Bài giảng môn Ngữ văn khối 10 - Tiết học: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

 Văn học lớp 10 Chuyện chøc ph¸n sù ®Òn Tản ViªnNgười soạn giảng:NguyÔn Kim AnhKÕt cÊu bµi gi¶ngI. Giíi thiÖu chung :1. T¸c gi¶:2. T¸c phÈm: - TËp truyÖn “Truyền kỳ mạn lục”- TruyÖn “Chuyện chức phán sự ở đền Tản Viên”II. Bố cục: Cùng chọn lựa 1. 2. IV. Tæng kÕt : 3. 1. Gi¸ trÞ néi dung2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËtIII. Ph©n tÝch: I. Giíi thiÖu chung: 1. T¸c giả: -NguyÔn DữQuª: Hải D­¬ng Đç H­¬ng tiÕn ( Cö nh©n). Häc trß cña NguyÔn BØnh Khiªm (B¹ch V©n c­ sÜ).2.Tác phÈm:-“TruyÒn kú m¹n lôc" cña NguyÔn Dữ - “Thiªn cæ kú bót". ViÕt b»ng chữ H¸n, cã phÇn dÞch ra n«m.+DÞch giả : Tróc Khª (Ng« Văn TriÖn)+Gåm 20 truyÖn. + Theo bản in năm 1763: “ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn Tản viªn” xÕp thø 8. ( TK XVI ) -M­în linh ảo, ly kỳ -> th¸i ®é nh©n sinh.-TruyÖn truyÒn kú:*Tóm tắt truyện: Ngô Tử Văn Người cương trựcthấy sự tà gian không thể chịu nổiTướng giặcTử Văn đốt đền hiÖn trong m¬ đe doạ...=> Tử Văn không sợ -Thổ c«ng kể việc bị cướp đền, t¹m lánh ở đền TảnViên. -Tử Văn v­ît nh÷ng ¸p lùc, cản trở để làm rõ trắng đen.-Diªm Vương xử tội tướng giặc và cho Tử Văn sống lại.-Thổ công hiÖn vÒ mời Tử Văn vào chức phán sự ë đền Tản Viên- nơi Thổ công tõng đến lánh. Tử trận gần đền ở lại làm yêu lµm quáiTướng giặc mất chỗ nương náu,Tử VănTướng giặcđốt đềnThổ côngDiêm Vương xửChức phán sự đền Tản ViênTrừng phạtTiến cử Về dương thếKể tội tướng giặcII. Bố cục: Em có thể chọn lựa từ hai cách dưới đây Chia theo diễn biến câu chuyện 1.Giới thiệu hai nhân vật và sự viÖc đốt đền2.Sự xuất hiện của tên bại tướng và Thổ công đền3.Tử Văn đấu tranh ở cõi âm vµ ®­îc trở về dương thế. 4. Thổ công tiến cử Tử Văn: chức phán sự đền Tản Viên 5.Kết chuyÖn kÓ vµ lêi b×nh. Chia theo xung độtĐốt đềnĐối mặt ( Tên bại tướng, Lời Thæ công đền)Đối chất, đấu khẩu Phán xét của Diêm Vương5. Kết chuyện kÓ và lời bình.