Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Đọc văn: Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy

Đọc văn:TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU – TRỌNG THỦY CẤU TRÚC BÀI HỌCTìm hiểu chungĐọc – hiểu Văn bảnTổng kếtI.II.III.1/2/2021GV: PHÙNG THỊ THẮM21. Giới thiệu chung về truyền thuyếtI. TÌM HIỂU CHUNG Dựa vào phần Tiểu dẫn và bài Khái quát văn học dân gian, em hãy trình bày những nét khái quát về truyền thuyết ?TRUYỀN THUYẾTGiá trị, ý nghĩaKhái niệmLà loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.Môi trường sinh thành, biến đổi và diễn xướngLễ hội và các di tích lịch sửĐặc trưng- Đề tài: Lấy từ lịch sử Sử dụng nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu.1. Giới thiệu chung về truyền thuyết Phản ánh lịch sử một cách độc đáoThể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.Là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.- Đề tài: Lấy từ lịch sử Sử dụng nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu. Phản ánh lịch sử một cách độc đáoThể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.Là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.- Đề tài: Lấy từ lịch sử Sử dụng nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu.Lễ hội và các di tích lịch sử Phản ánh lịch sử một cách độc đáoThể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.Là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.- Đề tài: Lấy từ lịch sử Sử dụng nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu.I. TÌM HIỂU CHUNG2. “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy”I. TÌM HIỂU CHUNG Em hãy cho biết môi trường sinh thành, lưu truyền, biến đổi, diễn xướng và xuất xứ của truyện ? Môi trường sinh thành, lưu truyềnvà biến đổi: Cụm di tích lịch sử Cổ Loa. Trích từ “ Truyện Rùa Vàng” trong“Lĩnh Nam chích quái”. II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNĐọca) Bố cục: 4 phần P1: Quá trình xây thành – chế nỏ từ thất bại đến thành công của An Dương Vương.- P2: Hành vi đánh cắp lẫy nỏ thần của Trọng Thủy. P3: Diễn biến cuộc chiến tranh lần hai giữa hai nước và kết thúc bi kịch đối với cha con An Dương Vương. - P4: Kết cục bi thảm của Trọng Thủy, hình ảnh ngọc trai - giếng nước.=> NX: kết cấu cốt truyện theo trình tự xảy ra sự việc Theo em, văn bản được trình bày theo bố cục mấy phần ? Nêu nội dung chính của từng phần ? II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN2. Đọc – hiểu chi tiếta) Nhân vật An Dương VươngQua việc liệt kê những chi tiết liên quan đến An Dương Vương, em hãy cho biết : nhà vua đã lập được những chiến công gì ?a) Nhân vật An Dương Vương* Xây thành, chế nỏ, đánh thắng quân xâm lược Quá trình xây thành, chế nỏ:+ Gian nan, khó nhọc, vất vả và kiên trì.+ Ý thức trách nhiệm, tinh thần cảnh giác rất cao của nhà vua. Đánh thắng quân xâm lược là do:+ Có thành ốc kiên cố,+ Có nỏ thần kì diệu,+ Có tinh thần cảnh giác cao độ.=> Bài học dựng nước và giữ nướca) Nhân vật An Dương Vương Hư cấu nghệ thuật - An Dương Vương được thần linh giúp đỡ: + Khẳng định việc làm của ADV hợp lòng trời, được lòng dân, + Là cách để nhân dân ca ngợi nhà vua, tự hào về chiến công xây thành, chế nỏ, chiến thắng quân xâm lược.