Bài giảng môn học Ngữ văn 12 - Rừng xà nu tác giả Nguyễn Trung Thành

RỪNG XÀ NU (Nguyễn Trung Thành)Người soạn: Thỳy NhàiPhạm Thị Thỳy Nhài1I. Tỡm hiểu chung1. Tỏc giả:- Nguyễn Trung Thành (1932) quờ Quảng Nam, bỳt danh khỏc là Nguyờn Ngọc.- ễng gia nhập quõn đội 1950, làm phúng viờn, tham gia hai cuộc khỏng chiến, cú nhiều năm gắn bú với chiến trường Tõy Nguyờn.Phạm Thị Thỳy Nhài2- Năm 2000 được tặng giải thưởng Nhà nước về VHNT.- Tỏc phẩm chớnh: Đất nước đứng lờn, Trờn quờ hương những anh hựng Điện Ngọc, Đất Quảng...Nguyễn Trung ThànhPhạm Thị Thỳy Nhài32. Hoàn cảnh sỏng tỏcTỏc phẩm được sỏng tỏc 1965, khi giặc Mĩ ồ ạt đổ quõn vào miền Nam nước ta, cả nước sụi sục khụng khớ đỏnh Mĩ.Tỏc phẩm ra đời lần đầu tiờn trờn tạp chớ văn nghệ quõn giải phúng miền Trung Trung Bộ (1965), sau đú in trong tập "Trờn quờ hương những anh hựng Điện Ngọc".Năm 1965, những toỏn lớnh Mỹ đổ bộ.Phạm Thị Thỳy Nhài43. Túm tắt truyệnCõy xà nu gắn bú với người Xụ Man, Tnỳ mồ cụi từ nhỏ, cựng Mai nuụi, giấu cỏn bộ, học chữ, làm liờn lạc. Bị giặc bắt, tra tấn, Tnỳ vẫn khụng khai, ba năm sau vượt ngục về làng, anh trở thành người lónh đạo thanh niờn đỏnh giặc. Bọn giặc tra tấn vợ con anh đến chết, đốt mười ngún tay Tnỳ bằng nhựa cõy xà nu. Cụ Mết cựng dõn làng nổi dậy cứu anh. Tnỳ đi bộ đội, sau ba năm về làng, cụ Mết kể cuộc đời anh cho dõn làng nghe.Phạm Thị Thỳy Nhài54. Chủ đềQua hỡnh tượng cõy xà nu và nhõn vật Tnỳ, tỏc phẩm ca ngợi phẩm chất anh hựng bất khuất của người dõn Tõy Nguyờn trong cuộc chiến đấu chống kẻ thự hung bạo.Phạm Thị Thỳy Nhài6II. Đọc hiểu văn bản1. Cốt truyện và cách tổ chức bố cục tác phẩm+ Rừng xà nu được kể theo một lần về thăm làng của Tnú sau 3 năm đi bộ đội. Đêm ấy, dân làng quây quần bên bếp lửa nhà rông nghe cụ Mết kể lại câu chuyện bi tráng về cuộc đời Tnú và cuộc đời làng Xô Man.Kpa Klong, người dõn tộc Gia Rai – Tõy NguyờnPhạm Thị Thỳy Nhài7+ Rừng xà nu là sự lồng quyện hai cuộc đời: cuộc đời Tnú và cuộc đời làng Xô Man. Hai cuộc đời ấy đều đi từ bóng tối đau thương ra ánh sáng của chiến đấu và chiến thắng, đi từ hai bàn tay không đến hai bàn tay cầm vũ khí đứng lên dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng.+ Cốt truyện Rừng xà nu căng ra trong xung đột quyết liệt một mất một còn giữa một bên là nhân dân, một bên là kẻ thù Mĩ- Diệm. Xung đột ấy đi theo tình thế đảo ngược mà thời điểm đánh dấu là lúc ngọn lửa của lòng căm thù ngùn ngụt cháy trên 10 đầu ngón tay Tnú.Phạm Thị Thỳy Nhài82. Nhan đề tác phẩm+ Nhà văn có thể đặt tên cho tác phẩm của mình là "làng Xô Man" hay đơn giản hơn là "Tnú"- nhân