Bài giảng Môn Lịch sử lớp 8 - Các nước châu phi

Người thực hiện: 
Đỗ Trọng Hưởng
Nguyễn Thị Thu Hà
Nguyễn Thị Diệu Thu
Chủ đề
Các nước châu Phi
I. Chuẩn kiến thức , kỹ năng , thái độ theo chương trình hiện hành
1. Tỡnh hỡnh chung
Biết được nột chớnh tỡnh hỡnh chung ở chõu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai :
- Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào giải phúng dõn tộc đó diễn ra sụi nổi ở chõu Phi, sớm nhất là ở Bắc Phi - nơi cú trỡnh độ phỏt triển hơn. Ở Ai Cập, đó nổ ra cuộc đảo chớnh lật đổ chế độ quõn chủ (1952). Nhõn dõn An-giờ-ri tiến hành khởi nghĩa vũ trang lật đổ ỏch thống trị của thực dõn Phỏp (1954 - 1962). Năm 1960 - "Năm chõu Phi", với 17 nước chõu Phi tuyờn bố độc lập.
- Sau khi giành được độc lập, cỏc nước chõu Phi bắt tay vào cụng cuộc xõy dựng đất nước và đó thu được nhiều thành tớch. Tuy nhiờn, nhiều nước chõu Phi vẫn trong tỡnh trạng đúi nghốo, lạc hậu, thậm chớ lại diễn ra cỏc cuộc xung đột, nội chiến đẫm mỏu.
- Chõu Phi đó thành lập nhiều tổ chức khu vực để cỏc nước giỳp đỡ, hợp tỏc cựng nhau, lớn nhất là Tổ chức thống nhất chõu Phi – nay là Liờn minh chõu Phi (viết tắt là AU).
- Quan sỏt lược đồ 12. Cỏc nước chõu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai - SGK, xỏc định trờn lược đồ vị trớ một số nước tiờu biểu trong quỏ trỡnh đấu tranh giành độc lập. 
2. Cộng hoà Nam Phi
Trỡnh bày được kết quả cuộc đấu tranh của nhõn dõn Nam Phi chống chế độ phõn biệt chủng tộc (A-pac-thai) :
- Là nước nằm ở cực nam chõu Phi, Cộng hoà Nam Phi cú dõn số là 43,2 triệu người (2002), trong đú 75,2% là người da đen, 13,6% -người da trắng, 11,2% - người da màu. 
Kộo dài hơn ba thế kỉ (kể từ năm 1662, khi người Hà Lan tới đõy), chế độ phõn biệt chủng tộc (A-pac-thai) đó thống trị cực kỡ tàn bạo đối với người da đen và da màu ở Nam Phi.
- Người da đen đó ngoan cường và bền bỉ đấu tranh chống chế độ phõn biệt chủng tộc. Dưới sự lónh đạo của tổ chức "Đại hội dõn tộc Phi" (ANC), người da đen đó giành được những thắng lợi cú ý nghĩa lịch sử. Năm 1993, chế độ phõn biệt chủng tộc được tuyờn bố xoỏ bỏ.
- Năm 1994, cuộc bầu cử dõn chủ đa chủng tộc lần đầu tiờn được tiến hành và Nen-xơn Man-đờ-la - lónh tụ ANC được bầu và trở thành vị Tổng thống người da đen đầu tiờn ở Cộng hoà Nam Phi.
- Nam Phi đang tập trung sức phỏt triển kinh tế và xó hội nhằm xoỏ bỏ "chế độ A-pac-thai" về kinh tế.
- Quan sỏt hỡnh 13. Nen-xơn Man-đờ-la và tỡm hiểu thờm về cuộc đời và hoạt động của ụng.
II- Bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt cho mỗi loại câu hỏi, bài tập trong chủ đề
Nội dung
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
1. Tình hình chung
- Nhận biết được vị trí địa lí, diện tích, dân số của các nước châu Phi
- Những thắng lợi trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc
- Những thành tựu và khó khăn trong công cuộc xây dựng đất nước
- Giải thích vì sao phần lớn các nước châu Phi hiện nay đang trong tình trạng đói nghèo
- Xác định vị trí của một số nước châu Phi giành được độc lập sau CTTG thứ hai
- Phân tích được muốn chiến thắng đói nghèo, bệnh tật thì các nước châu Phi hiện nay cần phải làm gì
2. Cộng hòa Nam Phi
- Nhận biết được vị trí địa lí, diện tích, dân số của cộng hòa Nam Phi
- Hoàn cảnh bùng nổ và những thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc A-pác-thai
- Giải thích vì sao cuộc đấu tranh của nhân dân Cộng hòa Nam Phi được nhân loại và Liên hợp quốc ủng hộ
- Xác định vị trí của Cộng hòa Nam Phi trên bản đồ
- Phân tích được ảnh hưởng và tác động của những thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai đối với Cộng hòa Nam Phi và thế giới
- Hiểu biết của HS về lãnh tụ Nen-xơn Man-đê-la và đánh giá được vai trò của ông trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai
Định hướng năng lực cần hình thành:
- Năng lực chung: giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, sáng tạo
- Năng lực chuyên biệt: tái tạo kiến thức, xác định mối quan hệ giữa các sự kiện, hiện tượng lịch sử, giải thích được mối quan hệ đó, phân tích , so sánh, nhận xét, đánh giá
- Rút ra những bài học cần thiết cho bản thân
III. Hệ thống câu hỏi/bài tập đánh giá theo các mức đã mô tả:
1. Cõu hỏi nhận biết
1.1. Trắc nghiệm
Câu 1: Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở châu Phi diễn ra sớm nhất ở khu vực nào ?
A. Bắc Phi	B. Trung Phi	C. Tây Phi	D. Nam Phi
Câu 2: Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc chống ách thống trị của thực dân Pháp trong những năm 1954 - 1962 diễn ra ở nước nào ?
A. Ai Cập	B. An-giê-ri	C. Mô-dăm-bích	D. Ăng-gô-la
Câu 3: Sự kiện đi vào lịch sử được gọi là “Năm châu Phi ” diễn ra vào thời gian nào?
A. 1958	B. 1959	C. 1960	D. 1961
Câu 4: Trong thành phần dân cư của Cộng hòa Nam Phi, dân cư thuộc màu da nào chiếm tỷ lệ cao nhất ?
A. Người da trắng	B. Người da màu
C. Người trắng và người da màu	D. Người da đen
Câu 5: Nước Cộng hòa Nam Phi chính thức tuyên bố thành lập vào thời gian nào ?
A. 1958	B. 1959	 C. 1960	 D. 1961
Câu 6: Đến năm 1993, chế độ phân biệt chủng tộc A-pác-thai ở Cộng hòa Nam Phi đã bị xóa bỏ sau hơn mấy thế kỷ tồn tại ?
A. Hơn 1 thế kỷ 	B. Hơn 2 thế kỷ	 C. Hơn 3 thế kỷ D. Hơn 4 thế kỷ
Câu 7: Năm 1990, Nen-xơn Man-đê-la chính thức được chính quyền người da trắng trả tự do sau bao nhiêu năm bị cầm tù ?
A. 26 năm	B. 27 năm	C. 28 năm 	D. 29 năm
1.2. Tự luận
Câu 1: Nêu những thắng lợi tiêu biểu của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai ?
Câu 2: Nêu những hiểu biết của em về Cộng hòa Nam Phi (vị trí địa lí, diện tích, dân số ...) ? Cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở Cộng hòa Nam Phi đã đạt được những thắng lợi nào có ý nghĩa lịch sử to lớn ?
2. Cõu hỏi thụng hiểu
2.1. Trắc nghiệm:
 Câu 1: Khó khăn lớn nhất mà hiện nay các nước châu Phi đang phải đối mặt là gì ?
A. Xung đột, nội chiến do mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo	
B. Các loại dịch bệnh hoành hành
C. Nợ nần chồng chất
D. Tình trạng đói nghèo, lạc hậu
Câu 2: Liên minh châu Phi được viết tắt là gì ?