+ Cha ông luôn ngầm giúp đỡ con cháu đời sau trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Em hãy cho biết ý nghĩa của những chi tiết hư cấu, thần kì về việc An Dương Vương được thần linh giúp đỡ ?* Bi kịch nước mất, nhà tana) Nhân vật An Dương VươngSự mất cảnh giác, sai lầm của nhà vua thể hiện qua những chi tiết nào ? Từ đó, em hãy cho biết nguyên nhân khiến An Dương Vương lâm vào bi kịch ?* Bi kịch nước mất, nhà tana) Nhân vật An Dương Vương - Sai lầm của An Dương Vương: + Nhận lời cầu hòa,+ Gả con gái cho Trọng Thủy,+ Lơ là phòng thủ,+ Chủ quan khinh địch. Nguyên nhân: lơ là, chủ quan, khinh địch, mất cảnh giác* Bi kịch nước mất, nhà tana) Nhân vật An Dương Vương - Những chi tiết hư cấu: Những chi tiết hư cấu: An Dương Vương tự tay chém  đầu con gái rồi theo gót thần Rùa Vàng xuống biển thể hiện điều gì ? (Nối cột 1 với cột 2 để thành những mệnh đề đúng) CỘT 1CỘT 2AAn Dương Vương hòa thành khí thiêng, bất tử cùng sông núi.B.Hành động quyết liệt, dứt khoát đứng về phía quyền lợi của dân tộc, đặt nghĩa nước lên tình nha.̀ 1- An Dương Vương tự tay chém đầu con gái.2- An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc rồi theo gót thần Rùa vàng xuống biển.* Bi kịch nước mất, nhà tana) Nhân vật An Dương Vương Những chi tiết hư cấu: + An Dương Vương tự tay chém đầu con gái: → hành động quyết liệt, dứt khoát đứng về quyền lợi của dân tộc. → Lòng kính trọng của nhân dân đối với thái độ dũng cảm của vị anh hùng, sự phê phán thái độ mất cảnh giác của Mị Châu. + ADV theo gót thần Rùa Vàng xuống biển: → ADV bất tử cùng sông núi. → Lòng biết ơn của nhân dân. * Sự mất cảnh giác của Mị Châu - Lén đưa cho Trọng Thuỷ xem nỏ thần,- Rứt áo lông ngỗng đánh dấu chỉ đường cho giặc đuổi theo.=> Vô tình làm lộ bí mật quốc gia, nhẹ dạ, cả tin. b) Nhân vật Mị Châu * Đánh giá về nhân vật Mị Châu: Sự mất cảnh giác của Mị Châu được thể hiện qua những chi tiết nào ? Em đánh giá như thế nào về việc Mị Châu lén đưa cho Trọng Thủy xem nỏ thần ?b) Nhân vật Mị ChâuA) Mị Châu làm như vậy là chỉ thuận theo tình cảm vợ chông mà bỏ quên nghĩa vụ đối với đất nước.B) Mị Châu làm theo ý chồng là lẽ tự nhiên, hợp đạo lí.b) Nhân vật Mị Châu* Đánh giá về nhân vật Mị Châu: Việc Mị Châu trao nỏ thần không phải là lẽ hợp tự nhiên, đạo đức. * Thái độ của nhân dân đối với Mị Châu: Mị Châu bị thần Rùa Vàng kết tội là giặc, bị vua cha chém đầu, nhưng sau đó, máu nàng hóa thành ngọc trai, xác nàng hóa thành ngọc thạch. Hư cấu như vậy, người xưa muốn bày tỏ thái độ, tình cảm như thế nào đối với nàng ?b) Nhân vật Mị Châu* Thái độ của nhân dân đối với Mị Châu Mị Châu bị Rùa Vàng kết tội là giặc, bị vua cha chém đầu. Sự phê phán nghiêm khắc của nhân dân.- Sau khi nàng chết, máu → ngọc trai, xác→ ngọc thạch.  Sự bao dung, cảm thông của nhân dân đối Mị Châu.=> Lời nhắn nhủ cho thế hệ sau: Cần giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa “tình nhà” với “nợ nước”, giữa riêng với chung. Hình thức “hóa thân” – thủ pháp nghệ thuật truyền thống của truyện kể dân gian. c) Nhân vật Trọng Thủy* Giai đoạn đầu:- Lợi dụng sự ngây thơ của Mị Châu.- Tấn công nước Âu Lạc, đuổi theo cha con An Dương Vương. Là tên gián điệp nguy hiểm, trực tiếp gây ra bi kịch của hai cha con An Dương Vương.