Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 42: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt (tiếp theo)

NhiÖt liÖt chµo mõngC¸c thÇy gi¸o,c« gi¸o Dù giê häc TiÕng viÖt líp 10A1Gi¸o viªn Vò ThÞ TuyÕt AnhGiao tiếpCon ngƯỜiCon nGƯỜiNgôn ngữNóiViếtCâu 1: Những bài đã học về ngôn ngữ+ Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ+ Đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết+ Ngôn ngữ sinh hoạt (Phong cách ngôn ngữ-tiết 1)Câu 2: Hội thoại: “A: - Các nhóm khác dọn cỏ xong rồi. Các cậu nhanh tay lên chứ! B: - Gớm, việc gì mà phải vội! C: - Ôi dào! Sớm hay muộn thì cũng xong ấy mà!” => Ngôn ngữ đời sống sinh hoạt hàng ngày=> Dạng nóiTiết 42Phong c¸ch ng«n ngỮ sinh ho¹t (tiếp theo)II. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạtBÀI HỌCNgữ liệu.a. Ngữ liệu 1:SGK/113-125: Học sinh tự nghiên cứu và trình bày.I. Ngôn ngữ sinh hoạt Hãy trình bày và nêu nhận xét của cá nhân em về: hoàn cảnh, nhân vật giao tiếp, cách diễn đạt –và- giọng điệu, từ ngữ, câu của hội thoại SGK/113. Địa điểm, thời gian cụ thể: khu tập thể X, buổi trưa Nhân vật giao tiếp: Lan, Hùng, Hương, mẹ Hương, Ông hàng Mục đích: gọi đi học Cách diễn đạt, từ hô gọi (ơi), khuyên bảo thân mật (khẽ chứ), cấm đoán quát nạt (gì mà ầm ầm lên thế), ví von miêu tả (chậm như rùa, lạch bà lạch bạch) =>Xác định, rõ ràng=> Thái độ, tình cảm Giọng điệu: giọng thân mật (thông tin, khuyên bảo, thúc giục, yêu thương, trách móc, kêu gọi, so sánh); gịong bực bội, gắt gỏng- Từ ngữ có tính khẩu ngữ thể hiện cảm xúc: gì mà, gớm, chết thôi... Câu giàu sắc thái cảm xúc: câu cảm thán, câu nghi vấn, câu cầu khiến, những lời gọi đáp, trách móc.b. Ngữ liệu 2. * Tình huống: Vào lúc 17 giờ chiều hôm qua, bạn A đến nhà bạn B ở thôn Hạ Xá, xã Tân Khánh, huyện Vụ Bản để mượn sách bài tập toán. (Học sinh tạo hội thoại một cách tự nhiên)Phiếu học tập số 1Cuộc đối thoại diễn ra trong :+ Thời gian nào?................................................................+ Ở đâu?............................................................................+ Có những ai?..................................................................+ Về vấn đề gì?.................................................................+ Cách diễn đạt như thế nào?.................................................................................... ......................................................................................Có sự rõ ràng, cụ thể về thời gian, địa điểm, con người, mục đích, cách thức diễn đạt, từ ngữ giao tiếp hô gọi kèm ngữ điệu, sử dụng cách ví von miêu tả...2. Đặc trưnga.Tính cụ thể - Cụ thể về hoàn cảnh, về con người, cách nói năng, từ ngữ, cách thức diễn đạt. - Tác dụng: giúp những nhân vật thực hiện giao tiếp dễ hiểu nhau hơn. Phiếu học tập số 2 Từ hội thoại “mượn sách”, hãy nhận xét:+ Giọng điệu của hai bạn..................... ............................................................+ Nêu những từ ngữ được dùng để chỉ cảm xúc, thái độ...................................+ Câu nhiều sắc thái cảm xúc là loại câu nào?....................................................................................................................+ Có yếu tố phụ trợ nào khác ngoài ngôn ngữ để thể hiện cảm xúc?.................. ..+ Giọng điệu thân mật, tự nhiên (kêu gọi, thúc giục, so sánh,..)+ Từ ngữ khẩu ngữ, tình thái  thể hiện thái độ, cảm xúc.+ Câu nhiều sắc thái cảm xúc: câu cảm thán, cầu khiến, nghi vấn...