Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết số 28: Đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết

TRƯỜNG THPT CHUYÊN HOÀNG LÊ KHATIẾNG VIỆT LỚP 10GV: Võ Thị Mười Thuở ban đầu, loài người trao đổi tình cảm ý nghĩ với nhau bằng ngôn ngữ nói. Khi sáng tạo ra chữ viết, con người dùng chữ viết cùng tiếng nói để thông tin với nhau. Chữ viết ra đời đánh dấu một bước phát triển mới trong lịch sử văn minh nhân loại, và từ đó hình thành hai dạng: ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.Tiết 28 : TIẾNG VIỆT ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÔN NGỮ NÓI VÀ NGÔN NGỮ VIẾTNgôn ngữ nói :Ngôn ngữ viết:TÔI ĐI HỌC Thanh Tịnh Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường. Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng. Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần nhìn thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã.Ngôn ngữ viết:Căn cứ vào mục I và II/ tr 86, 87 SGK, đoạn phim, cùng những văn bản vừa được xem, các em hãy cho biết đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết trên những cơ sở sau đây : - Phương tiện thể hiện - Đặc điểm ngôn ngữ (ngữ âm, chữ viết, dùng từ, câu). ? - Điều kiện sử dụng I/. Đặc diểm của ngôn ngữ nói, đặc điểm của ngôn ngữ viết:- Dùng ngôn ngữ âmthanh và ngữ điệu.Phương tiện thể hiệnĐặc điểm của ngôn ngữ nóiĐặc điểm của ngôn ngữ viết Dùng chữ viết trong văn bản.- Phương tiện hỗ trợ : dáng điệu, nét mặt, cử chỉ- Phương tiện hỗ trợ: hệ thống dấu câu, các hình ảnh minh họa, các bản biểu, sơ đồI/. Đặc điểm của ngôn ngữ nói, đặc điểm của ngôn ngữ viết:Đặc điểm của ngôn ngữ viết - Người nói , người nghe giao tiếp trực tiếp, có thể luân phiên đổi vai- Người viết, người đọc không giao tiếp trực tiếpĐặc điểm của ngôn ngữ nói Điều kiện sử dụng - Có thể phản hồi. Ít gọt giũa, ít thời gian suy ngẫm- Người viết, người đọc có thời gian suy ngẫm- Lưu giữ dài lâuI/. Đặc điểm của ngôn ngữ nói, đặc điểm của ngôn ngữ viết:Đặc điểm của ngôn ngữ nóiĐặc điểm của ngôn ngữ viết Đặc điểm ngôn ngữ-Đa dạng về ngữ điệu. -Chữ viết: dùng nhiều kiểu, cỡ chữ.-Từngữ:tự nhiên , ít trau chuốt-Câu: dùng câu tỉnh lược, câu đối thoại, câu rườm rà -Từ ngữ: được lựa chọn, trau chuốt hợp phong cách.Câu: được tổ chức chặt chẽ. Phân biệt nói và đọc ? Phân biệt viết và ghi* phân biệt1/- Nói – đọc:Khác: Nói: Trong hoàn cảnh giao tiếp ý tưởng tình cảm nảy sinh phát ra thành lời.Đọc: Có sẵn văn bản, chuyển sang thành lời.2/-Viết- ghi:Khác: -Viết: Trong hoàn cảnh giao tiếp gián tiếp ý tưởng tình cảm nảy sinh-> viết.Ghi: người nói, người nghe cố gắng chuyển sang văn bảnGiống: Dùng ngôn ngữ âm thanh.Giống : Dùng chữ viết.* Chú ý: Trong thực tế sử dụng có hai trường hợp:- Ngôn ngữ nói được ghi lại : - Ngôn ngữ viết được truyền đạt lại bằng lời nói : Truyện có lời của các nhân vật, ghi lại cuộc toạ đàm, ghi lại cuộc phỏng vấn Thuyết trình theo văn bản đã viết sẵênII/- Luyện tập:1/-Tìm cách dùng từ tương ứng: Ngôn ngữ viết	 Ngôn ngữ nói -- Sợ hãi- Tức giận Rất đẹp- Lười biếng-Lạnh xương sống, đứng tim -Lộn ruột, điên tiết - Hết ý, khỏi chê, mê hồn  - Lười chảy thây, lười thối thâyTừ biểu cảmTừ khuôn mẫuII/- Luyện tập: 2/ Phân tích lỗi và chữa lại các câu sau cho phù hợp với ngôn ngữ viết:( BT3/89)a/- Trong thơ ca Việt Nam thì đã có nhiều bức tranh mùa thu đẹp hết ý.Trong thơ ca Việt Nam có rất nhiều bức tranh mùa thu rất đẹp.b/- Còn như máy móc thiết bị d0 nước ngoài đưa vào góp vốn thì không được kiểm soát, họ sẵn sàng khai vống lên đến mức vô tội vạ.Còn như máy móc thiết bị do nước ngoài đưa vào góp vốn thì không được kiểm soát, họ sẵn sàng khai quá mức thực tế một cách tuỳ tiện.II/- Luyện tập:3/- Cho biết đoạn trích sau mang đặc điểm của văn bản nói hay văn bản viết:a/ Sao không cưỡi lên ngựa mà chạy cho mau?b/ Rõ khéo cho anh! Bốn chân lại nhanh hơn sáu chân à? ( Truyện cười) Đoạn trích trên chứa đặc điểm của ngôn ngữ nói:a/- Tỉnh lược chủ ngữ, vì người nghe có mặt trực tiếp.b/- Kết cấu theo kiểu đối dáp.Huớng dẫn học sinh tự họcViết cảm nhận của em về hình ảnh miếng trầu trong ca dao.- Viết lại truyện cười “Tam đại con gà” mà không dùng hình thức đối thoại.- Chuẩn bị bài : “Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt”(SGK/tr 113)Chúc hội thảo thành công- Đâu rồi? Đâu rồi? Đâu? Đâu? - Bác có nhìn thấy con lợn của em chạy qua đây không ? Từ lúc em mặc cái áo mới này, chẳng thấy con lợn nào chạy qua cả. Quái lạ! Vừa chạy qua đây mà! Bác. Bác Lý, trưa nay nhà em có giỗ mời hai bác sang xơi cơm. Chết thật! Trưa nay tớ phải lên tỉnh chớ lị. Ấy chết, bác mà không sang, con vợ nó quánh em chết.