Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết học: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬTI.Ngôn ngữ nghệ thuật1.Sen là loài cây mọc ở nước,lá tròn to,hoa màu trắng hay hồng, nhị vàng hương thơm nhẹ, hạt dùng để ăn.2.“Trong đầm gì đẹp bằng sen,Lá xanh, bông trắng, lại chen nhị vàng.Nhị vàng, bông trắng, lá xanh,Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.” (Ca dao)(Theo Từ điển Tiếng Việt )* Tìm hiểu ngữ liệu Từ ngữ gợi hình, gợi cảm, diễn đạt sinh động. Hình ảnh, màu sắc phong phú, đa dạng: lá xanh, bông trắng, nhị vàng. Cách sắp xếp các lớp lang để gợi tảĐều nói về cây hoa senTừ ngữ trung hòa, diễn đạt không bóng bẩy. Văn bản 1Văn bản 2I.Ngôn ngữ nghệ thuật* Tìm hiểu ngữ liệu* Phân tích ngữ liệu1.Khái niệm:I.Ngôn ngữ nghệ thuậtNgôn ngữ nghệ thuật là ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm được dùng trong văn bản nghệ thuật2. Phân loại:Có ba loại+ Ngôn ngữ tự sự trong truyện, tiểu thuyết..+ Ngôn ngữ sân khấu trong chèo, tuồng+ Ngôn ngữ thơ trong ca dao, vè3.Chức năng:-Thông tin:-Thẩm mĩ:biểu hiện cái đẹp và khơi gợi, nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ ở người nghe(đọc)Cung cấp những kiến thức hoặc thông tin về sự vật hiện tượng. Chức năng của ngôn ngữ nghệ thuậtThông tinThẩm mĩĐặc điểm, tính chất của sự việc, hiện tượngBiểu hiện cái đẹp khơi gợi, nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩChức năngChức năng cơ bảnI.Ngôn ngữ nghệ thuậtII. Đặc trưng của ngôn ngữ nghệ thuậtVí dụ:“Thuyền về có nhớ bến chăngBến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền” (Ca dao)1.Tính hình tượng1.Tính hình tượng“Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.”(Ca dao)I.Ngôn ngữ nghệ thuật II.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 1.Tính hình tượng 	1.Tính hình tượng(Ca dao) Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt. Mắt thương nhớ ai, Mắt ngủ không yên.I.Ngôn ngữ nghệ thuật II.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 1.Tính hình tượng 	I.Ngôn ngữ nghệ thuật II.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 1.Tính hình tượng 	1.Tính hình tượngBÁNH TRÔI NƯỚCHồ Xuân HươngThân em vừa trắng lại vừa trònBảy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vần giữ tấm lòng son1.Tính hình tượng Được hiện thực hoá thông qua các biện pháp tu từ: ẩn dụ, hoán dụ, so sánh,nói quá,nói giảm nói tránhLàm cho ngôn ngữ nghệ thuật trở nên đa nghĩa, hàm súc.I.Ngôn ngữ nghệ thuật II.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 	I.Ngôn ngữ nghệ thuật II.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 1.Tính hình tượng 	2.Tính truyền cảmVí dụ : . “ Ôi Kim Lang ! Hỡi Kim Lang !Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây !” (Nguyễn Du -Truyện Kiều)“ Ôi, thằng bé đáng thương quá!”	2.Tính truyền cảm" Đau đớn thay phận đàn bà,Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.“ ( Nguyễn Du)- Làm cho người tiếp nhận văn bản có cùng cảm xúc như chính tác giả.I.Ngôn ngữ nghệ thuật II.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 1.Tính hình tượng 	Ví dụ : - Năng lực gợi cảm xúc có được là nhờ sự lựa chọn ngôn ngữ các yếu tố ngôn ngữ:từ ngữ,câu,cách nói,giọng điệu.I.Ngôn ngữ nghệ thuậtII.