Bài giảng Môn kinh tế học đại cương Bài 10: Hàng hoá công cộng và các nguồn lực cộng đồng

BÀI GIẢNG KINH TẾ HỌC ĐẠI CƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG Hà Nội - 2009 BÀI 10 HÀNG HOÁ CÔNG CỘNG VÀ CÁC NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG Mục tiêu nghiên cứu 1. Phân loại hàng hoá 2. Hàng hoá công cộng và các nguồn lực cộng đồng 1. Phân loại hàng hoá Có nhiều loại hàng hoá được cung cấp miễn phí  chúng không có giá cả  thị trường tư nhân thất bại. Để phân biệt các loại hàng hoá, cần trả lời 2 câu hỏi: Có tính loại trừ không: có thể ngăn cản một người nào đó sử dụng hàng hoá không? Có tính tranh giành không: việc người này sử dụng có giảm khả năng tiêu dùng của người khác không? 1. Phân loại hàng hoá (tiếp) 2. Hàng hoá công cộng Thị trường tư nhân thất bại trong việc cung ứng loại hàng hoá này. Ví dụ về 1 buổi bắn pháo hoa: Thị trấn 500 người; giá trị đối với mỗi người là 10. Tổng lợi ích: 5000; trong khi tổng chi phí: 1000. Xét về mặt kinh tế: cuộc bắn pháo hoa là hiệu quả. Tuy nhiên, thị trường tư nhân vẫn thất bại vì vấn đề người hưởng lợi không phải trả tiền. 2. Hàng hoá công cộng (tiếp) Chính phủ có thể khắc phục thất bại: Đánh thuế mỗi người dân: 2. Dùng tổng tiền thuế: 2*500 =1000 thuê 1 đơn vị tư nhân cung ứng. Mỗi người dân được lợi 10 – 2 = 8. Một số loại hàng hoá công cộng quan trọng: Quốc phòng. Nghiên cứu cơ bản. Chống đói nghèo. Nghiên cứu tình huống Ngọn hải đăng là hàng hoá công cộng?? Thông thường nó là hàng hoá công cộng. Các tàu, thuyền được lợi từ ánh sáng mà không phải trả tiền. Song trong nhiều trường hợp, chủ sở hữu thu tiền từ các bến cảng để cung cấp ánh sáng cho tàu, thuyền vào cảng. Trong trường hợp này, ngọn hải đăng lại là hàng hoá tư nhân. 3. Nguồn lực cộng đồng (nguồn lực chung) Do nguồn lực cộng đồng cũng không có tính loại trừ nên có thể xảy ra “bi kịch cộng đồng”. VD về chăn thả gia súc trên bãi cỏ chung: Khi số lượng gia súc tăng  xuất hiện tính tranh giành  bãi cỏ cạn kiệt  nhiều gia đình không chăn nuôi được, mất kế sinh nhai. Bi kịch cộng đồng là do con người thường quan tâm đến cái chung ít nhất (sự khác nhau giữa động cơ cá nhân và động cơ xã hội). 3. Nguồn lực cộng đồng (tiếp) Bi kịch cộng đồng là một ngoại ứng. Chính phủ (trong ví dụ trên) có thể: Quy định số lượng gia súc. Đánh thuế trên mỗi gia súc. Cấp giấy phép ăn cỏ. Chia bãi cỏ chung cho tư nhân tự quản lý. Một bi kịch cộng đồng khác là sự tuyệt chủng của động vật hoang dã. 3. Nguồn lực cộng đồng (tiếp) Một vài nguồn lực cộng đồng quan trọng: Không khí và nước sạch. Các mỏ dầu trải dài dưới lòng đất thuộc nhiều quốc gia. Các con đường tắc nghẽn. Nghiên cứu tình huống Vì sao bò không tuyệt chủng?? Nhiều loài động vật hoang dã (có giá trị thương mại) có nguy cơ tuyệt chủng. Bò, có giá trị thương mại, không bị tuyệt chủng. Lý do: Động vật hoang dã là nguồn lực cộng đồng, không do ai sở hữu  lạm dụng khai thác. Bò là hàng hoá tư nhân, các cá nhân được lợi từ việc duy trì số bò. 3. Nguồn lực cộng đồng (tiếp) Biện pháp của chính phủ để bảo vệ động vật hoang dã?? Tầm quan trọng của quyền sở hữu: Thị trường thất bại do quyền sở hữu không rõ ràng. Chính phủ có thể khắc phục thất bại này bằng cách xác định quyền sở hữu.  Nguồn lực được bảo vệ và được phân bổ hiệu quả.