vật chính của truyện. Nhưng nếu như vậy tác phẩm sẽ mất đi sức khái quát và sự gợi mở. + Đặt tên cho tác phẩm là Rừng xà nu dường như đã chứa đựng được cảm xúc của nhà văn và linh hồn tư tưởng chủ đề tác phẩm. Phạm Thị Thỳy Nhài9+ Hơn nữa, Rừng xà nu còn ẩn chứa cái khí vị khó quên của đất rừng Tây Nguyên, gợi lên vẻ đẹp hùng tráng, man dại- một sức sống bất diệt của cây và tinh thần bất khuất của người. + Bởi vậy, Rừng xà nu mang nhiều tầng nghĩa bao gồm cả ý nghĩa tả thực lẫn ý nghĩa tượng trưng. Hai lớp ý nghĩa này xuyên thấm vào nhau toát lên hình tượng sinh động của xà nu, đưa lại không khí Tây Nguyên rất đậm đà cho tác phẩmPhạm Thị Thỳy Nhài103. Hỡnh tượng cõy xà nu Xuaỏt hieọn ủaàu, cuoỏi t/p : K/caỏu voứng troứn mang tớnh luaõn hoài : kheựp laùi caõu truyeọn naứy ủeồ mụỷ ra 1 caõu truyeọn khaực,a.Tả thực:Là loại cõy họ thụng, mọc nhiều ở Tõy Nguyờn -> làm cho cõu chuyện cú khụng khớ Tõy Nguyờn.Gaộn boự maọt thieỏt vụựi c/s thửụứng nhaọt cuỷa daõn laứng, soỏng thuyỷ chung, gaộn boự vụựi nguụứi daõn Xoõ-man qua nhieàu theỏ heọ. Phạm Thị Thỳy Nhài11- Xà nu cú mặt trong mọi sự kiện trọng đại của làng:. Ngoùn ủuoỏc xaứ nu trong tay cuù Meỏt ủi vaứo rửứng laỏy giaựo, maực ,rửùa ủaừ giaỏu kú ủeồ chuanồ bũ cho cuoọc noồi daọy. . Dửoựi ngoùn lửỷa xaứ-nu, ủeõm ủeõm ngửụứi daõn maứi vuừ khớ gieỏt giaởc . Nhửùa: giaởc ủaừ duứng ủeồ ủoỏt 10 ngoựn tay Tnu ự-> daừ man -> chaõm ngoứi lửỷa cuoọc noồi daọy cuỷa daõn laứng keỏt quaỷ >10 xaực giaởc ngoồn ngang Phạm Thị Thỳy Nhài12=> Hỡnh aỷnh caõy xaứ nu luoõn gaộn boự vụựi nieàm vui, noói ủau –giao hoứa chieỏu ửựng vụựi cuoọc soỏng cuỷa ngửụứi daõn Taõy Nguyeõn.Phạm Thị Thỳy Nhài13b. í nghĩa tượng trưng:+ Phẩm chất anh hựng của người Tõy Nguyờn: "Rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mỡnh ra che chở cho làng".+ Cõy xà nu cũng chịu nhiều đau thương mất mỏt như người dõn làng Xụ man: “ Trong rừng hàng vạn cõy, khụng cõy nào khụng bị thương”” “Ảnh tư liệu quõn Mỹ đi cànPhạm Thị Thỳy Nhài14+ Loài cõy sinh sụi nảy nở, cú sức sống mónh liệt:"Một cõy ngó xuống, bốn năm cõy con mọc lờn, ngọn xanh rờn, hỡnh nhọn mũi tờn lao thẳng lờn bầu trời".+ Cõy xà nu ham ỏnh sỏng mặt trời như người Tõy Nguyờn luụn hướng về ỏnh sỏng cỏch mạng.