A. AU	B. EU	C. AFTA	D. ASEAN
Câu 3: Cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai ở Cộng hòa Nam Phi do tổ chức nào lãnh đạo ?
A. Đảng CS Nam Phi (SACP)	 B. Đại hội dân tộc Phi (ANC)
C. Đại hội dân tộc Phi liên minh với Đảng CS	 D. Đại hội toàn Phi (PAC)
2.2. Tự luận
Câu 1: Vì sao phần lớn các nước châu Phi hiện nay đang trong tình trạng đói nghèo, lạc hậu ? 
Câu 2: Vì sao cuộc đấu tranh của nhân dân Cộng hòa Nam Phi được nhân loại và Liên hợp quốc ủng hộ ?
3. Cõu hỏi vận dụng thấp
Câu 1: Muốn chiến thắng đói nghèo, lạc hậu thì các nước châu Phi hiện nay cần phải làm gì ?
Câu 2: Thắng lợi của cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc có ý nghĩa và tác động như thế nào đối với Cộng hòa Nam Phi nói riêng và tình hình thế giới nói chung ?
4. Cõu hỏi vận dụng cao
- Những hiểu biết của em về lãnh tụ Nen-xơn Man-đê-la và đánh giá vai trò của ông trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai ?
IV. ĐÁP ÁN 
1. Cõu hỏi nhận biết
1.1. Trắc nghiệm
Câu 1: 	A. Bắc Phi	
Câu 2: 	B. An-giê-ri	
Câu 3:	C. 1960	
Câu 4: 	D. Người da đen
Câu 5: D. 1961
Câu 6: C. Hơn 3 thế kỷ 
Câu 7:	B. 27 năm	
1.2. Tự luận
Câu 1: Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai 
- Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh chống CNTD, đòi độc lập dân tộc đã diễn ra sôi nổi ở châu Phi
- Phong trào nổ ra sớm nhất ở Bắc Phi, nơi có trình độ phát triển cao hơn so với các vùng khác.
- Tiêu biểu như cuộc binh biến ở Ai Cập ( 7 - 1952 ); cuộc đấu tranh vũ trang kéo dài 8 năm của nhân dân An-giê-ri ( 1954 - 1962 )
Đặc biệt, năm 1960, có 17 nước châu Phi tuyên bố độc lập, được gọi là " Năm châu Phi "
- Từ đầu những năm 60, nhân dân ba nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích, Ghi-nê Bít-xao tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang lật đổ ách thống trị và làm tan rã hệ thống thuộc địa của thực dân Bồ Đào Nha
- Từ cuối những năm 70, diễn ra cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ( A-pác-thai ) tập trung ở ba nước miền Nam châu Phi là Rô-đê-di-a, Tây Nam Phi, Cộng hoà Nam Phi. 
- Đến năm 1993, chế độ phân biệt chủng tộc đã bị xoá bỏ đến tận sào huyệt cuối cùng của nó là ở Cộng hoà Nam Phi
Câu 2: 
a) Những hiểu biết về Cộng hòa Nam Phi (vị trí địa lí, diện tích, dân số ...) 
- Cộng hoà Nam Phi là quốc gia nằm ở cực nam chõu Phi, cú dõn số là 43,2 triệu người (2002), trong đú 75,2% là người da đen, 13,6% -người da trắng, 11,2% - người da màu.
