Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiếng Việt: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬTTIẾNG VIỆT1- Tìm hiểu chung ngôn ngữ nghệ thuật: Là ngôn ngữ gợi hình, gợi cảmĐược dùng:→ chủ yếu trong văn bản nghệ thuật, các tác phẩm văn chương.→còn được sử dụng trong lời nói hàng ngày và các phong cách ngôn ngữ khác. Ví dụ: Văn chính luận vẫn giàu hình tượng, gợi cảm: “Chúng lập ra nhà tù hơn trường học,tắm các cuộc khởi nghĩabể máu”.I- NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT 2- Các loại ngôn ngữ trong các văn bản nghệ thuật: có 3 loại+Ngôn ngữ tự sự: truyện,tiểu thuyết, bút kí, kí sự, phóng sự,+Ngôn ngữ thơ: ca dao, hò,vè,+Ngôn ngữ sân khấu: kịch, chèo, tuồng- Ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện qua các phương tiện diễn đạt:+Cái hay của âm điệu+Vẻ đẹp chân thực của hình ảnh+Những xúc cảm chân thành gợi ra nỗi vui, buồn, yêu, thươngVD: Hôm qua / em đi tỉnh về Đợi em / ở mãi / con đê / đầu làng ( Nguyễn Bính- Chân quê )3-Chức năng ngôn ngữ nghệ thuật: -Thông tin và thẩm mĩ.Nhưng chủ yếu là chức năng thẩm mĩ : biểu hiện cái đẹp và khơi gợi, nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ ở người nghe (đọc).Ví dụ: Bài ca dao “Trong đầm gì đẹp bằng sen”Trong đầm gì đẹp bằng senLá xanh bông trắng lại chen nhị vàngNhị vàng bông trắng lá xanhGần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn- Các chức năng ngôn ngữ nghệ thuật trong bài ca dao:+Chức năng thông tin: nơi sinh sống, cấu tạo, hương vị hoa sen.+Chức năng thẩm mĩ: cái đẹp hiện hữu và bảo tồn ngay trong môi trường xấu.II. PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT1- Tính hình tượng ( đặc trưng cơ bản )-Tính hình tượng của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật là khái niệm chỉ ra cách diễn đạt cụ thể, hàm súc, gợi cảm trong một ngữ cảnh (văn cảnh nhất định)- Để tạo ra tính hình tượng, người viết dùng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nói quá, nói giảm, nói tránh,từ đó tạo ra tính đa nghĩa, nhiều tầng nghĩa khác nhau.VD: Hình tượng “Bánh trôi nước” trong bài thơ cùng tên của Hồ Xuân Hương+Miêu tả về món ăn dân tộc.+Ngụ ý nói đến thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.→ Tính đa nghĩa quan hệ mật thiết tính hàm súc: lời ít mà ý sâu xa.2-Tính truyền cảm- Tính truyền cảm trong ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện ở chổ làm cho người nghe (đọc) cùng vui, buồn, yêu thích  như chính người nói (viết)→Tạo ra sự giao cảm, hòa đồng, cuốn hút, gợi cảm xúcVD: Đau đớn thay phận đàn bà! Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung. ( Nguyễn Du, Truyện Kiều )3-Tính cá thể hóa-Là khả năng sáng tạo những giọng điệu riêng, phong cách riêng của mỗi nhà văn, nhà thơ không dễ bắt chước.-Thể hiện ở giọng thơ, cách dùng từ, đặt câu, dùng hình ảnh riêng, lời nói từng nhân vật,Ví dụ:+Phong cách thơ Hồ Xuân Hương khác phong cách thơ Nguyễn Du.+Nhân vật Quan Công khác Trương Phi.PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬTIII-LUYỆN TẬP1- Bài tập1: Hãy chỉ ra những phép tu từ thường được sử dụng để tạo ra tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật2- Bài tập 2: Trong 3 đặc trưng của của PCNNNT, đặc trưng nào là cơ bản nhất?III-LUYỆN TẬP1- Bài tập1: Xem lại bài phần II mục 1.Những phép tu từ thường được sử dụng để tạo ra tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật:→so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nói quá, nói giảm, nói tránh,2- Bài tập 2: Trong 3 đặc trưng của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật thì tính hình tượng là cơ bản nhất ,vì nó tác động đến tình cảm người đọc, gợi cảm thu hút sự chú ý và để lại ấn tượng đối với họ.PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬTIII-LUYỆN TẬP1- Bài tập3:Anh ( chị ) hãy trả lời câu hỏi a,bIII-LUYỆN TẬP1- Bài tập3:Điền từ thích hợpa- Canh cánh: nhằm tạo hình tượng khắc sâu Bác Hồ nhiều đêm nhớ nước không ngủ.b- Rắc, triệt: sát với ngữ cảnh và âm điệu thơ.PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬTIII-LUYỆN TẬP3- Bài tập 3c:Trả lời câu hỏi c: So sánh 3 bài thơ cùng đề tài thuIII-LUYỆN TẬP1- Bài tập3:c- So sánh 3 bài thơ cùng đề tài thuThu vịnhMàu sắcxanh ngắtLá thu Bài thơNhịp điệuGió thuhắt hiulơ phơ4/3Tiếng thuvàngxào xạc3/2Đất nướctrong biếcphấp phới2/3,3/4,2/4,thổi mạnhnai ngơ ngác