+ Hành vi kèm lời: cử chỉ, nét mặt, ánh mắt, điệu bộ...2. Đặc trưnga. Tính cụ thể b. Tính cảm xúc *Không có lời nói nào không mang tính cảm xúc: - Giọng điệu thể hiện thái độ, tình cảm. - Từ ngữ có tính khẩu ngữ thể hiện cảm xúc; lời gọi, hỏi, đáp. - Câu nhiều sắc thái cảm xúc: câu cảm thán, câu nghi vấn, câu cầu khiến. - Hành vi kèm ngôn ngữ: cử chỉ, nét mặt, điệu bộ, ánh mắt... * Tác dụng: người tiếp nhận nhờ những yếu tố cảm xúc mà hiểu nhanh hơn những gì định nói.Phiếu học tập số 31>Hãy so sánh cách dùng từ ngữ, chọn câu, giọng nói mà hai bạn đã thể hiện?.......................................................................2> Từ đó có thể kết luận gì về nét riêng của từng người?...................... ................................. - Cách chọn từ ngữ, câu vốn quen dùng, - Giọng nói (âm thanh) mang nét riêng không lẫn với ai. c. Tính cá thểCách dùng từ, chọn câu, cách nói kèm giọng điệu riêng vốn ưa dùng của mỗi người => diện mạo thứ hai, vẻ mặt thứ hai để phân biệt người này với người khác.Tác dụng: giúp người tiếp nhận biết thêm một số thông tin về người đối thoại (giới tính, tuổi tác, địa phương, trình độ,...)2. Đặc trưngTính cụ thểTính cảm xúc3. Khái niệm Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt là phong cách mang những dấu hiệu đặc trưng của ngôn ngữ dùng trong trong sinh hoạt giao tiếp hàng ngày .III. LuyÖn tËp.1. Bµi tËp sè 1/SGK- 127Đo¹n nhËt kÝ: “ 8-3-69 Đi thăm bệnh nhân về giữa đêm khuya. Trở về phòng nằm thao thức không ngủ được. Rừng khuya im lặng như tờ, không một tiếng chim kêu, không một tiếng lá rụng hoặc một ngọn gió nào đó khẽ rung cành cây. nghĩ gì đấy Th. ơi? Nghĩ gì mà đôi mắt đăm đăm nhìn qua bóng đêm. Qua ánh trăng mờ, Th. thấy biết bao là viễn cảnh tươi đẹp, cả những cận cảnh êm đềm của những ngày sống giữa tình thương trên mảnh đất Đức Phổ này. Rồi cảnh chia li, cảnh đau buồn cũng đến nữa... Đáng trách quá Th. ơi! Th. có nghe tiếng người thương binh khẽ rên, và tiếng súng vẫn nổ nơi xa. Chiến trường vẫn đang mùa chiến thắng.” (NhËt kÝ ĐÆng Thuú Tr©m, NXB Héi Nhµ văn, Hµ Néi, 2005)C©u hái: a> Tõ ngữ, kiÓu c©u, kiÓu diÔn ®¹t nµo thÓ hiÖn tÝnh cô thÓ, tÝnh c¶m xóc, tÝnh c¸ thÓ cña phong c¸ch ng«n ngữ sinh ho¹t? b> Theo anh (chÞ) ghi nhËt kÝ cã lîi gì cho sù ph¸t triÓn ng«n ngữ cña mình?Tr¶ lêi: Ng«n ngữ sö dông trong ®o¹n trÝch nhËt kÝ ĐÆng Thuú Tr©m mang ®Æc tr­ng cña phong c¸ch ng«n ngữ sinh ho¹ta>-TÝnh cô thÓ:+ thêi gian:®ªm khuya; kh«ng gian: rõng nói	 + nh©n vËt giao tiÕp: ĐÆng Thuú Tr©m + c¸ch thøc diÔn ®¹t: ph©n th©n ®èi tho¹i / ®éc tho¹i néi t©m (NghÜ gì ®Êy Th. ¬i?; NghÜ gì mµ...)	 + thể hiện suy nghĩ về bản thân, cuộc sống, mảnh đất Đức Phổ, chiến trường và niềm tin vào tuơng lai. -TÝnh c¶m xóc:+ thÓ hiÖn ë giäng ®iÖu th©n mËt; +những c©u nghi vấn, c¶m th¸n (NghÜ gì ®ÊyTh. ¬i?; иng tr¸ch qu¸ Th. ¬i!...); +những tõ ngữ thÓ hiÖn dßng t©m t­: viÔn c¶nh, cËn c¶nh, c¶nh chia li, c¶nh ®au buån. TÝnh c¸ thÓ: NÐt c¸ thÓ trong ng«n ngữ nhËt kÝ lµ ng«n ngữ cña mét ng­ời giµu tình c¶m, cã ®êi sèng néi t©m phong phó, cã tr¸ch nhiÖm... (“n»m thao thøc kh«ng ngñ ®­îc”, “NghÜ gì ®Êy Th. ¬i?”; “Th.thÊy..”;.” иng tr¸ch qu¸ Th. ¬i!”, “ Th. cã nghe...?”) => Suy tư trăn trở về bản thân và tình cảm đối với nơi đang sinh sống, đối với sự nghiệp cách mạng đang cống hiến.b> ViÖc ghi nhËt kÝ rÌn luyÖn kĩ năng lựa chọn ngôn ngữ viết, năng lùc lùa chän tình tiÕt, t¹o dựng ®o¹n, bài văn. ĐÆc biÖt lµ c¸ch thøc diÔn ®¹t bộc lộ suy nghĩ tình cảm của bản thân..a> Chän ®¸p ¸n ®óng C©u ca dao nµo sau ®©y kh«ng mang dÊu hiÖu cña phong c¸ch ng«n ngữ sinh ho¹t? 2. bài tập 2 .A. Thuyền ơi có nhớ bến chăng, Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.B. Anh đi, anh nhớ quê nhà, Nhớ cánh rau muống, nhớ cà dầm tương.C. Gặp đây anh nắm cổ tay, Anh hỏi câu này: có lấy anh không.D. Mình về có nhớ ta chăng, Ta về ta nhớ hàm răng mình cười.