Bài giảng môn học Ngữ văn 12 - Tiết 70, 71: Chiếc thuyền ngoài xa

ChiÕc thuyỊn ngoµi xaTiết : 70,71NguyƠn Minh Ch©uI. Tiểu dẫn1. T¸c gi¶ : Nguyễn Minh Châu- NguyƠn Minh Ch©u (1930-1989)- Quª: Lµng Th¬i ,x· Quúnh H¶i, huyƯn Quúnh L­u, tØnh NghƯ An.- §Çu 1950 ra nhËp qu©n ®éi- Tõ 1952 ®Õn 1958 c«ng t¸c vµ chiÕn ®Êu t¹i s­ ®oµn 320.- N¨m 1962 c«ng t¸c t¹i Phßng v¨n nghƯ qu©n ®éi.Anh (chÞ) h·y tãm l­ỵc nh÷ng nÐt chÝnh vỊ t¸c gi¶ NguyƠn Minh Ch©u?-> Nguyễn Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.Năm 2000, ông được tặng giải thưởng về vh nghệ thuậtT¸c gi¶ NguyƠn Minh Ch©u2. Sù nghiƯp s¸ng t¸c - Chia lµm 2 giai ®o¹n:TrongchiÕntranhNéi dung chÝnh cđa tõng giai ®o¹n? KĨ tªn c¸c t¸c phÈm tiªu biĨu?* Nghiªng vỊ c¶m høng anh hïng ca vµ cã khuynh h­íng minh häa.* Ph¶n ¸nh, t¸i hiƯn bøc tranh hiƯn thùc sinh ®éng vỊ con ng­êi vµ cuéc sèng cđa nh©n d©n trong kh¸ng chiÕn chèng Mü. * T¸c phÈm: Cưa s«ng (1967), Nh÷ng vïng trêi kh¸c nhau(1970), DÊu ch©n ng­êi lÝnh(1972)...SauchiÕntranhKhao kh¸t ®ỉi míi t­ duy nghƯ thuËt:- RÊt nhËy c¶m tr­íc niỊm tin yªu Êm ¸p cđa con ng­êi, tr­íc sù can ®¶m vµ tÊm lßng bao dung cđa ng­êi phơ n÷.- T¸c phÈm chÝnh: Ng­êi ®µn bµ trªn chuyÕn tµu tèc hµnh (1983), BÕn quª (1987), Chiếc thuyền ngoài xa (1987)...3. T¸c phÈm: "ChiÕc thuyỊn ngoµi xa"(1987)Anh (chÞ) biÕt g× vỊ t¸c phÈm :"ChiÕc thuyỊn ngoµi xa"?Sáng tác năm 1983, in trong tập truyện ngắn cùng tên năm 1987- Tác phẩm in ®Ëm phong c¸ch tù sù - triÕt lý cđa NguyƠn Minh Ch©u.- Ng«n tõ: dung dÞ, ®êi th­êng.a. Xuất xứ:b. Nội dung: Truyện kể về chuyến đi thực tế của người nghệ sĩ nhiếp ảnh & những chiêm nghiệm sâu sắc của anh về nghệ thuật & cuộc đờic. Bố cục: 2 phần- Phần 1: từ đầu  “chiếc thuyền vó lưới đã biến mất”: Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh- Phần 2: từ “Đây là lần thứ hai  sóng gió giữa phá”: Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện.d. Chủ đề: Miêu tả nhận thức & sự rung động thực sự của Phùng trước vẻ đẹp nghệ thuật & cái nhìn đa chiều, đa diện về c/s con người, đồng thời thể hiện tâm trạng băn khoăn, trĩu nặng tình thương, lo âu trước c/s con người.II. §äc - hiĨu v¨n b¶n1. T×nh huèng truyƯn:- Anh (chÞ) h·y chØ ra c¸c t×nh huèng ®Ỉc s¾c trong t¸c phÈm ? + T×nh huèng Phïng chơp ®­ỵc bøc ¶nh toµn bÝch vỊ chiÕc thuyỊn chµi trong s­¬ng sím nh­ng khi chÝnh chiÕc thuyỊn ®ã tiÕn th¼ng vµo chç anh th× cuéc sèng lam lị hiƯn ra: ngườiđàn ông hàng chài đánh vợ dã man trên biển.