Bài giảng môn Ngữ văn 12 - Người lái đò sông Đà, trích (Nguyễn Tuân)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ - LỚP 12C8.Người lái đò sông Đà Trích ( Nguyễn Tuân)b.Thể loại tùy bút:Chủ quan, tự do,phóng túng, biến hóa linh hoạt, giàu hình ảnh, nhạc điệu,từ ngữ phong phú, nhiều cách so sánh liên tưởngI – TÌM HIỂU CHUNG1. Tùy bút “Sông Đà”a. Hoàn cảnh sáng tác :Tùy bút “Sông Đà” được sáng tác năm 1960 .Đây là kết quả chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân lên Tây Bắc vào năm 1958.Câu hỏi :Căn cứ vào phần tiểu dẫn, em hãy cho biết tùy bút “Sông Đà” ra đời trong hoàn cảnh?2.Trích “ Người lái đò sông Đà” Xuất xứ :Trích từ tùy bút “Sông Đà” (1960)b.Nội dung : -Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh của Sông Đà hung bạo- trữ tình. - Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua hình ảnh của những người lái đò trên sông.c.Chủ đề: Thể hiện tình cảm yêu mến của tác giả với thiên nhiên, đất nước, con người và cuộc sống ở vùng cao - Tây Bắc.Câu hỏi :Dựa vào SGK, em cho biết xuất xứ của đoạn trích? Câu hỏi :Cho biết nội dung chính của đoạn trích ?Câu hỏi :Dựa vào phần tìm hiểu trên, em phát biểu chủ đề đoạn trích?II. Đọc hiểu văn bản1. Hình tượng con sông Đà – một bài ca về thiên nhiên Tây Bắc.Sông Đà Cách giới thiệu tạo ấn tượng về Sông Đà như một nhân vật có cá tính độc đáo.Sông Đà được nhà văn quan sát và miêu tả ở nhiều góc độ :a. Về “lai lịch” “Chúng thủy giai đông tẩu	Đà giang độc Bắc lưu”(Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ có sông Đà chảy theo hướng Bắc)Câu hỏi :Lai lịch con sông Đà được miêu tả như thế nào ?b.Tính cách con Sông ĐàCâu hỏi:Qua ngòi bút tài hoa của tác giả, em hãy cho biết con sông Đà hiện lên với những tính cách nào?Hai tính cáchhung bạo, dữ dằntrữ tình ,thơ mộng b.1.Một dòng sông hung bạo – dữ dằn: Câu hỏi: Sông Đà hung bạo đã được tác giả miêu tả ntn?Chỉ ra những hình ảnh cơ bản?- Thể hiện ở cảnh đá bờ sông “dựng vách thành”- Thể hiện ở quãng mặt ghềnh Hát Loóng.- Thể hiện ở những cái hút nước.- Thể hiện ở những thác nước.b.1.Một dòng sông hung bạo – dữ dằn:b.1.1. Ở cảnh đá bờ sông dựng vách thành:Vách đá hai bên bờ sônglạnh lẽo, âm u+..“ Vách đá thành chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu ”- Thể hiện cụ thể :+.. “mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời”so sánh liên tưởng, gợi lên sự nguy hiểm của dòng chảy vào mùa nước lũ.+ Độ cao của những vách đá:“Ngồi trong khoang đò qua quãng ấy đang mùa hè cũng thấy lạnhvừa tắt phụt đèn điện”liên tưởng độc đáoGợi lên sự lạnh lẽo, u tối của đoạn sông và nhỏ hẹp của dòng chảy Câu hỏi:Em thấy cách so sánh của Nguyễn Tuân ở đoạn văn này ntn? Nhận xét : So sánh cảm giác của con người giữa thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ với một khoảnh khắc của đời sống hiện đại giữa chốn thị thànhb.1.2. Ở quãng mặt ghềnh Hát Loóng-“Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè.”- Nhân hoá: Con sông “như một kẻ chuyên đòi nợ xuýt ” dữ dằn=> sự đe doạ bất cứ người lái đò nào đi qua quãng sông nàyđiệp cấu trúc “Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió”+ thanh B- T liên tiếpb.1.3. Ở những “cái hút nước”- Bằng so sánh và nhân hoá, bằng kể và tả:Cái hút nước + “Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc”+“Nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào”Các từ: thở, kêu, sặc, ặcnói lên cường lực ghê gớm của những cái hút nước Nguyễn Tuân đã khiến cho những cái hút nước ấy hiện hình nhiều góc độ khác nhauCâu hỏi :Em có suy nghĩ gì về nghệ thuật miêu tả của nhà văn? mức độ ghê gớm khủng khiếp của chúng.b.1.4. Ở