Ảnh tư liệu Mỹ rải chất độc màu da camPhạm Thị Thỳy Nhài15+ Veỷ ủeùp laừng maùn như phaồm chaỏt saựng ngời cuỷa ngửụứi T/Nguyeõn: Nhửùa caõy, “traứn treà, thụm ngaứo ngaùt, long lanh dửụựi naộng heứ gay gaột”. Hửụng caõy “ voõ soỏ haùt buũ vaứng tửứ nhửùa caõy bay ra, thụm mụừ maứng”Phạm Thị Thỳy Nhài16* Hỡnh tượng cõy xà nu được xõy dựng chủ yếu bằng biện phỏp nhõn húa, là sự thể hiện những phẩm chất cao đẹp của người Tõy Nguyờn trong cuộc khỏng chiến chống Mĩ, mặc dự phải chịu nhiều đau thương nhưng họ vẫn vươn lờn bằng sức sống mónh liệt trong tư thế hiờn ngang bất khuất trước họng sỳng kẻ thự.Phạm Thị Thỳy Nhài17Hỡnh ảnh cõy Xà Nu nổi bật xuyờn suốt tỏc phẩm là một biểu tượng nghệ thuật đẹp , giàu giỏ trị thẩm mỹ , gúp phần làm nổi bật chủ đề và tạo khụng khớ Tõy Nguyờn , chất Tõy Nguyờn độc đỏoPhạm Thị Thỳy Nhài182. Hỡnh tượng tập thể anh hựng dõn làng Xụman.a. Cụ Mết - cõy xà nu đại thụ- Ngoại hỡnh: quắc thước, rõu dài đen búng, mắt sỏng, xếch ngược, ngực căng như cõy xà nu lớn -> toỏt ra sức mạnh của con người Tõy Nguyờn.- Giọng núi: ồ ồ vang dội -> như tiếng của nỳi rừng thiờng liờng. Già làng Tõy NguyờnPhạm Thị Thỳy Nhài19- Cụ là cầu nối giữa Đảng với nhõn dõn Tõy Nguyờn "Đảng cũn thỡ nỳi nước này cũn".- Cụ là người lónh đạo làng, luụn điềm tĩnh sỏng suốt. Tập hợp làng để đỏnh giặc cứu Tnỳ  cụ đó núi lờn 1 chõn lý của dõn tộc và thời đại: "Chỳng nú đó cầm sỳng, mỡnh phải cầm giỏo".Tõy Nguyờn đầy sức sống Phạm Thị Thỳy Nhài20- Cụ Mết là người giữ ngọn lửa truyền thống cho làng Xụman: kể lại cuộc đời Tnỳ cho dõn làng nghe -> dưới lời kể của cụ, cõu chuyện về Tnỳ trở thành 1 sử thi của thời đại chống Mĩ.Phạm Thị Thỳy Nhài21b. Tnỳ - cõy xà nu cường trỏng chịu nhiều vết thương+ Lỳc cũn nhỏ:- Trong hoàn cảnh làng bị khủng bố gắt gao: vẫn nuụi cỏn bộ, học chữ -> gan gúc, khụng sợ giặc.- Học chữ thua Mai, lấy đỏ đập vào đầu -> cỏ tớnh mạnh mẽ, độc đỏo.Lan rừngPhạm Thị Thỳy Nhài22-Khi làm liờn lạc: Xộ rừng mà đi, băng qua thỏc nước.-> Thụng minh, lanh lợi- Bị giặc bắt, tra tấn dó man, khụng khuất phục -> ngay từ nhỏ, đó bộc lộ phẩm chất anh hựng.Thỏc Đam BriPhạm Thị Thỳy Nhài23+ Khi trưởng thành:- Tnỳ trở thành người lónh đạo thanh niờn đỏnh giặc -> sự phỏt triển tất yếu của tớnh cỏch.Người dõn Lang BiangPhạm Thị Thỳy Nhài24 Bi kịch đau thương: (cõy vả nơi chứng kiến nhiều đau thương của làng)- Vợ và con bị đỏnh đập dó man ngay trước mắt Tnỳ: anh bứt đứt hàng chục trỏi vả, hai mắt anh bõy giờ là hai cục lửa lớn -> Tnỳ lao ra cứu vợ con với sức mạnh của lũng căm thự tột đỉnh nhưng anh khụng cứu được Mai và con, bản thõn bị bắt.Cõy vảPhạm Thị Thỳy Nhài25- Nguyờn nhõn: Tnỳ chỉ cú tay khụng giữa quõn thự đầy vũ khớ.-> Từ đú, tỏc giả nờu ra 1 chõn lý: chỉ cú cầm vũ khớ mới cú thể bảo vệ những gỡ thõn yờu và thiờng liờng nhất -> thể hiện tớnh sử thi của tỏc phẩm.Quả vảTượng đài anh hựng NỳpPhạm Thị Thỳy Nhài26+Khi laứnh :nghúa tỡnh, thaỳng thaộn: daón Mai leõn raóy troàng tổa, xaựch xaứ-leỏt giaỏu gaùo nuoõi can boọ, caàm phaỏn traộng hoùc chửừ, tửù trửứng phaùt mỡnh vỡ doỏt.