Bài giảng môn Ngữ văn 12 - Tiết học: Ai đã đặt tên cho dòng sông (trích)

Hoàng Phủ Ngọc Tường(Trích)Ai đã đặt tên cho dòng sông?Đọc - hiểu tiểu dẫn1. Tỏc giả- Sinh năm 1937 tại thành phố Huế- Quờ gốc: Làng Bớch Khờ - Xó Triệu Phong - Huyện Triệu Phong - Tỉnh Quảng Trị.- Cuộc đời: SGK- Sỏng tỏc văn chương: Văn xuụi và thơ- Tỏc phẩm chớnh: SGK2. Tỏc phẩm: " Ai đó đặt tờn cho dũng sụng?”- Thể loại: Tựy bỳt- Xuất xứ: In trong tập sỏch cựng tờn.- Bố cục: Gồm 3 phần Phần 1: Cảnh quan thiờn nhiờn của Sụng HươngPhần 2+ 3: Phương diện lịch sử và văn húa của Sụng Hương Đoạn trớch trong sgk thuộc phần một + lời kết của toàn tỏc phẩmII. Đọc - Hiểu văn bản. 1. Đọc 2. Tỡm hiểu chỳ thớch 3. Tỡm hiểu văn bản.3.1. Vẻ đẹp hình tượng sông Hương.3.1. Vẻ đẹp của sụng Hương qua cảnh sắc thiờn nhiờn+ Nhóm 4: Sụng Hương trước khi đi ra biển cả cú điểm gỡ đặc biệt?+ Nhóm 3: Trong cái nhìn của HPNT, sông Hương khi đi qua thành phố được cảm nhận như thế nào?+ Nhóm 2: Sụng Hương ở đồng bằng được miờu tả như thế nào? Dẫn chứng minh họa.+ Nhóm 1: Cảnh sắc thiên nhiên của sông Hương ở thượng nguồn được miêu tả như thế nào? Dẫn chứng minh hoạ trong tác phẩm? Thảo luận nhóm(5 phút)* Sụng Hương ở thượng nguồn+ Sức sống mónh liệt, hoang dại + Dịu dàng và say đắm.=> Sông Hương đã được “rừng già” “ hun đỳc cho nú một bản lĩnh gan dạ, một tõm hồn tự do và trong sỏng” để nó càng ngày càng mạnh mẽ hơn, say đắm hơn.. 3.1.1. Vẻ đẹp của sụng Hương qua cảnh sắc thiờn nhiờn- Sụng Hương thay đổi về tớnh cỏch: + chế ngự được bản năng của người con gỏi + “mang một sắc đẹp dịu dàng và trớ tuệ, trở thành người mẹ phự sa của một vựng văn húa xứ sở”* Sụng Hương ở đồng bằng- Cảnh đẹp sông Hương như bức tranh cú đường nột, cú hỡnh khối: + Chuyển dòng liên tục; vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm. “Sụng mềm như tấm lụa” trụi giữa hai dóy đồi sừng sững như thành quỏch”- Vẻ đẹp sông Hương đa màu mà biến ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tớm”.Vẻ đẹp trầm mặc của Sụng Hương. Vẻ đẹp mang màu sắc triết lớ, cổ thi khi đi trong õm hưởng ngõn nga của tiếng chuụng chựa Thiờn Mụ.=> Bằng bút pháp kể và tả, HPNT đã làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú, hài hoà.- Sông Hương mang vẻ đẹp dịu dàng, có linh hồn và “vui tươi” hẳn lên như “tìm đúng đường về”. Rồi ngay lập tức, sông Hương gắn bó tha thiết với thành phố “như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu” “ngập ngừng như muốn đi muốn ở” vương vấn không muốn xa rời. * Sông Hương khi đi qua thành phố- Trong cách biểu đạt tài hoa của tác giả, sông Hương được cảm nhận dưới nhiều góc độ:+ Bằng con mắt hội hoạ: SH và những chi lưu của nó tạo những đường nét tinh tế làm nên vẻ đẹp cổ kính của cố đô.+ Qua cách cảm nhận âm nhạc: SH đẹp như điệu slow chậm rãi, sâu lắng, trữ tình.+ Dưới cái nhìn say đắm của một trái tim đa tình: Sông Hương là người tình dịu dàng, thuỷ chung.- Được so sánh như “nàng Kiều trong đêm tình tự trở lại tìm Kim Trọng”. - “Lời thề ấy vang vọng  thành giọng hũ dõn gian”. Đó là tấm lũng con người Huế “mói chung tỡnh với quờ hương xứ sở”.