= >Từ đó, thử chọn lựa cách phân tích tác phẩm: D. Dung hoà, kết hợp được các cách trên C. Theo từng nhân vật chính         B. Theo xung đột A. Theo diễn biến1. Ngô Tử Văn bất khuất vì chính nghĩa: III. Phân tích: a.Sự việc đốt đền b.Cuộc ®èi mÆt với kẻ ác và gÆp Thổ công bị hại c.Tử văn bị đưa xuống cõi âm d.Nhậm chức phán sự“Ng« Tö V¨n tªn lµ So¹n, ng­êi huyÖn Yªn Dòng ®Êt Lạng Giang. Chµng vèn kh¼ng kh¸i nãng nÈy, thÊy sù tµ gian th× kh«ng thÓ chÞu ®­îc, vïng b¾c ng­êi ta vÉn khen lµ mét ng­êi c­¬ng trùc. Trong lµng tr­íc cã mét tßa ®Òn, vÉn linh øng l¾m. Cuèi ®êi nhµ Hå, qu©n Ng« sang lÊn c­íp, vïng Êy thµnh mét n¬i chiÕn tr­êng. Bé t­íng cña Méc Th¹nh cã viªn B¸ch hé hä Th«i, tö trËn ë gÇn ®Òn, tõ ®Êy lµm yªu lµm qu¸i trong d©n gian. Tö V¨n rÊt lµ tøc giËn, mét h«m t¾m géi s¹ch sẽ, khÊn trêi råi ch©m löa ®èt ®Òn. Mäi ng­êi ®Òu l¾c ®Çu lÌ l­ìi, hä lo sî thay cho Tö V¨n, nh­ng Tö V¨n vung tay kh«ng cÇn g× c¶.a.Sự việc đốt đền:-Bản chất nhân vật: + “Cương trực” + “Rất là tức giận” dù cái ác chưa ph¹m đến Tử Văn. Nỗi uất giận của người anh hùng (“vì nghÜa diÖt th©n”). -Hành động đốt đền+ Chuẩn bị: “tắm gội sạch sẽ”: tÈy trÇn lµm việc thiªng, tiªn liÖu kÕt côc xấu. “khấn trời”... : xin phÐp tõ tµ, đốt chỗ ngụ của ma ác. Bất đắc dĩ phải phạm đạo trời và sự linh ứng của ngôi đền. Không phải hành động của kẻ vì danh, vì lợi hay vì sự liều lĩnh nhất thời. Thái độ tôn kính, nghiêm túc.    Tử Văn: Vung tay không cần gì... → Một thái độ dứt khoát, bất chấp hậu quả xấu cho bản thân mình. Mọi người lắc đầu lè lưỡi. Lo sợ thay cho Tử Văn (quý nể ngầm...) + “Châm lửa đốt đền” : .Đèt ®Òn xong, chµng vÒ nhµ thÊy trong mình khã chÞu, ®Çu lảo ®ảo vµ bông run run, råi næi lªn mét c¬n sèt nãng sèt rÐt. Trong khi sèt, chµng thÊy mét ng­êi kh«i ng«, ®Çu ®éi mò trô ®i ®Õn, nãi năng, quÇn ¸o, rÊt gièng ng­êi ph­¬ng B¾c, tù x­ng lµ c­ sÜ, ®Õn ®ßi lµm trả l¹i tßa ®Òn nh­ cò, vµ nãi:- Nhµ ng­¬i ®· theo nghiÖp nho, ®äc s¸ch th¸nh hiÒn, h¸ kh«ng biÕt c¸i ®øc cña quû thÇn ra sao, cí gì l¹i d¸m lăng miÖt, hñy t­îng ®èt ®Òn, khiÕn cho h­¬ng löa kh«ng cã chç tùa n­¬ng, oai linh kh«ng cã n¬i hiÓn hiÖn, vËy bảo lµm sao b©y giê? BiÕt ®iÒu thì dùng trả tßa ®Òn nh­ cò. NÕu kh«ng thì v« cí hñy ®Òn L­ s¬n, Cè ThiÖu sÏ khã lßng tr¸nh khái tai v¹”.Tö Văn mÆc kÖ, vÉn cø ngåi ngÊt ng­ëng tù nhiªn, ng­êi kia tøc giËn nãi:Phong Đô kh«ng xa x«i gì, ta tuy hÌn, h¸ l¹i kh«ng ®em næi nhµ ng­êi ®Õn ®Êy. Kh«ng nghe lêi ta thì råi sÏ biÕt.Nãi råi phÊt ¸o ®i.ChiÒu tèi, l¹i cã mét «ng giµ, ¸o vải mò ®en, phong ®é nhµn nh·, thñng thØnh ®i vµo ®Õn tr­íc thÒm, v¸i chµo mµ r»ng: -T«i lµ vÞ Thæ c«ng ë ®©y, nghe thÊy viÖc lµm rÊt thó cña nhµ thÇy, vËy xin ®Õn ®Ó tá lêi mõng.