Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tuần 29 - Tiết: Trao duyên

TRAO DUYÊNTrích: Truyện KiềuTác giả: Nguyễn DuĐoạn Trích: Trao Duyên“Cậy em, em có chịu lời, Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa. Giữa đường đứt gánh tương tư, Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em. Kể từ khi gặp chàng Kim, Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề. Sự đâu sóng gió bất kỳ, Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai! Ngày xuân em hãy còn dài, Xót tình máu mủ, thay lời nước non. Chị dù thịt nát xương mòn, Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây. Chiếc vành với bức tờ mây, Duyên này thì giữ vật này của chung. Dù em nên vợ nên chồng, Xót người mệnh bạc, ắt lòng chẳng quên. Mất người còn chút của tin, Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa. Mai sao dù có bao giờ. Đốt lò hương ấy, so tơ phím này. Trông ra ngọn cỏ lá cây, Thấy hiu hiu gió thì hay chị về. Hồn còn mang nặng lời thề, Nát thân bồ liễu, đền nghì trúc mai; Dạ đài cách mặt khuất lời, Rưới xin giọt nước cho người thác oan. Bây giờ trâm gẫy gương tan, Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân. Trăm nghìn gửi lại tình quân, Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi. Phận sao phận bạc như vôi, Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng. Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!”( Theo Đào Duy Anh)TRAO DUYÊNI- Tìm Hiểu Chung:1. Tác giả:Nguyễn Du (1765-1820)Tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh HiênQuê ở làng Tiên Điền, Huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh2. Đoạn trích:- Nội dung đoạn trích: Bọn sai nha gây nên vụ án oan trái đối với gia đình Kiều khiến nàng buộc phải hi sinh mối tình với Kim Trọng, bán mình để có tiền chuộc cha và em khỏi đòn tra khảo dã man. Việc bán mình thu xếp xong xuôi, Kiều ngồi thao thức trắng đêm nghĩ đến thân phận và tình yêu lỡ dở của mình. Nàng khẩn khoản nhờ Thúy Vân thay mình trả nghĩa cho chàng Vị trí đoạn trích: thuộc phần 2 của tác phẩm Gia biến và Lưu lạcTừ câu 723  756 + 12 câu đầu: Thúy Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân. + 14 câu tiếp: Thúy Kiều trao kỉ vật cho em và dặn dò em. + 8 câu còn lại: Tâm trạng đau đớn tuyệt vọng của Thúy Kiều.I- Tìm hiểu chung:II- Đọc_ hiểu văn bản1.Thúy Kiều nhờ Thúy Vân thay minh trả nghĩa cho Kim Trọng (câu 1-12)a) 2 câu đầu: “Cậy em, em có chịu lời, Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.”“Cậy”: nhờ  âm điệu nặng nề gợi sự quằn quại, đau đớn, nổi bật lên sự vật vã trong nội tâm của Thúy Kiều. Hàm ý hi vọng tha thiết, có ý nương tựa, gửi gắm, tin tưởng nơi quan hệ ruột thịt.- “Chịu”: bị bắt buộc ,bị nài ép, không nhận không đươc.- “Lạy,Thưa” : thái độ kính cẩn,kính trọng với người bề trên hoặc với người mình hàm ơn. Lời xưng hô của Kiều vừa trông cậy vừa như nài ép, phù hợp để nói vấn đề tế nhị “ tình chị duyên em”I- Tìm hiểu chung:II- Đọc_ hiểu văn bản1.Thúy Kiều nhờ Thúy Vân thay minh trả nghĩa cho Kim Trọng (câu 1-12)b) 6 câu tiếp: Giữa đường đứt gánh tương tư, Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em. Kể từ khi gặp chàng Kim, Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề. Sự đâu sóng gió bất kỳ, Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai! - Kiều nói về mối tình của mình với Kim Trọng+ Hình ảnh “ quạt ước” “ chén thề”, điệp từ “khi” diễn tả tình yêu thắm thiết sâu sắc.