ĐÚNGSAISAISAIb> ChØ ra vµ gäi tªn phong c¸ch ngôn ngữ cña c©u duy nhÊt kh«ng cïng lo¹i phong c¸ch ngôn ngữ víi c¸c c©u kh¸c. A. “- Đằng nớ vợ chưa? - Đằng nớ? - Tớ còn chờ độc lập...”( Nhớ, Hồng Nguyên)B. “ B¸ cø mµu mÌ riªu cua, nãi c¸i g× còng xa tÝt xa t¾p, nã lµm sao mµ hiÓu ®­îc”.C. “§¹i héi §oµn TNCS Hå ChÝ Minh tr­êng THPT X, ®­îc tiÕn hµnh tõ 7 giê 30 ®Õn 9 giê 30 ngµy 15 th¸ng 10 n¨m 2008, t¹i héi tr­êng ...”D. “ - ¥ ngh×n chim sÎ, ¬ v¹n chim ngãi! ¥ tÊt c¶ t«i tí b»ng nµy! Chóng ta ra vÒ nµo” (Chiến thắng Mtao, Mxây).Phong cách ngôn ngữ hành chính* Ghi nhí: SGK/ 126Phong c¸ch ng«n ngữ sinh ho¹tKh¸i niÖm: Phong c¸ch ng«n ngữ sinh ho¹t lµ phong c¸ch mang những dÊu hiÖu ®Æc tr­ng cña ng«n ngữ dïng trong giao tiÕp hµng ngµyĐÆc tr­ng c¬ b¶nTÝnh cô thÓTÝnh c¶m xócTÝnh c¸ thÓ*Bµi tËp vÒ nhµBµi 2; 3/SGK- 127So s¸nh ng«n ng÷ thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ ng«n ng÷ trong lêi gi¶ng cña gi¸o viªn.ChuÈn bÞ so¹n c¸c bµi ®äc thªm: V©n n­íc; C¸o bÖnh b¶o mäi ng­êi; Høng trë vÒ.XIN TR¢N TRäNG C¶M ¥N C¸C THÇY, C¤ !cHóC C¸C THÇY C¤ SøC KHOÎ vÀ THµNH C¤NG TR£N MäI LÜNH VùCPhiếu học tập số 1Cuộc đối thoại diễn ra trong :+ thời gian nào?...............................................................+ ở đâu?...........................................................+ có những ai?.................................................. .......................................................................+ về vấn đề gì?................................................. .......................................................................+cách diễn đạt như thế nào?............................. .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... ..........................................................................................................................Phiếu học tập số 2 Từ hội thoại “mượn sách”, hãy nhận xét:+ giọng điệu của hai bạn............................................ ..................................................................................+ nêu những từ ngữ được dùng để chỉ cảm xúc, thái độ.............................................................................. ..................................................................................+ câu nhiều sắc thái cảm xúc là loại câu nào?.............. ................................................................................... ...................................................................................+ có yếu tố phụ trợ nào khác ngoài ngôn ngữ để thể hiện cảm xúc?.......................................................... ....................................................... .........................Phiếu học tập số 31>Hãy so sánh cách dùng từ ngữ, chọn câu, giọng nói mà hai bạn đã thể hiện?................ ................................................................... ................................................................... ................................................................... ...................................................................2> Từ đó có thể kết luận gì về nét riêng của từng người?........................................................... .....................................................................