Bài giảng môn Ngữ văn khối 10 - Bài học: Uy - Lit - xơ trở về

UY-LIT-XƠ TRỞ VỀ(Trích Ô-đi-xê – sử thi Hi Lạp)I. Tìm hiểu chungĐỀN THỜ PAN-TÊ-NÔNGTác giả Hô-me-rơ1. Truyền thuyết về một nhà thơ mù Ông mang tên Mê-lê-xi-gien (con của dòng sông Mê-lét) Xuất thân trong mot gia đình nghèo bên dòng sông Mê-lét Sống vào khoảng thế kỉ IX – VIII trước CN- Là con ngòai giá thú của một địa chủ giàu nhưng bị chối bỏ.- Là một nghệ sĩ mù. Nổi tiếng với hai bản anh hùng ca Iliat và Ôđixê.Sử thi i-li-átBản đồ thành TROA2/ Sử thi Ô-đi-xê-Là một trong 2 sử thi lớn nhất của Hi Lạp.- Bản anh hùng ca của cuộc sống hòa bình.- Được rút ra từ truyền thuyết về cuộc chiến tranh thành Tơroa  là sự nối tiếp của sử thi Iliat Nội dung: kể lại cuộc hành trình 10 năm của Ulix từ thành Troy trở về quê hương. 12.110 câu thơ chia làm 24 khúc caKhúc ca 1  Khúc ca VIIINhững tháng gần cuối của cuộc hành trình+Calipxô phải để Uylixơ ra đi+Thuyền bè bị thần Pôdeiđông gây bão đánh chìm+Xứ Phêaxi và công chúa NôdicaNgười kể chuyện là tác giả HômerơVài thángKhúc ca IX  XIIUylixơ kể về những cuộc phiêu lưu trên biển gần mười năm trước đó.+Xứ sở những tên khổng lồ một mắt Xiclôp+Đảo các nàng tiên cá Xiren+Aên thịt bò của thần Dơt+Trôi dạt vào đảo của CalipxôNgười kể chuyện là UylixơGần mười nămKhúc ca XIII  khúc ca XXIV+Uylixơ về đến quê nhà, gặp lại con trai, bàn mưu diệt bọn cầu hôn.+Pênêlôp cuối cùng hứa lấy người nào vào giương được chiếc cung của Uylixơ.+Trừng trị bọn cầu hôn+Vợ chồng nhận ra nhau sau hai mươi năm xa cách  Người kể chuyện là tác giả Hômerơmấy ngàyBản đồ hành trình trở về của UlixThành TroyXi-cônLôtôphagiơXiclốpAiôlốtLéttrigôngBản đồ hành trình trở về của UlixXiếc-xêXirenCa-rípĐảo thần mặt trời HêliốtCalípxôPhê-a-xiItac (quê nhà) 3. Chủ đề: Chinh phục thiên nhiên, mở rộng giao lưu, tái hiện xung đột giữa các nền văn minh, các trình độ văn hoá, đấu tranh để bảo vệ hạnh phúc gia đình.II. đỌC HIỂU VĂN BẢN1. Văn bản đoạn trích Vị trí: thuộc khúc ca 23Bố cục đoạn trích: 3 phần + Đ1: Từ đầu .và người giết chúng : Tác động của nhũ mẫu đến Pênêlốp. + Đ2: “ Nói xong.kém gan dạ” : Tác động của Têlêmác đến Pênêlốp. + Đ3: phần còn lại : Cuộc thử thách của Pênêlốp và Uylítxơ.Em nào có thể cho biết đoạn trích chia làm mấy phần? Nội dung chính của mỗi phần là gì?2. nội dunga. nHÂN VẬT PÊ-NÊ-LỐP1/ Em nào có thể tìm ra từ (cụm từ) thường đi kèm khi nhắc tới Pê-nê-lốp?2/ Từ (cụm từ) ấy được nhắc lại bao nhiêu lần trong đoạn trích? Pê-nê-lốp thận trọng nóiPê-nê-lốp thận trọng đáp (3 lần)Người vợ thận trọngĐặc tính nổi bật nhất của Pê-nê-lốpBiện pháp nghệ thuật phổ biến của sử thiCụm từ “thận trọng” là tính từ chỉ phẩm chất được nhắc tới 5 lầnEm nào có thể chỉ ra những sự việc chứng tỏ tính “thận trọng” của Pê-nê-lốp?