+ “Đứt gánh tương đương” “sóng gió bất kì” mong manh, tan vỡ đột ngột, bất ngờ- Kiều xin em hãy chắp mối tơ thừa để trả nghĩa cho chàng Kim+ Mối tơ thừa: cách nói nhún mình vì nàng hiểu sự thiệt thòi của em+ Mặc em: phó mặc, ủy thác ; vừa có ý mong muốn vừa có ý ép buộc Thúy Vân phải nhận lời Giải bày tâm sự để Thúy Vân thấu cảm.I- Tìm hiểu chung:II- Đọc_ hiểu văn bản1.Thúy Kiều nhờ Thúy Vân thay minh trả nghĩa cho Kim Trọng (câu 1-12)c) 4 câu sau: Ngày xuân em hãy còn dài, Xót tình máu mủ, thay lời nước non. Chị dù thịt nát xương mòn, Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây. - Kiều trao duyên cho em- Trao lời tha thiết, tâm huyết+ Ngày xuân em hãy còn dài: nói đến tuổi trẻ của Vân+ Xót tình máu mủ, thay lời nước non: vì tình chị em mà đáp nghĩa chàng Kim+ Thành ngữ “thịt nát xương mòn” “ngậm cười chín suối” nếu phải chết, Kiều cũng yên lòng Thúy Kiều là người sắc sảo,tinh tế,thông minh bên cạnh đó nàng còn là một người con hiếu thảo,có đức hy sinh và lòng vị tha,là một người yêu tình sâu.TRAO DUYÊNI- Tìm hiểu chung:II- Đọc_ hiểu văn bản1.Thúy Kiều nhờ Thúy Vân thay minh trả nghĩa cho Kim Trọng (câu 1-12)2. Thúy Kiều trao kỉ vật và dặn dò em (câu 13-26)a) 6 câu tiếp:Chiếc vành với bức tờ mây, Duyên này thì giữ vật này của chung. Dù em nên vợ nên chồng, Xót người mệnh bạc, ắt lòng chẳng quên. Mất người còn chút của tin, Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa.- Trao kỉ vật tình yêu+“Chiếc vành, bức tờ mây,phím đàn,mảnh hương nguyền” Những kỷ vật thiêng liêng của Kiều với Kim Trọng+ “Của chung” lời của Kiều chất chứa bao đau đớn ,giằng xé ,chua chát.+ “Phím đàn, mảnh hương nguyền” trở thành ngày xưa, quá khứ Sự mâu thuẫn lí trí, tình cảm.I- Tìm hiểu chung:II- Đọc_ hiểu văn bản1.Thúy Kiều nhờ Thúy Vân thay minh trả nghĩa cho Kim Trọng (câu 1-12)2. Thúy Kiều trao kỉ vật và dặn dò em (câu 13-26)b) 8 câu sau: Mai sao dù có bao giờ. Đốt lò hương ấy, so tơ phím này. Trông ra ngọn cỏ lá cây, Thấy hiu hiu gió thì hay chị về. Hồn còn mang nặng lời thề, Nát thân bồ liễu, đền nghì trúc mai; Dạ đài cách mặt khuất lời, Rưới xin giọt nước cho người thác oan.- Nàng dặn em: “Mai sau...hiu hiu gió thì chị về “và “Rưới xin giọt nước cho người thác oan”- Nàng muốn trở về với tình yêu bằng linh hồn bất tử sau khi đã chết tình yêu thủy chung, mãnh liệt. Ý thức ngày càng rõ hơn về bi kịch của mình,nàng tự cho mình là “người mệnh bạc”-Hàng loạt những từ nói về cái chết: “Hồn, Nát thân bồ liễu, Dạ đài, Thác oan (Điển tích) nỗi đau đớn tuyệt vọng  Nàng nghĩ đến cái chết.- Sau khi dặn dò em,Thúy Kiều quên hẳn em đang ngồi bên cạnh mình,những câu cuối không còn là lời đối thoại của Vân và Kiều nữa mà là lời độc thoại nôi tâm của kiềuI- Tìm hiểu chung:II- Đọc_ hiểu văn bản1.Thúy Kiều nhờ Thúy Vân thay minh trả nghĩa cho Kim Trọng (câu 1-12)2. Thúy Kiều trao kỉ vật và dặn dò em (câu 13-26)3. Tâm trạng đau đớn tuyệt vọng của Thúy Kiều (câu 27-34)Bây giờ trâm gẫy gương tan, Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân. Trăm nghìn gửi lại tình quân, Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi. Phận sao phận bạc như vôi, Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng. Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây- Ý thức về hiện tại: bây giờ, trâm gãy gương tan, phận bạc như vôi, nước chảy hoa trôi  những từ ngữ chỉ sựtan vỡ, dở dang, bạc bẽo, trôi nỏi của tình duyên, số phân thể hiện nỗi đau đớn tuyệt vọng của Kiều.- Các hành động: nhận mình là “người phụ bạc”, “lạy” cái lạy tội lỗi, vĩnh biệt, hai lần gọi tên Kim Trọng: tức tưởi, nghẹn ngào, đau đớn. Kiều quên đi nỗi đau của mình mà nghĩ đến người khác, đó là đức hy sinh cao quý.