Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết học 61: Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh

BAØi GiAÛNG ÑiEÄN TÖÛTAÄP LAØM VAÊN LÔÙP 10BAN CÔ BAÛNTiEÁT 61Tính chuaån xaùc , haáp daãn cuûa vaên baûn thuyeát minh01/2007Tröôøng THPT CöM’garKiểm tra bài cũ Thế nào là văn bản thuyết minh ?( khái niệm ?) VBTM là kiểu VB giới thiệu trình bày những tri thức khách quan về các sự vật hiện tượng trong cuộc sống , giúp cho hiểu biết của người đọc người nghe thêm chính xác , phong phú Văn bản thuyết minh có vai trò quan trọng đối với đời sống tinh thần của con người . Vì vậy đòi hỏi phải cính xác và hấp dẫn . bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta tìm hiểu điều đó I) Tính chuẩn xác của văn bản thuyết minhXét văn bản : Nhóm 1: Trong một bài thuyết minh về chương trình học , có người viết : “ ở lớp 10 THPT , học sinh chỉ được học văn học dân gian ( ca dao, tục ngữ , câu đố ) . Viết như vậy có đúng không ? Vì sao? Nhóm 2:Trong câu sau có điểm nào chưa chuẩn xác ? : “Gọi đại cáo bình Ngô” là áng thiên cổ hùng văn vì đó là bài văn hùng tráng đã được viết ra từ nghìn năm trước Nhóm 3:Có nên sử dụng văn bản dưới đây để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm được không ?Nếu không thì vì lí do gì?Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491- 1585)là một trong những ông trạng nỗi tiếng nhất khoa cử Việt Nam . Ông là người làng Trung am , huyện Vĩnh Lại , tĩnh Hải Dương ,nay là xã Lí Học ,Vĩnh Bảo , Hải Phòng . Năm 1535, thời Mạc Đăng Doanh,ông đõ đầu cả ba kì thi.Nhưng ông chỉ làm quan với nhà Mạc chỉ có 7 năm và sau khi dâng sớ chém 18 tên quyền thần mà không được , ông xin trí sĩ ở quê nhà . Ở quê ông mở trường dạy học bên sôn g Hàn – tức sông Tuyết – nên khi mất học trò tôn ông là Tuyết Giang Phu Tử . Mặc dầu ông đã về trí sĩ , nhà Mạc vẫn kính trọng và vẫn hỏi ông về việc nước . khi ông sắp mất nhà Mạc có phong cho ông tước Trình Quốc công . Vì thế người đời sau gọi ông là Trạng Trình Kết luậnVăn bản (a) không chuẩn xác vì: Chương trình ngữ 10 không phải chỉ có văn học dân gianChương trình văn học dân gian 10 không phải chỉ có ca dao , tục ngữ Chương trình ngữ văn 10 không có câu đố Kết luậnVăn bản (B) chưa chuẩn xác vì: Không phù hợp với nghĩa thực của từ “thiên cổ hùng văn “. “ thiên cổ hùng văn “ là áng hùng văn của nghìn đời chứ không phải là áng văn được viết cách đây 1000 năm Văn bản (C)không thể sử dụng đẻ thuyết minh vè nhà văn Nguyễn Bỉnh Khiêm .vì nội dung của nó không nói đến NBK với tư cách là nhà thơ ?Qua việc phân tích các ví dụ trên em hãy cho biết một văn bản thuyết minh chuẩn xác cần phai đáp ứng dược yêu cầu nào ? Văn bản thuyết minh chuẩn xác yêu cầu : tri thức được thuyết minh trình bày phải có cơ sở khoa học , phải được kiểm chứng và phù hợp với chuẩn mực được công nhận chứ không phải những phỏng đoán thiếu căn cứ mơ hồ ?