Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 34: Tỏ lòng

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ TỚI DỰ GIỜ THĂM LỚP 10A4Văn học Trung đại Việt Nam được chia làm mấy giai đoạn? Bài thơ Tỏ lòng nằm ở giai đoạn văn học nào? KIỂM TRA BÀI CŨ KIỂM TRA BÀI CŨ Giai đoạn từ TK XVIII – 1/2 TK XIX Giai đoạn từ thế kỷ XV - XVIIGiai đoạn từ thế kỷ X- XIV Các giai đoạn của văn học Trung đại VN Giai đoạn nửa cuối thế kỷ XIX Hot Tip How do I incorporate my logo to a slide that will apply to all the other slides? On the [View] menu, point to [Master], and then click [Slide Master] or [Notes Master]. Change images to the one you like, then it will apply to all the other slides. [ Image information in product ] Image : www.openas.comNote to customers : This image has been licensed to be used within this PowerPoint template only. You may not extract the image for any other use. Phạm Ngũ Lão Tá lßng ( Thuật hoài ) Tiết 34: Đọc – Hiểu văn bảnTìm hiểu chungĐọc – hiểu văn bảnTổng kếtI.II.III.CẤU TRÚC BÀI HỌCI. TÌM HIỂU CHUNGTá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Phạm Ngũ Lão (1255-1320) Quê: Làng Phù Ủng, Huyện Đường Hào (Nay là huyện Ân Thi, Hưng Yên) Là tướng tài của Trần Hưng Đạo . Người có công lớn trong 2 cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Được Trần Hưng Đạo chọn làm gia tướng, ít lâu sau được gả con gái nuôi – cho làm rể.1.Tác giả Phạm Ngũ Lão:Đọc phần tiểu dẫn SGK. Hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả Phạm Ngũ Lão?a. Tiểu sửNgoài phần Tiểu dẫn - Sách giáo khoa, em biết gì về cuộc đời Phạm Ngũ Lão?Những hình ảnh, câu chuyện về Phạm Ngũ LãoTá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Phạm Ngũ Lão xem quân sĩ như người nhà “ Phụ tử chi binh” , “ Đánh đâu thắng đấy” ( Ngô Sĩ Liên). Kháng chiến chống quân Nguyên lần 2 năm 1285, cùng Trần Quốc Toản, chủ soái Trần Quang Khải, chiếm Thăng Long.- Kháng chiến chống quân Nguyên lần 3 năm 1287, tên tuổi của Phạm Ngũ Lão gắn với đại thắng trên sông Bạch Đằng. I. TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả Phạm Ngũ Lão:a. Tiểu sửTá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) - Thời vua Trần Anh Tông, ông có công trong chiến tranh biên giới với Ai Lao. Thời vua Trần Minh Tông đánh Chiêm Thành ở phía Nam. Được thăng Điện súy Thượng tướng quân, tước quan Nội Hầu, Thượng Đẳng thần.I. TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả Phạm Ngũ Lão:a. Tiểu sửTá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Người người thương tiếc đưa tiễn ông lần cuốiPhạm Ngũ Lão trong đời sống văn hóa tinh thần nhân dânCổng Đình thôn Châu thờ Tướng quân Phạm Ngũ Lão Lễ hội Phù Ủng- Hưng YênĐền Ủng (Phù Ủng, Ân Thi, Hưng Yên) - nơi thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão.Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Phạm Ngũ Lão Tá lßng ( Thuật hoài ) b. Sự nghiệp:- Ông là người giỏi võ, những lại giỏi thơ văn. Ông để lại cho đời bài “ Tỏ lòng ” ( Thuật hoài) Còn bài thứ hai “ Viếng thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương”Em hãy nêu vài nét về sự nghiệp của Phạm Ngũ Lão?- Tóm lại: Phạm Ngũ Lão là một tướng lĩnh xuất sắc, là nhà thơ. Ông là nhân vật ưu tú của thời đại nhà Trần, xứng đáng được muôn đời ngợi ca.I. TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả Phạm Ngũ Lão:2. Tác phẩm Hoàn cảnh sáng táca. Hoàn cảnh thời đại b. Hoàn cảnh riêng - Khí thế hào hùng của đời Trần- Hào khí Đông A: khí phách anh hùng, tinh thần tự lực tự cường.- Ba lần giặc Nguyên – Mông xâm lược/gộp lại là 30 năm ở TK XIII/từng thôn tính Trung Hoa, Đông Âu, Châu Á. - Bài thơ ra đời trong không khí sôi sục của nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông lần thứ 2 ( 1285) hoặc sau lần thứ 3 (1288) Phạm Ngũ Lão Tá lßng ( Thuật hoài ) Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNPHIÊN ÂMHoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.Nam nhi vị liễu công danh trái,Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.DỊCH THƠ Múa giáo non sông trải mấy thu,Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.Công danh nam tử còn vương nợ,Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu. 	