* Sau khi Mị Châu chết: - Ôm xác vợ khóc lóc, thương nhớ, - Lao đầu xuống giếng tự tử. Là nạn nhân của của chiến tranh xâm lược phi nghĩa.=> Là nhân vật phức tạp, vừa là thủ phạm, vừa là nạn nhân của chiến tranh xâm lược. Em hãy kể ra những hành động mà Trọng Thủy đã làm trong truyện? Qua đó, em thấy Trọng Thủy là người như thế nào ? c) Nhân vật Trọng Thủy* Hình ảnh ngọc trai – giếng nước:Câu hỏi: Hình ảnh ngọc trai - giếng nước có ý nghĩa gì ?Ngợi ca tình yêu chung thủy, son sắtB. Ngợi ca sự hi sinh cao cả vì tình yêuC. Biểu tượng một mối oan tình được hóa giảiD. Kết cục tất yếu của bi kịch tình yêu c) Nhân vật Trọng Thủy* Hình ảnh ngọc trai – giếng nước:- Mang ý nghĩa hóa giải hận thù. - Nói lên truyền thống ứng xử đầy bao dung, đầy nhân hậu của nhân dân. III. TỔNG KẾTTỔNG KẾT 1. Nội dung Là một cách giảithích nguyên nhân mất nước Âu Lạc.- Bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù, xử lí đúng đắn các mối quan hệ. 2. Nghệ thuật- Xây dựng nhân vật vừa gắn với “cốt lõi lịch sử” vừa lung linh yếu tố hoang đường kì ảo.- Nhiều hư cấu nghệ thuật.- Kết cấu vừa mang nét chung vừa độc đáo. Câu 1: Truyền thuyết là loại truyện kể dân gian về điều gì ?A) Sự tích các loài vật, đồ vậtB) Nguồn gốc các vị thầnC) Những chuyện truyền kì trong dân gianD) Những chuyện gắn với lịch sửBÀI TẬP KIỂM TRACâu 2: Thành Cổ Loa thuộc huyện nào của Hà Nội ?A) Đông AnhB) Gia LâmC) Sóc SơnD) Mê LinhBÀI TẬP KIỂM TRACâu 3: Di tích nào không có trong khu vực thành Cổ Loa ?A) Đền thờ An Dương VươngB) Am thờ công chúa Mị ChâuC) Miếu thờ Trọng ThủyD) Giếng NgọcBÀI TẬP KIỂM TRACâu 4: Vì sao Triệu Đà lại cầu hôn Mị Châu cho con trai ?A) Vì Mị Châu xinh đẹp nết naB) Muốn nối tình hòa hiếu với dân tộcC) Muốn con trai được hạnh phúcD) Muốn đánh cắp bí mật nỏ thầnBÀI TẬP KIỂM TRACâu 5: Bi kịch đau xót nhất của An Dương Vương là gì ?A) Bị giặc đuổi đến đường cùng, không có lối thoátB) Cả tin và chủ quan để mất nước và tự tay chém con gáiC) Bị Triệu Đà và Trọng Thủy bội ướcD) Phải rời bỏ Loa thànhBÀI TẬP KIỂM TRACâu 6: Chi tiết máu của Mị Châu chảy xuống biển thành Ngọc nói lên điều gì ?A) Minh chứng cho tấm lòng trong trắng, ngây thơ của Mị ChâuB) Ngợi ca tình yêu và sự thủy chung của Mị ChâuC) Bênh vực cái chết oan uổng của Mị ChâuD) Lên án hành động tàn nhẫn của An Dương VươngBÀI TẬP KIỂM TRACâu 7: Dòng nào nêu đúng nội dung "Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy" ?A) Giải thích nguyên nhân mất nước Âu LạcB) Ngợi ca chiến công của An Dương VươngC) Ngợi ca mối tình Mị Châu - Trọng ThủyD) Phản ảnh những xung đột trong xã hội có giai cấpCÂU HỎI TỰ LUẬN NÂNG CAO: Câu 1: Tìm những biểu hiện cụ thể của đặc trưng thể loại truyền thuyết trong “Truyện An Dương và Mị Châu – Trọng Thủy” ? Câu 2: Câu nói của Rùa Vàng: “ Kẻ nào ngồi sau ngưạ chính là giặc đó” có ý nghĩa gì ? Câu 3: An Dương Vương đã tự tay chém đầu người con gái duy nhất của mình nhưng dân gian lại dựng đền và am thờ hai cha con ngay cạnh nhau. Cách xử lí như vậy nói lên điều gì trong đạo lí truyền thống của dân tộc ta ? Câu 4: Bài học lịch sử mà nhân dân gửi gắm trong truyện là gì? Tiết học kết thúc. Xin chân thành cảm ơn thầy cô và các em!