Bài giảng môn Ngữ văn 12 - Tác phẩm: Việt Bắc

1V i ệ t B ắ cTố Hữu2	_ Sau chiến thắng Điện Biên Phủ (tháng 5 - 1954) . Hiệp nghị Giơnevơ về Đông Dương được kí kết ( tháng 7 -1954), hòa bình trở lại, miền Bắc được giải phóng, ...I. GIỚI THIỆU :1. Hoàn cảnh sáng tác: Tháng 10-1954 các cơ quan Trung ương của Đảng và chính phủ rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội. Nhân sự kiện thời sự có tính chất lịch sử ấy , Tố Hữu sáng tác bài thơ Việt Bắc.3	- Bài thơ được trích trong tập thơ Việt Bắc của Tố Hữu (1947-1954).	- Bài thơ được Nhà xuất bản Văn học cho in lại trong tập “ Tố Hữu – Thơ ”) vào năm 1983.2. Xuất xứ :4 * Hai phần: 	 a) Phần 1 : 20 câu đầu : Lời Việt Bắc. 	 b) Phần 2 : 70 câu còn lại : Lời cán bộ về xuôi. _ Chia thành 3 phần nhỏ :	 + 32 câu tiếp theo: Cảnh và người Việt Bắc tuy thiếu thốn, gian khổ nhưng rất đẹp tình người .	 + 22 câu tiếp theo : Việt Bắc – đánh giặc , Việt Bắc - anh hùng .	 + 16 câu cuối : Việt Bắc – cơ quan đầu não cuộc kháng chiến.3. Thể loại : Thơ lục bát ( truyền thống).4. Bố cục :5- Việt Bắc được xem là quê hương của Cách mạng . Ở đây có Pắc Pó , nơi Bác Hồ đặt chân đầu tiên khi về nước ( tháng 2 -1941). Ở đây đã diễn ra những sự kiện trọng đại của lịch sử cách mạng Việt Nam.	 - Trong kháng chiến chống Pháp: Việt Bắc là căn cứ địa vững chắc nơi đóng các cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ.  Vì vậy, giữa cán bộ và Việt Bắc có mối ân tình sâu nặng.II. PHÂN TÍCH :1.Nhan đề bài thơ : 6 Mình về mình có nhớ ta Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng  Mình về mình có nhớ không Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn? Tiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi Aùo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay... Mình đi , có nhớ những ngàyMưa nguồn suối lũ , những mây cùng mù Mình về , có nhớ chiến khuMiếng cơm chấm muối , mối thù nặng vai ? Mình về , rừng núi nhớ aiTrám bùi để rụng , măng mai để già. Mình đi có nhớ những nhàHắt hiu lau xám , đậm đà lòng son Mình về ,có nhớ núi nonNhớ khi kháng Nhật , thuở còn Việt Minh  Mình đi , mình có nhớ mình Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa ?a. Việt Bắc bộc lộ yêu thương và khát khao được yêu thương:2.Lời của Việt Bắc : (20 câu thơ đầu) :7 .* Lời ướm hỏi chân tình tha thiết:- Hai câu hỏi: + Về thời gian? +Về không gian?  Cán bộ có nhớ một thời gian cách mạng, một vùng cách mạng hay không? Điệp từ: ” Mình, về, nhớ” Mối quan hệ gắn bó, thân mật và nỗi nhớ nhung tha thiết của Việt Bắc. Mình về mình có nhớ ta Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng . Mình về mình có nhớ không Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?- Phép lặp : “ Mình về mình có nhớ ”  Tâm trạng lo lắng, băn khoăn của Việt Bắc khi cán bộ về xuôi.- Âm điệu: các từ “ta, tha, nồng, không, sông” bắt vần với nhau  Gợi sự vang xa, lan tỏa một nỗi nhớ trong phút chia tay.8=> Bốn câu thơ có giá trị biểu cảm, khơi gợi cảm xúc nhớ nhung tha thiết của Việt Bắc.9 Tiếng ai tha thiết bên cồn Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay... + Hoán dụ : “Aùo chàm”  Gợi ấn tượng : người Việt Bắc bình dị nhưng đậm đà tình nghĩa  Tạo không khí tiễn đưa vừa chân tình, vừa cổ kính. b.Tâm trạng của Việt Bắc và cán bộ trong buổi chia tay :+ Từ “ai” 	 - để hỏi - đại từ phiếm chỉ Gịong điệu êm ái, ngọt ngào  Tình cảm đằm thắm.+ Những từ láy chỉ trạng thái :“ Tha thiết, bâng khuâng, bồn chồn”  Diễn tả khung cảnh, tâm trạng của buổi chia tay. + Nhịp điệu: 3/ 3 / 2 : diễn tả sự ngập ngừng, bịn rịn .  Tâm trạng lưu luyến, nhớ thương của Việt Bắc và cán bộ.10lưu luyến , vương vấn đầy xúc động.ä => Buổi chia tay :11 Mình đi có nhớ những ngày Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù Mình về, có nhớ chiến khu Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai? c. Việt Bắc nhắc lại những kỷ niệm cùng sống,ø cùng chiến đấu giữa Việt Bắc và cán bộ:+ Phép đối: tình nhân dân với cán bộ cùng đồng cam , cộng khổ và chung mối thù giai cấp.  Khẳng định quyết tâm : Càng khổ ải, càng đầy ý chí giết giặc. + Hình ảnh: “Mưa, lũ, mây mù ”  Thiên nhiên khắc nghiệt gây khó khăn cho cuộc sống sinh hoạt.- Những khó khăn , gian khổ, thiếu thốn:12	Mình về, rừng núi nhớ ai Trám bùi để rụng, măng mai để gia.ø 	Mình đi, có nhớ những nhà Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son Phép đối  Ca ngợi vẻ đẹp đôn hậu , thủy chung son sắt của người Việt Bắc.- Bộc lộ nỗi nhớ nhung da diết đến ngẩn ngơ của thiên nhiên Việt Bắc. 13 Mình về, có nhớ núi nonNhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh Mình đi, mình có nhớ mìnhTân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa.Điệp từ “ mình”: cán bộ tự + nhắc nhở + khẳng định  Không quên Việt Bắc là không quên chính mình (không để mất đi bản chất tốt đẹp đã được tôi luyện trong cuộc sống và chiến đấu).  Tạo ấn tượng: những hình ảnh , địa điểm nơi đã khai sinh ra các địa danh đi vào lịch sử.- Nhớ những ngày cùng hoạt động, cùng chiến đấu trong không khí sôi nổi, hào hùng của phong trào Mặt trận Việt Minh : đánh Pháp, đuổi Nhật, . . .- Sự thay đổi vị trí trong câu thơ :Tự hào về những sự kiện lịch sử trọng đại của cách mạng Việt Nam trong thời kì đánh Thực dân Pháp giải phóng dân tộc.14không bao giờ được quên một giai đoạn lịch sử vẻ vang và vĩ đại của dân tộc Việt Nam.=> Việt Bắc nhắn nhủ:15 Thông qua thế giới hoài niệm và kỷ niệm với giọng thơ êm ái, ngọtï ngào, tha thiết - nhà thơ đã thể hiện : niềm nhớ thương tha thiết, đậm đà và mối tình gắn bó, thủy chung son sắt của Việt Bắc với cán bộ về xuôi.Tiểu kết :16SÔNG LÔTrường ca