những cái thác nước:- Âm thanh: + “Lúc nghe như là oán trách”... “van xin”+ Khi thì “khiêu kích, giọng gằn mà chế nhạo”+ Có lúc nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng. Tác giả nhân cách hoá con sông như một sinh thể có hồn: hung bạo, dữ dằn, gào thét trong thật ghê sợ- Thạch trận trên Sông Đà+ Mỗi hòn đá là một tên lính thuỷ hung tơn+ Cả một trận địa đá với những âm mưu thủ đoạn nham hiểm đã được bày ra để sẵn sàng dìm chết con thuyền+ Đá to, đá nhỏ, đá chìm, đá nổi+ Ngỗ ngược, nhăn nhúm, méo mó+ Nhiệm vụ lập ba vòng thạch trận mai phục các thuyền trên sôngSẳn sàng “ăn chết con thuyền và người lái”- Cuộc thủy chiến với người lái đò: + Khiêu khích, dẫn dụ, bao vây, tấn công+ Quân liều mạng giở đòn âm, đòn tỉa+ Mặt mũi xanh lè vì bẽ bàng, xấu hổSo sánh, nhân hóa, kiến thức liên ngành s. Đà“thành ra diện mạo và tâm địa của một thứ kẻ thùsố một” của con ngườiCâu hỏi :Nguyễn Tuân đến với Sông Đà, trước tiên là tìm chất vàng của Tây Bắc. “Thứ vàng của màu sắc sông núi Tây Bắc.” Theo em nhà văn đã tìm thấy thứ vàng này chưa?Câu hỏi :Qua phần tìm hiểu trên, em hiểu gì về nghệ thuật miêu tả và tình cảm của tác gỉa dành cho s. Đà nói riêng và đất nước nói chung?+ Nhà văn đã dự cảm được vị trí, vai trò của Đà giang trong sự nghiệp xây dựng của đất nước.+ Vẻ đẹp hùng vĩ và tiềm năng thuỷ điện to lớn của Sông ĐàNiềm tự hào của tác giả về tổ quốc giàu đẹp,hùng vĩ. Đó còn là âm hưởng của những khúc ca ca ngợi sức mạnh của tự nhiên. Tóm lại : Nguyễn Tuân dùng nhiều câu góc cạnh, giàu tính tạo hình, những động từ mạnh,lối nói ví von, ẩn dụ tượng trưng,liên tưởng đầy bất ngờ, chính xác, thú vị.Một số hình ảnh về sông ĐàBình minh trên sông ĐàHoàng hôn trên sông ĐàDu ngoạn trên sông ĐàDọc theo triền sông ĐàCơm lam Tây BắcCỦNG CỐ- Qua tác phẩm ta thấy cảm hứng chủ đạo của ông là gì?- Hình tượng con sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả ntn? Bằng những biện pháp nghệ thuật gì?HƯỚNG DẪN:- Đọc phần còn lại về đoạn trích- Chuẩn bị bài: các câu hỏi còn lạiHết tiết 1Chúc sức khỏe - quý thầy cô.b.2.Sông Đà trữ tìnhCâu hỏi :Tính trữ tình của sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả như thế nào?Sông Đà trữ tình- Về hình dáng :+ “Sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình”+ “Sông Đà như một áng tóc mun, dài ngàn ngàn vạn vạn sải”.- Góc nhìn: từ trên bao quát từ trên cao (máy bay) + Góc độ toàn diệncâu văn dài,mềm mại, đầy chất thơ+ Góc độ hội họa :gợi cảm về màu sắc: Mùa xuân: màu xanh ngọc bích Mùa thu : lừ lừ chín đỏ như người say vì rượu bữaNghệ thuật so sánh, sự đổi màu của dòng nước gợi một tứ thơ+ Góc độ chất thơ: được khám phá với ánh mắt của một cố nhân“ Tôi nhìn cái miếng sáng lóe lên một màu nắng tháng ba Đường thi”.-Vẻ đẹp bờ sông+ Hoang dại như bờ tiền sử+ Hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích xưa+ Đàn hươu ngậm cỏ, đàn cá dầm xanhSo sánh, giàu giá trị biểu cảm, vẻ đẹp yên tĩnh, thơ mộng, huyền ảoCâu hỏi:Qua những chi tiết về chất trữ tình của sông Đà. Em hãy cho biết Nguyễn Tuân đã nhìn sông Đà dưới góc độ nào? Và qua đó thể hiện điều gì?- Nhìn Sông Đà dưới góc độ thẩm mĩ Tình yêu thiên nhiên, vẻ đẹp tâm hồn của người nghệ sĩ.Tóm lại : Dưới ngòi bút tài hoa và uyên bác của Nguyễn Tuân, Sông Đà hiện lên thật sinh động, hữu tình.. Đây cũng là cách tôn vinh và tự hào về vùng Tây Bắc của đất nướcSông Đà như một công trình nghệ thuậtCâu hỏi:Qua những chi tiết về chất trữ tình của sông Đà. Em hãy cho biết Nguyễn Tuân đã nhìn sông Đà dưới góc độ nào? Và qua đó thể hiện điều gì?Màu sắc sông ĐàHình ảnh minh họa ông lái đò nghỉ ngơi khi dừng chèo