Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết số 38: Nhàn

NHÀNTIẾT 38Nguyễn Bỉnh KhiêmA. Mục tiêu bài học- Cảm nhận được vẻ đẹp cuộc sống, nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm- Biết được cách đọc hiểu một bài thơ có những câu thơ ẩn ý, thâm trầm.Hiểu đúng quan điểm sống nhàn của tác giảB. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV - Thiết kế bài họcC. Cách thức tiến hànhKết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. I.Tiểu dẫn1. Tác giảa, Con người và cuộc đời- Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), hiệu là Bạch Vân Cư Sĩ.- Quê: Vĩnh Bảo – Hải Phòng- Năm 1535, đỗ trạng nguyên và ra làm quan cho nhà Mạc- Dâng sớ chém 18 lộng thần nhưng nhà vua không đồng ý => cáo quan về quê ở ẩn.=> khẳng khái, cương trực, có học vấn uyên thâmTrình bày một vài nét về cuộc đời, con người và sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm?Một số bức tượng chân dung Nguyễn Bỉnh KhiêmKhu di tích Trạng Trình Nguyễn Bỉnh KhiêmI.Tiểu dẫnb, Sự nghiệpTác phẩm: Bạch vân am thi tập và bach vân quốc ngữ thiNội dung: Mang đậm chất triết lí giáo huấn; ca người chữ chí của kẻ sĩ, thú thanh nhàn và phản ánh những thói đời đen bạc trong xã hội.=> Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thơ lớn của dân tộc, đã có nhiều đóng góp cho thơ ca Việt NamI.Tiểu dẫn2,Tác phẩma, Xuất xứ: Trích “Bạch vân quốc ngữ thi”b, Thể loại: Thất ngôn bát cú đường luậtc, Bố cục: Đề, thực, luận, kết (2/2/2/2)II. Đọc – hiểu tác phẩmNhànMột mai, một cuốc, một cần câuThơ thẩn dầu ai vui thú nàoTa dại ta tìm nơi vắng vẻNgười khôn người đến chốn lao xaoThu ăn măng trúc, đông ăn giáXuân tắm hồ sen, hạ tắm aoRượu đến cội cây ta sẽ uốngNhìn xem phú quý tựa chiêm bao.1. Hai câu đề- Điệp từ “Một” - Liệt kê danh từ: mai, cuốc, cần câu- Lặp cấu trúc: số từ + danh từ- Nhịp 2/2/3Một mai, một cuốc, một cần câuThơ thẩn dầu ai vui thú nàoGợi nhịp điệu đều đặn thong thả của cuộc sốngSự ung dung, thanh thản trong cuộc sống Hãy nhận xét về cách ngắt nhịp, điệp từ và các hình ảnh trong hai câu đề1. Hai câu đềTừ láy thơ thẩn: ung dung, điềm đạm, trạng thái thoải mái, không vướng bận, tha hồ dong duổi.Đối: Thơ thẩn > Cách nói ngược có ý mỉa mai Khẳng định phương châm sống xa lánh nơi quyền quý, tìm nơi sống thoải mái, nhàn tản gìn giữ nhân cáchThái độ mỉa mai cách sống tham lam danh vọng quyền quýCon người Nguyễn Bỉnh Khiêm hiện lên như thế nào?Nhấn mạnh vẻ đẹp nhân cách của tác giả: về với thiên nhiên, sống thoát khỏi danh lợi để tâm hồn an nhàn3. Hai câu luậnThu ăn măng trúc, đông ăn giáXuân tắm hồ sen, hạ tắm aoCác sản vật và khung cảnh sinh hoạt trong hai câu luận có gì đáng chú ý?3. Hai câu luận- Nhịp thơ: 1/3/1/2 => gợi khung cảnh sinh hoạt đều đặnNghệ thuật đối:măng trúc Giá đỗ Sản vậtđạm bạc, dân dã Sinh hoạt tắm hồ sen tắm aobình thường, giản dịTrong hai câu luận, chữ nhàn của tác giả hiện nên như thế nào?Nhịp sống diễn ra theo bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông => vòng xoáy tạo hóa theo quy luật tự nhiênNhàn là cuộc sống thuận theo tự nhiên, hưởng những thức sẵn có theo mùa nơi thôn dã, đạm bạc mà thanh cao, không mưu cầu, tranh đoạt3. Hai câu KếtRượu, đến cội cây, ta sẽ uống,Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao.Nhịp điệu và điển tích được nhắc đến trong hai câu thơ là gì?Theo em cách vận dụng nhịp điệu và điển tích như vậy có tác dụng gì?.4. Hai câu kết 	Câu 7: 1/3/3 	 Rành rọt và nhấn mạnh	Câu 8: 2/5 	Điển Thuần Vu uống rượu say nằm ngủ dưới gốc hòe, mơ mình được công danh phú quý. 	Nhắc người đời tỉnh táo tránh xa sự cám dỗ của công danh phú quý, hãy tỉnh táo mà nhìn cho rõ, xem cho kĩ, đừng lầm lẫn cách sống trong cuộc đời.Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống,Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao. 4. Hai câu kết	Với NBK công danh của cải, quyền quý chỉ là giấc chiêm bao. Trí tuệ đã nâng cao nhân cách để nhà thơ từ bỏ chốn lao xao quyền quý đến bnopwi vắng vẻ, đạm bạc mà thanh cao.Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống,Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao.Hai câu thơ đã gợi cho em suy nghĩ gì về Nguyễn Bỉnh Khiêm?III. Tổng kếtTổng kếtNghệ thuậtNội dung- Ngôn ngữ giản dị, hàm súc giàu triết líCách ngắt nhịp độc đáo Cách nói đối lập.Khẳng định quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm:Hòa hợp với thiên nhiên, giữ cốt cách thanh cao vượt lên trên danh lợi.