+ §Èu mêi ng­êi ®µn bµ ®Õn tßa ¸n khuyªn bµ bá ng­êi chång vị phu nh­ng ng­êi ®µn bµ nä cÇu xin tßa ®õng b¾t m×nh bá chång.Chiếc thuyền ngoài xaChiếc thuyền tiến thẳng vào gần bờ- Phïng chơp ®­ỵc bøc ¶nh toµn bÝch vỊ chiÕc thuyỊn ngoµi xa trong s­¬ng sím -> Anh tháa m·n vµ "t­ëng chÝnh m×nh võa kh¸m ph¸ thÊy c¸i ch©n lý cđa sù hoàn thiƯn...c¸i kho¶nh kh¾c trong ngÇn cđa t©m hån.Khi chơp ®­ỵc bøc ¶nh "toµn bÝch" t©m tr¹ng cđa Phïng ntn? Sau ®ã c¶nh t­ỵng g× diƠn ra tr­íc m¾t Phïng?- Nh­ng khi chiÕc thuyỊn ®ã ®©m th¼ng vµo bê th× sù thËt vỊ cuéc sèng kh¾c nghiƯt, lam lị hiƯn ra:+ Ng­êi ®µn «ng hïng hỉ th« b¹o dïng d©y l­ng quËt tíi tÊp vµo l­ng ng­êi ®µn bµ võa ®¸nh võa thë hång héc, nghiÕnr¨ng ken kÐt, võa nguyỊn rđa b»ng giäng "rªn rØ ®au ®ín"...+ Ng­êi ®µn bµ nhÉn nhơc kh«ng kªu, kh«ng chèng tr¶, kh«ng t×m c¸ch trèn.NghÞch lý g× ®ang tån t¹i? §øng tr­íc nghÞch lý ®ã t©m tr¹ng cđa Phïng nh­ thÕ nµo? => M©u thuÉn nghÞch lý : tån t¹i gi÷a c¸i ®Đp vÉn cã c¶nh sèngtèi t¨m, cùc nhäc -> Phïng sèng trong nhiỊu c¶m xĩc m¹nh: tõ ngì ngµng, ng¬ ng¸c ®Õn c¶m th«ng råi thÊm thÝa. NiỊmtin trong anh bÞ lung lay...NghÞch lý ®ã khiÕn Phïng nhËn thøc ra ®iỊu g×?=> Anh b¾t ®Çu "ngé" ra mèi quan hƯ gi÷a nghƯ thuËt vµ cuéc ®êi. Tr­íc hoµn c¶nh cđa ng­êi ®µn bµ hµng chµi, §Èu - Ch¸nh ¸n tßa ¸n huyƯn ®· ®­a ra gi¶i ph¸p g×? Th¸i ®é cđa §Èu khi ®­a ra gi¶i ph¸p ®ã ntn?- §Èu- ®ång ®éi cị cđa Phïng, ch¸nh ¸n tßa ¸n huyƯn khuyªn ng­êi ®µn bµ bá chång vµ anh tin gi¶i ph¸p cđa m×nh lµ ®ĩng ®¾n -> §Èu lµ ng­êi tèt bơng, ®Çy thiƯn chÝ.Gi¶i ph¸p §Èu ®­a ra cã ®­ỵc ng­êi ®µn bµ chÊp nhËn kh«ng? V× sao?Nh­ng anh nhÇm: mäi lý lÏ cđa anh ®Ịu bÞ ng­êi ®µn bµ b¸c bá, Bµ cÇu xin tßa: "Con l¹y quý tßa...quý tßa b¾t téi con cịng ®­ỵc, ph¹t tï con cịng ®­ỵc nh­ng ®õng b¾t con bá nã..”, “ch­a bao giê các chú biết nçi vÊt v¶ cđa ng­êi ®µn bµ trªn chiÕc thuyỊn kh«ng cã ®µn «ng". T×nh huèng ®ã ®· khiÕn §Èu nhËn thøc ra ®iỊu g×? Lý lÏ thùc tÕ cđa ng­êi ®µn bµ ®· x« ®ỉ lý thuyÕt ®Đp ®Ï cđa §Èu khiÕn §Èu vì ra nghÞch lý cđa cuéc sèng: §Õn lĩc nµy §Èu míi hiĨu ng­êi phơ n÷ Êy dï bÞ ®¸nh ®Ëp ®Õn bao nhiªu ®i n÷a th× chÞ ta cịng buéc ph¶i chÊp nhËn v× c¸c con.