- Từ nửa sau thế kỷ XVII là thuộc địa của thực dân Anh, đến năm 1961, Liên bang Nam Phi rút ra khỏi khối Liên hiệp Anh và tuyên bố là nước Cộng hoà Nam Phi
b) Những thắng lợi nào có ý nghĩa lịch sử to lớn 
- Trong hơn ba thế kỷ, chính quyền thực dân da trắng Nam Phi đã thi hành chính sách phân biệt chủng tộc ( A-pác-thai ) cực kỳ tàn bạo đối với người da đen và da màu
- Dưới sự lãnh đạo của tổ chức " Đại hội dân tộc Phi " (ANC) liên minh cùng Đảng Cộng sản Nam Phi, phong trào chống chế độ phân biệt chủng tộc phát triển mạnh thành cao trào cách mạng rộng rãi của quần chúng
- Cộng đồng quốc tế, kể cả Liên hợp quốc đã lên án gay gắt chủ nghĩa A-pác-thai, ủng hộ cuộc đấu tranh của người da đen
- Từ cuối những năm 80, cuộc đấu tranh của người da đen ở Nam Phi giành được nhiều thắng lợi quan trọng
+ Chính quyền người da trắng Nam Phi đã tuyên bố xoá bỏ chế độ A-pác-thai ( 1993 ), trả tự do cho lãnh tụ Nen-xơn Man-đê-la sau 27 năm bị cầm tù
+ Sau cuộc bầu cử dân chủ đa chủng tộc đầu tiên ở Nam Phi ( 4 - 1994 ), Nen-xơn Man-đê-la trở thành Tổng thống người da đen đầu tiên trong lịch sử nước này
2. Cõu hỏi thụng hiểu
2.1. Trắc nghiệm:
Câu 1: 	D. Tình trạng đói nghèo, lạc hậu
Câu 2: 	A. AU	
Câu 3:	C. Đại hội dân tộc Phi liên minh với Đảng CS
2.2. Tự luận
Câu 1: Phần lớn các nước châu Phi hiện nay đang trong tình trạng đói nghèo, lạc hậu là bởi vì:
- Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, hậu quả sự thống trị của chủ nghĩa thực dân kéo dài
- Tình trạng xung đột, nội chiến đẫm máu do mâu thuẫn sắc tộc hoặc tôn giáo
- Nợ nần chồng chất, các loại dịch bệnh hoành hành
Câu 2: Cuộc đấu tranh của nhân dân Cộng hòa Nam Phi được nhân loại và Liên hợp quốc ủng hộ bởi vì:
- Trong hơn 3 thế kỷ, chính quyền thực dân thực dân da trắng Nam Phi đã thi hành chính sách phân biệt, đối xử cực kỳ tàn bạo đối với người da đen và da màu
- Cuộc đấu tranh của nhân dân Cộng hòa Nam Phi là cuộc đấu tranh chính nghĩa nhằm giải phóng nhân dân Nam Phi thoát khỏi chế độ A-pác-thai, phù hợp với xu thế hòa bình, tiến bộ và văn minh của nhân loại
3. Cõu hỏi vận dụng thấp
Câu 1: Muốn chiến thắng đói nghèo, lạc hậu thì các nước châu Phi hiện nay cần phải:
Tranh thủ sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế để tìm kiếm các giải pháp, đề ra các cải cách nhằm giải quyết các cuộc xung đột, khắc phục những khó khăn về kinh tế, thành lập các tổ chức liên minh khu vực
Câu 2: Thắng lợi của cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc có ý nghĩa 
a) Đối với Cộng hòa Nam Phi 
- Xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc ngay tại sào huyệt cuối cùng của nó sau hơn ba thế kỷ tồn tại
- Giúp cho chính quyền mới ở Nam Phi đưa ra các giải pháp nhằm phát triển sản xuất, giải quyết việc làm , cải thiện mức sống ...