+Khi bũ baột: ủaởt tay chổ vaứo buùng.+Khi ủửụùc thaỷ: caàm tay Mai xuực ủoọng.+Khi bũ keỷ thuứ tra taỏn- thửụng taọt+Khi caờm thuứ - boựp cheỏt teõn chổ huy giaởc-> baứn tay quaỷ baựo. í nghĩa đụi bàn tay TnỳPhạm Thị Thỳy Nhài27 Hỡnh tượng đụi bàn tay Tnỳ: là đụi bàn tay bỡnh dị, lao động và chiến đấu bảo vệ buụn làng, đụi bàn tay bị đốt là minh chứng cho tội ỏc dó man của kẻ thự, đụi bàn tay bất khuất vẫn đi lực lượng, tiờu diệt kẻ thự dự mỗi ngún đó mất đi 1 đốt -> cuộc đời của Tnỳ mang ý nghĩa cuộc đời 1 dõn tộc.Phạm Thị Thỳy Nhài28- Tnỳ là người yờu quờ hương tha thiết, cú tớnh kỷ luật cao.Tõy Nguyờn hựng trỏngPhạm Thị Thỳy Nhài29Hỡnh tượng nhõn vật Tnỳ vừa mang vẻ đẹp của sử thi Tõy Nguyờn, vừa mang vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hựng cỏch mạng thời đại đỏnh Mĩ.Trường ca Đam SănPhạm Thị Thỳy Nhài30c. Cỏc nhõn vật khỏc- Mai: lỳc nhỏ là cụ bộ thụng minh dịu dàng, lớn lờn Mai trở thành người vợ tận tụy, người mẹ lấy thõn mỡnh che chở cho con, người chiến sĩ anh hựng đó ngó xuống.- Dớt: cú vẻ đẹp của Mai, kiờn định, vững vàng, cứng cỏi hơn cả Mai trong bóo tỏp chiến tranh.Cụ gỏi Tõy NguyờnPhạm Thị Thỳy Nhài31- Heng: cõy xà nu non trẻ, giàu sức sống là thế hệ tiếp nối cha anh đỏnh giặc, đưa cuộc chiến đến thắng lợi cuối cựng.Phạm Thị Thỳy Nhài32 Cỏc thế hệ dõn làng Xụman nối tiếp nhau đỏnh giặc như rừng xà nu trải dài bất tận, khụng kẻ thự hung bạo nào cú thể tiờu diệt.Văn húa Tõy NguyờnPhạm Thị Thỳy Nhài333. Nghệ thuậtKhuynh hướng sử thi thể hiện đậm nột ở tất cả cỏc phương diện: đề tài, chủ đề, hỡnh tượng, hệ thống nhõn vật, giọng điệu, cỏch kể theo lối kể sử thi.- Cảm hứng lóng mạn thể hiện ở việc đề cao vẻ đẹp thiờn nhiờn và con người trong sự đối lập với cỏi tàn bạo của kẻ thự.Phạm Thị Thỳy Nhài34III. Tổng kết Rừng xà nu là một thiờn truyện mang ý nghĩa và vẻ đẹp của một khỳc sử thi trong văn xuụi hiện đại. Với lời văn trau chuốt, giàu hỡnh ảnh, tỏc phẩm đó tỏi hiện được vẻ đẹp trỏng lệ, hào hựng của nỳi rừng, của con người và của truyền thống văn húa Tõy Nguyờn.Thụng qua cõu chuyện về những con người ở một bản làng hẻo lỏnh, bờn những cỏnh rừng xà nu bạt ngàn xanh bất tận, tỏc giả đó đặt ra một vấn đề cú ý nghĩa lớn lao của dõn tộc và thời đại. Để cho sự sống của đất nước và nhõn dõn mói mói trường tồn, khụng cú cỏch nào khỏc hơn là phải cựng nhau đứng lờn, cầm vũ khớ chống lại kẻ thự tàn ỏc.Phạm Thị Thỳy Nhài35Tõy Nguyờn hựng trỏngPhạm Thị Thỳy Nhài36