=> Mäi ng­êi, ®Ỉc biƯt lµ ng­êi nghƯ sü cÇn g¾n bã víi cuéc®êi, ph¶i t×m trong hiƯn thùc vỴ ®Đp cđa cuéc sèng, ph¶i dịng c¶m ghi l¹i nh÷ng sè phËn, c¶nh ®êi lam lị, cùc khỉ. NghƯ thuËt ph¶i g¾n liỊn víi cuéc sèng con ng­êi, t×m ra lèi tho¸t thùc tÕ cho c¶nh ®êi ®ãi nghÌo tèi t¨m.ChiÕc thuyỊn ngoµi xaTiết : 71NguyƠn Minh Ch©u2. H×nh t­ỵng ng­êi ®µn bµ hµng chµiHo¹t ®éng nhãm: - Chia líp thµnh 4 nhãm	 - Thêi gian: 5 phĩt(?) H×nh t­ỵng ng­êi ®µn bµ hµng chµi ®­ỵc x©y dùng qua nh÷ng khÝa c¹nh nµo? Em cã c¶m nhËn g× vỊ nh©n vËt ®ã? Ngoại hình.Cuộc sống.Tính cách.Tình yêu thương con cái.Tình cảm đối với chồng. Chiếc thuyền ngoài xa- Ngo¹i h×nh: tr¹c ngoµi 40, th« kƯch, mỈt rç, khu«n mỈt mƯt mái t¸i ng¾t, quÇn ¸o r¸ch r­íi b¹c phÕch -> G©y Ên t­ỵng vỊ mét cuéc ®êi lam lị, nhäc nh»n.- Cuéc sèng: cïng chång b¬n tr¶i trªn biĨn ®Ĩ nu«i con, th­êng xuyªn bÞ chång ®¸nh ®Ëp hµnh h¹ "ba ngµy mét trËn nhĐ, n¨m ngµy mét trËn nỈng".2. H×nh t­ỵng ng­êi ®µn bµ hµng chµi- TÝnh c¸ch: nhÉn nhÞn, ©m thÇm chÞu ®ùng mäi ®ín ®au, cùckhỉ v× cuéc sèng m­u sinh trªn biĨn cÇn cã ng­êi ®µn «ng kháe m¹nh, biÕt nghỊ vµ v× nh÷ng ®øa con cđa bµ cÇn ®­ỵc sèng vµ lín lªn "...ph¶i sèng cho con chø kh«ng ph¶i sèng cho m×nh" -> Søc chÞu ®ùng vµ ®øc hy sinh cđa ng­êi phơ n÷.- Lµ ng­êi yªu th­¬ng con c¸i:+ Khi c¸c con ®· lín,bµ xin chång lªn bê ®¸nh m×nh.+ Khi th»ng Ph¸c ph¸t hiƯn ra bi kÞch gia ®×nh, bµ v¸i l¹y nã, «m chÇm lÊy nã, v¸i l¹y nã...-> Bµ c¶m thÊy ®au ®ín v× rèt cuéc ®· kh«ng sao tr¸nh ®­ỵc cho con c¸i khái bÞ tỉn th­¬ng.=> §©y kh«ng ph¶i lµ sè phËn cđa mét ng­êi ®µn bµ cơ thĨ mµlµ sè phËn, cuéc ®êi cđa biÕt bao ng­êi ®µn bµ hµng chµi kh¸c-> Ng­êi phơ n÷ bÊt h¹nh.c. H×nh ¶nh ng­êi ®µn «ngT×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ ngo¹i h×nh ng­êi ®µn «ng?- L­ng réng vµ cong nh­ mét chiÕc thuyỊn.- M¸i tãc tỉ qu¹.- Ch©n ®i ch÷ b¸t, b­íc tõng b­íc ch¾c ch¾n.- Hµng l«ng mµy ch¸y n¾ng.- Hai con m¾t ®éc d÷. Qua nh÷ng chi tiÕt Êy, anh (chÞ) thÊy ë ng­êi ®µn «ng nµy to¸t lªn vỴ g×? Dơng ý cđa nhµ v¨n?