* Như vậy , vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên “ như một cô gái Huế duyên dáng, điểm tô cho vẻ đẹp Huế”.* Sụng Hương trở lại “để núi một lời thề trước khi về biển cả”.- Dưới góc độ văn hoá:+ Gắn với nhạc cổ điển và những đêm ca Huế trên sông.+ Gắn với Nguyễn Du và khúc nhạc “tứ đại cảnh”. + Là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca -> sông không bao giờ tự lặp lại mình.=> sông Hương thuộc về một thành phố từng là chốn đế đô và tự bản thân nó đã thấm đẫm phẩm chất văn hoá độc đáo xứ Huế 3.1.2 .Vẻ đẹp của sông Hương với cuộc đờiCa Huế trên sông Hương- Dưới góc độ đời thường: Sông Hương trở lại là một người con gái dịu dàng của đất nước.3.1.3 Vẻ đẹp sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử.- Thời vua Hùng sông Hương là dòng sông biên thuỳ xa xôi.- Trong “dư địa chí” (Nguyễn Trãi), sông Hương được đặt tên Linh Giang, gắn với những cuộc chiến đấu oanh liệt của quân dân Đại Việt.- Thế kỷ XVIII: Sông Hương “vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”.- Thế kỷ XIX: Sông Hương sống hết lịch sử bi tráng với máu của những cuộc khởi nghĩa.- Đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.- Chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân 1968.=> sông Hương gắn liền với lịch sử của Huế, của dân tộc.* Tóm lại: Sông Hương là một hình tượng nghệ thuật hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của thiên nhiên, văn hoá, lịch sử và tâm hồn Qua việc tìm hiểu vẻ đẹp sông Hương, em nhận xét gì về tình cảm của tác giả dành cho dòng sông? - Tình cảm của HPNT với sông Hương: Tác giả đã soi sáng vẻ đẹp hình tượng dòng sông Hương bằng tâm hồn mình và bằng tình yêu tha thiết đối với quê hương xứ sở, khiến nó trở nên lung linh, đa dạng như đời sống tâm hồn con người.3.2. Nghệ thuật trần thuật.Thảo luận nhóm: 3 phút Nhóm1: Tác giả đã sử dụng những điểm nhìn trần thuật nào? Nhóm 2: Em có nhận xét gì về việc sử dụng ngôi kể? Nhóm 3: Vẻ đẹp của sông Hương được tác giả miêu tả bằng giọng điệu như thế nào ?- Điểm nhìn trần thuật: Biến đổi linh hoạt:+ Phương diện thời gian+ Phương diện không gian+ Phương diện kết cấu=> Nhân vật trữ tình: Là nhà khoa học có kiến thức sâu rộng, người nghệ sỹ có tâm hồn nhạy cảm, tài hoa. Ngôi kể: Nhân vật Tôi – Người trần thuật. Quan sát, trình bày những hiểu biết suy nghĩ của mình về sông Hương. Bộc lộ cảm xúc cá nhân với sông Hương bằng những liên tưởng phong phú, bất ngờ.- Giọng điệu trần thuật: + Giọng điệu trữ tình giàu chất suy tưởng và chất triết luận.+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật với những hình ảnh đặc sắc, giàu chất hội hoạ, nhạc và thơ. => Nghệ thuật trần thuật trong tuỳ bút Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện: Chất Huế đã thấm đượm trong tâm hồn, tâm linh của nhà văn.III. Ghi nhớ: (SGK)* Củng cố: GV: Tổ chức HS thảo luận bằng phiếu học tập.(?) Cỏch đặt tiờu đề và kết thỳc tỏc phẩm bằng cõu hỏi "Ai đó đặt tờn cho dũng sụng?" nhằm mục đớch gỡ?- Mục đớch+ Giỳp người đọc hiểu về cỏi tờn đẹp của dũng sụng: sông Hương – sông thơm.+ Gợi lờn niềm biết ơn đối với người đó khai phỏ miền đất này. Hướng dẫn về nhà.- Nắm nội dung tỏc phẩm.- Soạn bài theo PPCT.