Bùi Văn Nguyên (dịch)DỊCH NGHĨACầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thuBa quân như hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâuThân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danhThì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu.1.Đọc – Chú thích – nhan đề: Phạm Ngũ Lão Tá lßng ( Thuật hoài ) II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Đọc – Chú thích – Cảm nhận nhan đề * Đọc – Chú thích:* Cảm nhận nhan đề “Tỏ lòng” dịch từ hai chữ “ Thuật hoài”- nghĩa là bày tỏ nỗi lòng, khát vọng và hoài bão của mình.Suy nghĩ của em về nhan đề tác phẩm?Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) 2. Thể loại và bố cục:a. Thể loại: b. Bố cục:Tác phẩm viết bằng chữ Hán Bài thơ Đường luật thất ngôn tứ tuyệt. Hai phần: + Hai câu đầu: Hình tượng người anh hùng vệ quốc và hình tượng "ba quân " mang hào khí Đông A.+ Hai câu sau: tâm sự, cảm xúc, "nỗi lòng" của tác giả.Tá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) 3. Phân tích: Múa giáo -> Thế động, gợi trình độ nghề cung kiếm -> dịch chưa sát.* Nhận xét - Hoành sóc ->Ngang giáo Tam quân tì hổ - Thiếu ý so sánh tam quân như hổ báo Khí thôn ngưu Nguyên tácBản dịch Khí thôn ngưu:+ Trâu – nuốt trôi trâu+ Tên một vì sao – át sao ngưuTá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) 3.1. Hai câu đầu: (Múa giáo non sông trải mấy thu, Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu. ) Hình ảnh người tráng sĩ thời Trần- Hành động:Cầm ngang ngọn giáo (Hoành sóc).=> Thể hiện tư thế rắn rỏi tự tin, sẵn sàng trấn giữ đất nước.Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.Tá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) 3.1. Hai câu đầu: Không gian, thời gian kì vĩ làm nổi bật tầm vóc lớn lao của con người.- Bèi c¶nh xuÊt hiÖn:+ Thời gian :+ Không gian:Kháp kỉ thu (đã mấy thu) => thời gian dàiNon sông => Vũ trụ rộng lớn.Tá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) 3.1. Hai câu đầu: * Hình ảnh “ Ba quân” – quân đội thời Trần:“ Ba quân”: Tiền -Trung - Hậu- Sức mạnh:- Khí thế:+ Như hổ báo+ Nuốt trôi trâu-> H/ả so sánh, ẩn dụ nói lên sức mạnh vô địch của quân đội thời Trần.+ Khí thôn ngưuTá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Hình ảnh tráng sĩ mang tư thế hiên ngang, lẫm liệt, tầm vóc vũ trụ và sức mạnh của quân đội nhà Trần.  Hào khí Đông A. - Nghệ thuật so sánh, phóng đại, giọng điệu hào hùng, mạnh mẽ giàu chất sử thi .3.1. Hai câu đầu: Tá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) * Hình ¶nh ng­êi tr¸ng sÜ thêi TrÇn* Hình ảnh “ Ba quân” - quân đội thời Trần.Vẻ đẹp của hình tượng người anh hùng vệ quốc mang tầm vóc vũ trụ, lịch sử được lồng trong vẻ đẹp của hình tượng dân tộc đã tạo nên một bức tranh toàn cảnh về thời đại nhà Trần . Vẻ đẹp và sức mạnh của hào khí Đông A.3.1. Hai câu đầu: Tóm lại:Tá lßng I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) 3.1. Hai câu cuối: Nam nhi vị liễu công danh trái,Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.(Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh,Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời nói chuyện Vũ hầu.)(Công danh nam tử còn vương nợ,Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu)I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Phạm Ngũ Lão Tá lßng ( Thuật hoài ) 3.1. Hai câu cuối: - Quan niệm về nợ công danh-Theo quan niệm PK làm trai trong xã hội PK phải lập công (sự nghiệp) để được ghi danh (lưu lại tiếng thơm) đến muôn đời.