-> Cuéc sèng ®ãi nghÌo, lam lị ®· h»n in lªn d¸ng vỴ kh¾c khỉ cđa ng­êi ®µn «ng.T¹i sao mçi khi ®¸nh vỵ ng­êi ®µn «ng l¹i "rªn rØ ®au ®ín"? §iỊu g× ®· lµm thay ®ỉi ng­êi ®µn «ng?D­êng nh­ hµnh ®éng ®¸nh vỵ mµ l¹i rªn rØ ®au ®ín cho thÊy ®ã nh­ lµ mét sù gi¶i táa uÊt øc bÕ t¾c trong lßng «ng ta. G¸nh nỈng m­u sinh biÕn ng­êi chång tha hãa dÇn trë thµnhkỴ vị phu th« b¹o. Ng­êi ®µn «ng ®­ỵc nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ nh­ thÕ nµo qua c¸c nh©n vËt kh¸c?§ÈuPhïngPh¸cNg­êi ®µn «ng vị phuThđ ph¹mg©y ®aukhỉLªn ¸n®Êu tranhNg­êi ®µn bµhµngchµiNg­êivị phuN¹n nh©ncđahoµnc¶nhLµ ng­ßi ®¸ng ®­ỵc c¶m th«ngchia sỴ h¬n lµ lªn ¸n ®Êu tranh=> Ng­êi ®µn bµ hµng chµi nh×n nhËn ng­êi chång cđa m×nh toµn diƯn h¬n, s©u s¾c h¬n.*Tõ c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau cđa c¸c nh©n vËt ®Ỉc biƯt lµ nguêi ®µn bµ hµng chµi giĩp ta nh×n nhËn mäi sù viƯc hiƯn t­ỵng trong cuéc sèng nãi chung nh­ thÕ nµo? §èi víi mäi sù viƯc hiƯn t­ỵng trong cuéc sèng ph¶i cã c¸i nh×n ®a diƯn, nhiỊu chiỊu. III. KÕt luËn1. Néi dung:Th«ng qua t¸c phÈm NguyƠn Minh Ch©u kh«ng chØ xãt xa th­¬ng c¶m ng­êi phơ n÷ bÊt h¹nh mµ cßn lªn ¸n sù tµn nhÉn th« b¹o cđa ng­êi chång trong gia ®×nh. §ång thêi b¸o ®éng t×nh tr¹ng b¹o lùc trong gia ®×nh ®ang lµm kh« hÐo, r¹n vì t©m hån con ng­êi. Ca ngỵi t×nh mÉu tư, tr©n träng kh¸t väng ®­ỵc sèng trong yªu th­¬ng, yªn b×nh cđa trỴ em.Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vỊ gi¸ trÞ néi dung cđa t¸c phÈm?2. NghƯ thuËt- T×nh huèng truyƯn ®éc ®¸o- NghƯ thuËt ®èi lËp gi÷a c¸i ®Đp cđa ngo¹i c¶nh víi hiƯn thùc cuéc sèng.Mçi ng­êi, ®Ỉc biƯt lµ ng­êi nghƯ sü kh«ng thĨ ®¬n gi¶n s¬ l­ỵc khi nh×n nhËn cuéc sèng vµ con ng­êi. - Giäng ®iƯu trÇn thuËt ®a d¹ng:+ Kh¸ch quan ng¹c nhiªn khi t¶ c¶nh ®êi, c¶nh biĨn.+ Lo ©u khi t¸i hiƯn lêi tho¹i cđa ng­êi ®µn bµ+ Xãt th­¬ng, c¨m phÉn khi chøng kiÕn c¶nh ng­êi ®µn «ng ng­ỵc ®·i vỵ con.+ Day døt kh¾c kho¶i khi thÊy ng­êi ®µn bµ ch­a t×m ®­ỵc lèi tho¸t...Anh (chÞ) h·y nªu nh÷ng nÐt ®Ỉc s¾c vỊ nghƯ thuËt cđa t¸c phÈm?V. LuyƯn tËp ( làm ở nhà và nộp lại)C©u 1: Nh©n vËt nµo trong chuyƯn ®Ĩ l¹i cho em Ên t­ỵng s©us¾c nhÊt? T¹i sao?C©u 2: Ph¸t biĨu c¶m nghÜ vỊ h×nh t­ỵng ng­êi ®µn bµ hµng chµi?IV. Ghi nhí (SGK)