Đối thoại với nhũ mẫuXuống gặp người hành khất chiến thắngĐối thoại với Tê-lê-mácThử thách Uy-lít-xơThảo luận theo tổ: qua mỗi sự việc, Pê-nê-lốp đã thể hiện thái độ và tâm trạng như thế nào? Em thấy được phẩm chất gì của nàng từ sự việc đó?Tổ 4Tổ 3Tổ 2Tổ 1 Đối thoại với nhũ mẫuTTSự việcThái độ và tâm trạngPhẩm chất1+ Nhũ mẫu báo tin Uy-lít-xơ trở về+ Nhũ mẫu dẫn dấu hiệu “vết sẹo” và thề thốt+ Cho rằng “đây là một vị thần” và Uy-lít xơ thì “cũng đã chết rồi”.+ Không tin và trấn an nhũ mẫu là “ý định huyền bí thần linh” nhưng vẫn xuống nhà xem xétTự chủ, thận trọng và khôn ngoanTTSự việcThái độ và tâm trạngPhẩm chất gặp người hành khấtXuống gặp người hành khất chiến thắng- Tâm trạng rất đỗi phân vân và lòng sửng sốt nhưng vẫn ngồi lặng thinh ngắm nhìn, khi thì đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại không nhận ra chồng dưới bộ quần áo rách mướp.Có tình yêu sâu nặng nhưng vẫn cẩn trọng, giữ mình2TTSự việcThái độ và tâm trạngPhẩm chất3kinh ngạc quá chừng  phân vân cao độ không sao nói được một lời  xúc động mãnh liệt-Thế nào có những dấu hiệu riêng Trấn an con và cho Uy-lit-xơ biết cách thức nhận ra nhauLuôn chủ động trong mọi tình huốngTế nhị và khéo léoTê-lê-mác trách móc bằng những lời lẽ rất gay gắt mẹ thật tàn nhẫn, và lòng mẹ độc ác quá chừng Đối thoại với Tê-lê-mácTTSự việcThái độ và tâm trạngPhẩm chất- “Tôi không coi thường, rối trí đâu”-“ Già hãy khiêng chiếc giườngxây nên” bình tĩnh, dứt khoát, chủ độngUy-lít-xơ trách Pê-nê-lốp có trái tim sắt đá và đòi kê giường ngủ riêngÝù chí vững vàng Trí tuệ sắc bén4 Thử thách Uy-lít-xơKhi thấy Uy-lit-xơ đã trở về thực sự, thái độ của Pê-nê-lốp thay đổi như thế nào? Qua đây, có thể nói nàng quá tàn nhẫn và trái tim sắt đá nữa không?(Gợi ý: chú ý hành động và lời nói của Pê-nê-lốp trước và sau khi nhận ra chồng)sự trong sạch, thủy chung+Hành độngchạykhócômhôntrái tim chan chứa tình yêu thương+ Lời nóiTrách số phận “ôi!thần linhtuổi già đầu bạc”Giải thích thái độ trước đây “Vậy giờ đây,điều tai ác”Bày tỏ niềm tin “Giờ đây,rất đa nghi”Em có nhận xét gì về biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng trong đoạn cuối?Nghệ thuật so sánh liên tưởng“Dịu hiền thay mặt đất, khi nó hiện lên trước mắt những người đi biển bị Pô-dê-i-đông đánh tan thuyền trong sóng cả gió to, họ bơi, nhưng rất ít người thoát khỏi biển khơi trắng xóa mà vào được đến bờ; mình đầy bọt nước, những người sống sót mừng rỡ bước lên đất liền mong đợi; Pê-nê-lốp cũng vậy,”Từ những nội dung vừa học, em nào có thể rút ra những kết luận về nhân vật Pê-nê-lốpPê-nê-lốp là người phụ nữ tỉnh táo mà tế nhị, kiên quyết mà thận trọng, trí tuệ mà rất giàu tình cảm. Nàng mang vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Hy Lạp cổ đại b. Hình tượng Uy-lít-xơHình ảnh Uy-lít-xơ trong phim “Anh hùng thành Troy”Em nào có thể cho biết tác giả đã sử dụng cụm từ nào để khắc họa chân dung và tính cách của Uy-lít-xơ? Cụm từ đó có phù hợp với hoàn cảnh hiện tại của chàng không?  