+ Tác giả quan niệm chí làm trai trong thời loạn phải lập công danh đền nợ nước chứ không chỉ là danh tiếng địa vị thuần túy-> Nét tích cự đáng ghi nhận.I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Phạm Ngũ Lão Tá lßng ( Thuật hoài ) 3.1. Hai câu cuối: “Làm trai cho đáng nên traiXuống Đông, Đông tĩnh, lên Đoài, Đoài yên”	(Ca dao)“Chí làm trai dặm nghìn da ngựaGieo Thái Sơn nhẹ tựa hồng mao”	 (Đoàn Thị Điểm)“Đã mang tiếng ở trong trời đấtPhải có danh gì với núi sông”	 (Nguyễn Công Trứ)	“Không công danh thà nát với cỏ cây”	 (Nguyễn Công Trứ-> Có thể nói, lập công danh là lí tưởng sống của nam nhi thời PK.Đấng nam nhi giữa trời đất Đời Hán - Trung Quốc Tài trí, mưu lược Có công lớn giúp Lưu Bị.Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) I. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN3.1. Hai câu cuối: Thẹn khi nghe kể chuyện Vũ hầuLiên hệ: Nỗi “thẹn” của Nguyễn Khuyến. Nhân hứng cũng vừa toan cất bút Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào. (Thu vịnh)Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) Tóm lại:Quan niệm về nợ công danh – là động lực quan trọng thúc đẩy con người vượt qua khó khăn lập nên kỳ tích, chiến công.Thực chất về “Chí làm trai” và “Công danh” như Phạm Ngũ Lão đã nói và làm, thực hiện không có gì đáng “thẹn“. Cách nói của Phạm Ngũ Lão rất vinh danh và nêu gương cho người đương thời và hậu thế.Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) THẢO LUẬN NHÓM Suy nghĩ về hoài bão, lý tưởng sống của thế hệ trẻ ngày nay ?Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) III. TỔNG KẾT- Bài thơ chứa đựng một nội dung lớn; thể hiện không chỉ cốt cách của PhạmNgũ Lão mà còn đúcKết khí phách, bản lĩnh dân tộc trongThời điểm họa N-M1. Nội dung Ngôn từ ngắn gọn, súc tích. Thủ pháp gợi thiên về ấn tượng khái quát, hình tượng thơ lớn lao, kì vĩ.- So sánh,phóng đại.2.Nghệthuật3. Ghi nhớ T.116Tá lßng Phạm Ngũ Lão ( Thuật hoài ) BÀI TẬP CỦNG CỐ Phần so sánh: Các em đã được học bài thơ “Tụng giá hoàn kinh sư” của Trần Quang Khải. Em hãy so sánh cách thể hiện hào khí Đông A trong bài thơ này với “Thuật hoài” của Phạm Ngũ Lão.THUẬT HOÀI Phạm Ngũ LãoMúa giáo non sông trải mấy thu,Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.Công danh nam tử còn vương nợ,Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.TỤNG GIÁ HOÀN KINH SƯTrần Quang KhảiChương Dương cướp giáo giặc,Hàm Tử bắt quân thù.Thái binh nên gắng sức,Non nước ấy ngàn thu. BÀI TẬP CỦNG CỐ Giống nhau Khác nhauTụng giá hoàn kinh sư: Khúc ca khải hoàn, khích lệ tinh thần xây dựng và bảo vệ nền độc lập.Cả hai bài thơ đều ca ngợi khí thế hào hùng, mạnh mẽ, đánh đâu thắng đấy của quân và dân nhà Trần. Âm hưởng sử thi hoành tráng, ghi lại mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc.Tỏ lòng: để có nền độc lập cần khắc sâu công ơn của các tráng sĩ đời Trần và bày tỏ khát vọng lập công danh BÀI TẬP CỦNG CỐ Trắc nghiệm: Khoanh tròn vào đáp án mà em cho là đúng và đầy đủ nhất:Câu 1: Dòng nào không gắn với nội dung bài thơ Tỏ lòng?Tầm vóc, tư thế, hành động của con người thời TrầnB.Chí lớn lập công danh của con người thời TrầnC. Vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước, con người thời TrầnD. Khí thế hào hùng mang tinh thần quyết chiến, quyết thắng thời Trần BÀI TẬP CỦNG CỐ Câu 2: Biện pháp nghệ thuật chủ yếu được sử dụng trong câu thơ thứ hai là gì?A. Nhân hóa C. So sánhB. Ẩn dụ D. Liệt kê BÀI TẬP CỦNG CỐ Câu 3: Cách nào hiểu đúng nghĩa của từ “Ba quân” ? Hình ảnh quân đội nhà Trần.B. Hình ảnh dân tộc.C. Hình ảnh quân đội nhà Trần và nhà Nguyên.D. Hình ảnh quân đội nhà Nguyên. BÀI TẬP CỦNG CỐ Câu 4: Dòng nào nêu đúng nhất lí do “thẹn” của nhà thơ ?Chưa đạt được danh vọng gì nên xấu hổ với vợ con, tổ tiên.B. Chưa lập công, lập danh và chưa hoàn thành nghĩa vụ đối với đất nước.C. Chưa tài giỏi và giàu sang như Vũ hầu.D. Chưa có địa vị và quyền cao chức trọng như Vũ hầu. BÀI TẬP CỦNG CỐ Câu 5: Dòng nào không phải là thành công nghệ thuật của bài thơ ?A. Thủ pháp gợi, thiên về ấn tượng bao quátB. Bút pháp nghệ thuật hoành tráng có tính sử thiC. Ngôn ngữ trong sáng, đậm đà bản sắc dân tộcD. Hình tượng thơ lớn lao, kì vĩ, súc tích Tiết học kết thúc. Xin chân thành cảm ơn thầy cô và các em!