Để có được tính chuẩn xác cho văn bản thuyết minh, người viết cần phải làm gì?Trả lờiĐể đạt được sự chuẩn xác , trước khi viết cần:Tìm hiểu thấu đáo đối tượngThu thập đầy đủ tài liệu tham khảo ( tài liệu có giá trị của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu của cơ quan có thẩm quyền về vấn đề cần thuyết minh ) ?Văn bản thuyết minh không chỉ cần chuẩn xác , mà còn cần phải có sức hấp dẫn . Vậy theo em, tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh là gì ?II) TÍNH HẤP DẪN CỦA VĂN BẢN THUYẾT MiNH Tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh thể hiện ở sự lôi cuốn ,thu hút sự chú ý của ngườI đọc 1 . Xét văn bản Nếu bị tước đi môi trường kích thích , bộn não của đứa trẻ sẽ phải chịu đựng sự kìm hãm. Ví dụ , các nhà nghiên cứu tại trường đại h ọc Y khoa Bai-lo đã phát hiện ra rằng những đứa trẻ ít được chơi đùa hoặc ít được tiếp xúc sẽ có bộ não bé hơn bình thường 20-30% so v ới lứa tuổi của chúng . Các vật nuôi ở trong phòng thí nghiệm cũng cho thấy điều xãy ra tương tự . Các nhà nghiên cứu tại trường Đại học I –li noi ở Ur –ba-na Sam pa đã phát hiện ra rằng,những con chuột con được nuôi trong cũi có rải đồ chơi không những biểu hiện sự ứng xử phức tạp hơn những con chuột bị nhốt trong những hộp rỗng không có gì hấp dẫn, mà bộ não của những con chuột này còn có tiếp điểm thần kinh cho mỗi nơ- ron nhiều hơn tới 25% so với những con chuột kia. Nói cách khác càng trải qua nhiều kinh nghiệm càng làm cho bộ não giàu hơn ?Tính hấp dẫn của văn bản trên thể hiện ở những điểm nào? Trả lời“Nếu bị tước đi môi trường kích thích , bộ não của đứa trẻ sẽ phải chịu đựng sự kìm hãm” là một luận điểm khái quát . Tác giả đã đưa ra hàng loạt các dẫn chứng cụ thể về bộ não của con chuột con được nuôi trong hộp có rải đồ chơi với con chuột bị nhốt trong hộp rỗng ; bộ não của đứa trẻ ít được chơi đùa với bộ não của đứa trẻ bình thương để làm cho luận điểm trở nên cụ thể dễ hiểu và hấp dẫn sinh động hơn Văn bản 2):Hồ Ba Bể từ lâu đã nổi tiếng là danh lam thắng cảnh bậc nhất ở Việt Nam Chuyện kể rằng : Ngày xửa ngày xưa , đã lâu lắm rồi , cả khu vực hồ Ba Bể ngày nay là một vùng trù phú .. Rồi bỗng một đêm trời nỗi cơn thịnh nộ , mưa đổ ầm ầm , nước sông dâng lên, mặt đất nứt nẻ và sụp xuống làm cho cả vùng dân cư đều bị cuốn theo dòng nước . Duy chỉ một người đàn bà sống cô đơn , hiền lành , chân thật là thoát nạn , vì bà đã đựơc báo trước trận hồng thuỷ sẽ xảy ra . Theo lời dặn , bà goá đã lấy tro rắc quanh nhà và lấy hạt thóc bà tiên để lại cắn đôi thả xuống hồ , vỏ thóc đã biến thành những chiếc thuyền để cứu người gặp nạn . Cả vùng thung lũng trù phú đã trở thành biển nước mênh mông . chỉ còn một mảnh đất nhỏ nhoi là khu nhà của người đàn bà sống hiền lành đức độ, người ta gọi đó là Pò Giá MảI (đảo bà goá ).. Mảnh đất cuối cùng còn sót lại nằm giữa hồ Hai đất đai màu mở là n ơi an nghỉ của những người xấu số nơi xảy ra trận hồng thuỷ năm xưa . Nhân dân trong vùng đã lập một đền thờ ở đảo này để tưởng nhớ đến những người đã khuất . Vì vậy hòn đảo có tên là An Mạ ( nơi an nghỉ của dân làng ). Đó là truyền thuyết gắn liền vớI sự hình thành hồ Ba Bể theo cách lí giải của người xưa ?Hãy phân tích tác dụng tạo hứng thú của việc kể lại truyền thuyết hòn đảo An Mạ? Trả lờiNếu chỉ giới thiệu cho du khách :”Hồ Ba Bể là một danh lam thắng cảnh bậc nhất của Việt Nam vì nơi đây có hồ có núi rất đẹp “ là đã đủ . Nhưng như thế thì chẳng có gì hấp dẫn. Bài thuyết minh về hồ Ba Bể trở nên hấp dẫn hơn khi tác giả nói đến những sự tích, truyền thuyết dân gian giúp cho người đọc cảm thấy như được trở về với một thuở xa xưa, kì ảo. Ngắm phong cảnh với cảm xúc như thế sẽ khiến cho hồn ta giàu có hơn sâu sắc hơn ?Qua sự phân tích trên em có kết luận gì về tính hấp dẫn của VBTM? Kết luậnTính hấp dẫn của văn bản thuyết minh là vô cùng quan trọng?