ngược bến Đông Triều, Đến sông Bạch Đằng, Thuyền bơi một chiều. Bát ngát sóng kình muôn dặm, Thướt tha đuôi trĩ một màu. Nước trời một sắc, Phong cảnh ba thu. Bờ lau san sát, Bến lách đìu hiu Sông chìm giáo gãy, Gò đầy xương khô. Buồn vì cảnh thảm, Đứng lặng giờ lâu. Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá, Tiếc thay dấu vết luống còn lưu. PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuBên sông bô lão hỏi, Hỏi ý ta sở cầu. Có kẻ gậy lê chống trước, Có người thuyền nhẹ bơi sau. Vái ta mà thưa rằng: "Đây là chiến địa buổi trùng hưng nhị thánh bắt Ô Mã, Cũng là bãi đất xưa, thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao". Đương khi ấy: Thuyền tàu muôn đội, Tinh kì phấp phới. Hùng hổ sáu quân, Giáo gươm sáng chói. Trận đánh được thua chửa phân, Chiến luỹ bắc nam chống đối. Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ, Bầu trời đất chừ sắp đổi. Kìa: Tất Liệt thế cường, Lưu Cung chước dối. Những tưởng gieo roi một lần, Quét sạch Nam bang bốn cõi. Thế nhưng: Trời cũng chiều người, Hung đồ hết lối Trận Xích Bích, quân Tào Tháo tan tác tro bay, Trận Hợp Phì, giặc Bồ Kiên hoàn toàn chết trụi. Đến nay sông nước tuy chảy hoài, Mà nhục quân thù khôn rửa nổi. Tái tạo công lao, Nghìn xưa ca ngợi.  PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuTuy nhiên: Từ có vũ trụ, Đã có giang san. Quả là trời đất cho nơi hiểm trở, Cũng nhờ nhân tài giữ cuộc trị an. Hội nào bằng hội Mạnh Tân, có vương sư họ Lã, Trận nào bằng trận Duy Thuỷ, có quốc sĩ họ Hàn. Khi trận Bạch Đằng mà đại thắng, Bởi đại vương coi thế giặc nhàn. Tiếng thơm còn mãi, Bia miệng không mòn. Đến chơi sông chừ ủ mặt, Nhớ người xưa chừ lệ chan. PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuRồi vừa đi vừa ca rằng: "Sông Đằng một dải dài ghê, Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông. Những người bất nghĩa tiêu vong, Nghìn thu chỉ có anh hùng lưu danh!" Khách cũng nối tiếp mà ca rằng: "Anh minh hai vị thánh quân, Sông đây rửa sạch mấy lần giáp binh. Giặc tan muôn thuở thanh bình, Bởi đâu thoát hiểm cốt mình đức caoPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG – Trương Hán SiêuThảo luận: (5 phút)	Lời bình luận của các bô lão và lời ca của “khách” có các yếu tố: địa thế sông núi, con người. Theo các em, yếu tố nào giữ vai trò quan trọng nhất làm nên chiến thắng Bạch Đằng ? Vì sao ?