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật1.Tính hình tượng2.Tính truyền cảm	3.Tính cá thể hóaBT4 ( Sgk/ 102):So sánh ba đoạn thơ để thấy được tính cá thể hóa trong sử dụng từ ngữ,nhịp điệu và hình tượng thơ của Nguyễn Khuyến,Lưu Trọng Lư,Nguyễn Đình Thi khi miêu tả về đề tài mùa thu.*Điểm giống nhau:	+ Đều lấy cảm hứng từ mùa thu.	+ Xây dựng thành công hình tượng mùa thu.*Khác nhau: So sánh ba đoạn thơ Điểm riêngTừ ngữNhịp điệuHình tượngNguyễn KhuyếnChỉ mức độ về khoảng cách, màu sắc, trạng thái, hoạt động.Bầu trời bao la, trong xanh, tĩnh lặng, nhẹ nhàng.Lưu Trọng LưDùng âm thanh để gợi cảm xúcÂm thanh xào xạc, lá vàng chuyển mùaNguyễn Đình ThiMiêu tả trực tiếp hình ảnh và cảm xúcBầu trời thu tràn đầy sức sống mớiNhẹ nhàngChậm, buồn, đầy băn khoăn, trăn trởVui say, náo nứcCảm xúcNguyễn Khuyến yêu cảnh trong sáng, tĩnh.Lưu Trọng Lư bâng khuâng với sự thay đổi nhẹ nhàng.Nguyễn Đình Thi cảm nhận được sự hồi sinh của dân tộc trong mùa thu.I.Ngôn ngữ nghệ thuậtII.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật1.Tính hình tượng2.Tính truyền cảm	3.Tính cá thể hóa(Nguyễn Du-Truyện Kiều)b.  « Vầng trăng ai xẻ làm đôi, Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường. »a.   « Vầng trăng vằng vặc giữa trời, Đinh ninh hai miệng một lời song song. »- Ánh trăng là minh chứng trong đêm thề nguyền giữa Thuý Kiều và Kim Trọng.- Ánh trăng trở thành hình ảnh kí thác tâm trạng và dự cảm về sự chia li của Thuý Kiều sau khi từ biết Thúc Sinh.c.Nhân vật Quan Công khác Trương Phi.- Giọng điệu riêng,phong cách riêng của nhà văn,nhà thơ trong sáng tạo nghệ thuật.Làm cho phong cách nghệ thuật sáng tạo,mới lạ,không trùng lặp.Thể hiện ở nét riêng:+ Trong lời nói nhân vật + Trong cách diễn đạt từng sự việc, từng hình ảnh, từng tình huống.I.Ngôn ngữ nghệ thuậtII.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật1.Tính hình tượng2.Tính truyền cảm	3.Tính cá thể hóaPhong cách ngôn ngữ nghệ thuậtTính hình tượngTính truyền cảmTính cá thể hóaTính hình tượng là phương tiện, mục đích sáng tạo nghệ thuậtTính hình tượng trong hình tượng ngôn ngữ có yếu tố truyền cảmTính hình tượng mang dấu ấn của cá tính sáng tạo nghệ thuậtĐặc trưng cơ bản Ngôn ngữ nghệ thuậtTính truyền cảmTính cá thể Phong cách ngôn ngữ nghệ thuậtThông tinThẩm mĩTổ chức, lựa chọn ngôn từTính hình tượngI.Ngôn ngữ nghệ thuậtII.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuậtIII.Luyện tập	III.LUYỆN TẬPBT3 ( Sgk/ 101):a. “ Nhật kí trong tù” một tấm lòng nhớ nước. ( Theo Hoài Thanh)b.Ta tha thiết tự do dân tộc Không chỉ vì một dải đất riêng Kẻ đã trên mình ta thuốc độc màu xanh cả Trái Đất thiêng. (Theo Tố Hữu) canh cánhrắcGiếtChọn t ừ thích hợp để điền vào chổ trống,giải thích lí do lựa chọnLên voi xuống chóNhìn hình đoán thành ngữChúc mừng em đã trả lời đúngĐầu voi đuôi chuộtMắt nhắm mắt mởChúc mừng em đã trả lời đúngĐược voi đòi tiênđượcđòiChúc mừng em đã trả lời đúngRừng vàng biển bạcSJC9999Chúc mừng em đã trả lời đúngNém tiền qua cửa sổNhìn hình đoán thành ngữChúc mừng em đã trả lời đúng.....................Chuột sa chĩnh gạo GạoNhìn hình đoán thành ngữChúc mừng em đã trả lời đúngNhìn hình đoán thành ngữĂn cháo đá bát.Chúc mừng em đã trả lời đúngTrống đánh xuôi, kèn thổi ngượcNhìn hình đoán thành ngữChúc mừng em đã trả lời đúng