b) Đối với tình hình thế giới 
- Đỏnh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của hệ thống thuộc địa chủ nghĩa thực dõn 
- Gúp phần quan trọng vào thắng lợi chung của phong trào độc lập dõn tộc, dõn chủ và tiến bộ xó hội trờn thế giới 
4. Cõu hỏi vận dụng cao
* Những hiểu biết về lãnh tụ Nen-xơn Man-đê-la
- Nen-xơn Man-đê-la sinh năm 1918 trong một gia đình tù trưởng bộ lạc Tan-bu
- Năm 1942, Nen-xơn Man-đê-la tốt nghiệp Đại học Luật khoa nhưng lại sớm tham gia vào phong trào đấu tranh chống ách thống trị của chính quyền người da trắng ở Nam Phi
- Trong quá trình hoạt động, ông được cử giữ chức Phó Chủ tịch Đại hội dân tộc Phi (ANC)
- Từ năm 1962, ông bị chính quyền người da trắng ở Nam Phi bắt giam. Đến tháng 2 năm 1990, nhờ sự đấu tranh của nhân dân Nam Phi và sự ủng hộ của nhân loại tiến bộ, chính quyền Prê-tô-ri-a ở Nam Phi đã phải trả tự do cho ông vào tháng 2 -s 1990 sau 27 năm bị cầm tù. Sau khi ra tù, Nen-xơn Man-đê-la tiếp tục đấu tranh chống chủ nghĩa A-pác-thai
- Ngày 10/5/1994, sau cuộc bầu cử đa chủng tộc đầu tiên ở Nam Phi, Nen-xơn Man-đê-la đã trở thành Tổng thống người da đen đầu tiên trong lịch sử nước này.
* Đánh giá vai trò của ông trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai
- Nen-xơn Man-đê-la là anh hùng dân tộc của nhân dân Nam Phi và là biểu tượng kiệt xuất của thế giới nói chung trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai
- Năm 1993, ông được trao giải thưởng Nô-ben vì hòa bình
V. GỢI í TỔ CHỨC DẠY HỌC
Mức độ nhận thức
Kiến thức, kĩ năng
PP/KT dạy học
 Hỡnh thức dạy học
Nhận biết
- Nhận biết được vị trí địa lí, diện tích, dân số của các nước châu Phi
- Những thắng lợi trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc
- Những thành tựu và khó khăn trong công cuộc xây dựng đất nước
Thuyết trỡnh kết hợp sử dụng đồ dựng trực quan
GV hướng dẫn, HS hoạt động cỏ nhõn hoặc theo nhúm nhỏ (2-3 HS)
- Nhận biết được vị trí địa lí, diện tích, dân số của cộng hòa Nam Phi
- Hoàn cảnh bùng nổ và những thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc A-pác-thai
Thuyết trỡnh kết hợp sử dụng đồ dựng trực quan
GV hướng dẫn, HS hoạt động cỏ nhõn hoặc theo nhúm nhỏ (2-3 HS)
Thụng hiểu
- Giải thích vì sao phần lớn các nước châu Phi hiện nay đang trong tình trạng đói nghèo
Giải thớch, phõn tớch, liờn hệ kiến thức
GV hướng dẫn, HS hoạt động theo nhúm lớn (5-7 HS)
- Giải thích vì sao cuộc đấu tranh của nhân dân Cộng hòa Nam Phi được nhân loại và Liên hợp quốc ủng hộ
Giải thớch, phõn tớch, liờn hệ kiến thức
GV hướng dẫn, HS hoạt động theo nhúm lớn (5-7 HS)
Vận dụng thấp
- Xác định vị trí của một số nước châu Phi giành được độc lập sau CTTG thứ hai
- Phân tích được muốn chiến thắng đói nghèo, bệnh tật thì các nước châu Phi hiện nay cần phải làm gì
Thuyết trỡnh kết hợp giải thớch, phõn tớch
GV hướng dẫn, HS hoạt động cỏ nhõn kết hợp hoạt động nhúm
- Xác định vị trí của Cộng hòa Nam Phi trên bản đồ
- Phân tích được ảnh hưởng và tác động của những thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai đối với Cộng hòa Nam Phi và thế giới
Thuyết trỡnh, phõn tớch kết hợp liờn hệ thực tế
GV hướng dẫn, HS hoạt động cỏ nhõn kết hợp hoạt động nhúm
Vận dụng cao
- Hiểu biết của HS về lãnh tụ Nen-xơn Man-đê-la và đánh giá được vai trò của ông trong cuộc đấu tranh chống chế độ A-pác-thai
Thuyết trỡnh, phõn tớch kết hợp khai thỏc tư liệu lịch sử sưu tầm được
GV hướng dẫn HS sưu tầm tư liệu lịch sử, chuẩn bị bài theo nhúm