Cụm từ “cao quý và nhẫn nại” phù hợp với tính cách của người anh hùng trong cư xử với vợ- Hoàn cảnh của Uy-lít-xơ:Sau 20 năm xa cách gặp lại vợ con, Uy-lit-xơ vô cùng sung sướng và hạnh phúc nhưng chàng lại gặp phải thái độ lạnh lùng của vợ-“mẹ còn muốn thử thách cha”“thế nào rồi mẹ con cũng nhận ra”“Hiện giờ cha còn bẩn thỉu, rách rưới, nên mẹ con khinh cha”Sự tế nhị, khôn khéoYêu và tin tưởng vợMột chút hờn dỗiUy-lít-xơ nói với con trai nhưng cũng chính là để nói với Pê-nê-lốp:Uy-lít-xơ đã nói gì với con trai mình? Em có suy nghĩ như thế nào về lời nói đó?20Khi Uy-lít-xơ tắm xong, hình dáng đã thay đổi hẳn nhưng vẫn chưa được vợ nhận ra, chàng đã nói như thế nào và thể hiện tâm trạng gì?+Trách vợ “có trái tim sắt đá”+Yêu cầu “kê cho tôi một chiếc giường để tôi ngủ một mình, như bấy lâu nay”Trách mócThanh minh lòng chung thủyhẳn là các thần linh trên núi Ô-lem-bơ đã ban cho nàng một trái tim sắt đáNghe Pê-nê-lốp nói khiêng chiếc giường đi, Uy-lit-xơ đã có thái độ như thế nào? Thái độ ấy nói lên điều gì?+ “bỗng giật mình”+ miêu tả chi tiết, tỷ mỉ chiếc giường Chứng tỏ tình yêu thủy chung, trọn vẹn Giải mã được dấu hiệu riêng mà Pê-nê-lốp đã đặt raEm nào có thể nêu cảm nhận của mình về người anh hùng Uy-lít-xơ qua đoạn trích này?KẾT LUẬNBên cạnh lòng dũng cảm và trí tuệ tuyệt vời, Uy-lít-xơ còn là người chồng có tình yêu son sắt với vợ và luôn hướng về hạnh phúc gia đình .22EM NÀO CÓ THỂ NÊU NHỮNG NÉT ĐẶC SẮC VỀ NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN QUA ĐOẠN TRÍCH NÀY?3. đẶC SẮC NGHỆ THUẬT Nghệ thuật sử dụng ngôn từ tinh tế, giàu hình ảnh Nghệ thuật miêu tả tâm lý thông qua so sánh, liên tưởng và đối thoại Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện bất ngờ, lý thú4. Ý nghĩa của đoạn tríchCác em thảo luận và trả lời câu hỏi:Đoạn trích “Uy-lít-xơ trở về” có ý nghĩa như thế nào? Đề cao, khẳng định sức mạnh của tâm hồn và trí tuệ con người Hy Lạp. Khẳng định thiên tài của Hô-me-rơ Giúp người đọc hiểu được nghệ thuật sử thi III. TỔNG KẾT Em nào có thể đọc cho cả lớp nghe phần ghi nhớ trang 52?Qua cảnh vợ chồng đoàn tụ sau hơn hai mươi năm xa cách, với nghệ thuật kể chuyện và chọn lọc chi tiết đặc sắc, Hô-me-rơ đã khắc họa vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp(2 phút)25C. Củng cố, dặn dòNhập vai một trong 4 nhân vật của đoạn trích “Uy-lít-xơ trở về” để kể lại câu chuyện đoàn viên của gia đình Uy-lít-xơ?2. Viết một bài cảm nhận ngắn gọn về một trong những nội dung đã học:Nhân vật Pê-nê-lốpHình tượng Uy-lít-xơĐặc sắc nghệ thuậtÝ nghĩa của đoạn trích3. Soạn bài “Ra-ma buộc tội” (sgk Ngữ văn 10, tập 1, trang 55)theo yêu cầu sau:- Đọc ít nhất một lần phần tiểu dẫn và giải nghĩa từ khóĐọc ít nhất hai lần văn bản- Gạch chân bằng bút chì những hình ảnh, chi tiết mà em yêu thích?Cảm ơn các em đã tham gia học tích cực. Chúc em các em nhiều sức khỏe và nhiều niềm vui28