Để VBTHM có được tính hấp dẫn người viết cần phải làm gì? Một số biện pháp làm cho văn bản thuyết minh hấp dẫn :+ Đưa ra những chi tiết cụ thể sinh động ,những con số chính xác + So sánh để làm nỗI bậc sự khác biệt , khắc sâu vào trí nhớ người đọc + Khi cần nên phối hợp nhiều loại kiến thức để đối tượng cần thuyết minh được soi rọi từ nhiều phía luỵên tập Đọc đoạn trích trong SGK và phân tích tính hấp dẫn của nó. Đoạn thuyết minh trên hấp dẫn vì :-Sử dụng linh hoạt các kiểu câu: câu đơn , câu ghép, câu cảm thán- Dùng từ ngữ giàu tính hình tượng ,giàu sự liên tưởng :”bó hành hoa xanh như lá mạ”,”mùi phở cũng có sức huyền bí quyến rũ ta như mây khói của chùa Hương”- Bộc lộ cảm xúc trực tiếp :” Trông mà thèm quá! “ “ có ai lại đừng ăn cho được . “ Viết một đoạn văn thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm Nguyễn Bỉnh khiêm (1491-1585), quê ở làng Trung Am ,xã Lí Học huyện Vĩnh Bảo tỉnh Hải Phòng . Ông đổ trạng nguyên năm 1535 và làm quan dưới triều Mạc . Ông không chỉ nỗi tiếng về học vấn uyên thâm mà còn là một nhà sư phạm một nhà thơ lớn của dân tộc Nguyễn Bỉnh Khiêm đã để lại cho đời gần 1000 bài thơ với hai tập thơ lớn là Bạch Vân thi tập (viết bằng chữ Hán )và Bạch Vân quốc ngữ thi (viết bằng chữ Nôm). Thơ ông mang đậm tính giáo huấn ,triết lí , ngợi ca ý chí của kẻ sỹ , thú thanh nhàn, đồng thời phê phán những điều xấu xa trong xã hội CỦNG CỐ DẶN DÒ Để có được tinh chuẩn xác cho văn bản thuyết minh trước khi viết cần phải làm gì? - Tìm hiểu thấu đáo đối tượng - Thu thập tài liệu có liên quan Để VBTHM có được tính chuẩn xác phải làm gì? + Đưa ra những chi tiết cụ thể sinh động ..	 + So sánh để làm nỗi bậc  + Sử dụng nhiều kiểu câu 	 + Phối hợp nhiều loại tri thức ?Hãy so sánh 2 văn bản sau đây? Văn bản nào thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bĩnh Khiêm chuẩn xác? Tại sao?Văn bản 1Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491- 1585)là một trong những ông trạng nỗi tiếng nhất khoa cử Việt Nam . Ông là người làng Trung am , huyện Vĩnh Lại , tĩnh Hải Dương ,nay là xã Lí Học ,Vĩnh Bảo , Hải Phòng . Năm 1535, thời Mạc Đăng Doanh,ông đõ đầu cả ba kì thi.Nhưng ông chỉ làm quan với nhà Mạc chỉ có 7 năm và sau khi dâng sớ chém 18 tên quyền thần mà không được , ông xin trí sĩ ở quê nhà . Ở quê ông mở trường dạy học bên sông Hàn – tức sông Tuyết – nên khi mất học trò tôn ông là Tuyết Giang Phu Tử . Mặc dầu ông đã về trí sĩ , nhà Mạc vẫn kính trọng và vẫn hỏi ông về việc nước . khi ông sắp mất nhà Mạc có phong cho ông tước Trình Quốc công . Vì thế người đời sau gọi ông là Trạng TrìnhVăn bản 2Nguyễn Bỉnh khiêm (1491-1585), quê ở làng Trung Am ,xã Lí Học huyện Vĩnh Bảo tỉnh Hải Phòng . Ông đổ trạng nguyên năm 1535 và làm quan dưới triều Mạc . Ông không chỉ nỗi tiếng về học vấn uyên thâm mà còn là một nhà sư phạm một nhà thơ lớn của dân tộc Nguyễn Bỉnh Khiêm đã để lại cho đời gần 1000 bài thơ với hai tập thơ lớn là Bạch Vân thi tập (viết bằng chữ Hán )và Bạch Vân quốc ngữ thi (viết bằng chữ Nôm). Thơ ông mang đậm tính giáo huấn ,triết lí , ngợi ca ý chí của kẻ sỹ , thú thanh nhàn, đồng thời phê phán những điều xấu xa trong xã hộiBài học kết thúc tại đâyChào tạm biệt, chúc mọi điều tốt lành