¤ng giµ chau mÆt nãi:- RÔ ¸c mäc lan, khã lßng lay ®éng. T«i ®· ®Þnh th­a kiÖn, nh­ng mµ cã nhiÒu nçi ngăn trë. Những ®Òn miÕu gÇn quanh, vì tham cña ®ót, ®Òu bªnh vùc cho nã cả. T«i chØ giữ ®­îc mét chót lßng thµnh thùc, nh­ng kh«ng lµm thÕ nµo ®Ó th«ng ®¹t ®­îc lªn cho nªn ®µnh t¹m Èn nhÉn mµ ngåi xã mét n¬i.Tö Văn nãi:H¾n cã thùc lµ tay hung h·n, cã thÓ gieo v¹ cho t«i kh«ng?- H¾n quyÕt chèng chäi víi nhµ thÇy, hiÖn ®· kiÖn thÇy ë Minh ty. T«i thõa lóc h¾n ®i v¾ng nªn lÐn ®Õn ®©y b¸o cho nhµ thÇy biÕt ®Ó mµ liÖu kÕ, khái phải chÕt mét c¸ch oan uæng.b.Cuộc đối mặt với kẻ ác và gặp Thổ công bị hại: *Tướng giặc: trách mắng, đòi trả đền, đe doạ Tử Văn : ngồi ngất ngưởng, tự nhiên ( không sợ)*Thổ công: phong độ nhàn nhã > Mơ ước của nhân dân. §ång thêi tá t©m sù ngÇm vÒ thêi thÕ cña t¸c gi¶. - Kết truyền kỳ, Tử Văn “chắp tay thi lễ” khi gặp người quen (sự gần gũi, tình ®êi); “thoắt cưỡi gió mà đi biến mất” (kỳ ảo, phép thiªng).Tiểu kết: Hình tượng nhân vật Tử Văn đại diện cho chính nghĩa trong cuộc đấu trí, đấu gan cam go, không khoan nhượng với gian tà. Chức phán sự là một "phần thưởng” đưa nhân vật bất tử trong một cương vị xứng đáng. Đền Và thờ Thần Tản Viên - Chết: Làm yêu làm quái+ Đánh đuổi Thổ công có công đức, cướp đền linh để ngụ gây tội ác.+ Quấy nhiễu, phá hoại đời sống bình an của dân lành.+ Đút lót các quan dưới âm, lừa Diêm Vương để hại Tử Văn chết oan. c.Kết cục đáng đời: a. Sự độc ác: - Sống: kẻ ngoại xâm gây đại hoạ, một vùng đất hoá chiến trường .2. Tên bại tướng gian ác:b. Sự gian trá, giảo hoạt:- Giọng dạy dỗ - lộ mặt- đe doạ- Lấn át- tố cáo- Ra vẻ khoan dung khi sợ lộ.“khÈu gỗ nhÐt vµo miÖng”, “bá vµo... ngục cửu u”;Câi D­¬ng “ng«i mé... bÞ bËt tung lªn, hài cốt tan tành ra như cám”. Bị trừng phạt: Câi ©m “lồng sắt chụp vµo ®Çu”, Tiểu kết: Bản chất tên tướng giặc ngoại xâm => Chết vẫn tàn ác, gian tham.Kết cục thể hiện lòng căm thù giặc và ước mơ của nhân dân. (Mong muốn diệt từ tận gốc sự tàn ác tà gian của quân lấn cướp.) 3. Hai cõi tương giao và ý nghĩa của truyền kỳ:Hai câi t­¬ng giao :* Cõi âm:- Các nhân vật:-Hai ngôi đền:*Câi d­¬ng-Hai địa điểm: +Nơi khoan giảm: dinh toà rất lớn, thành sắt+Nơi đoạ đầy: Sông  gió tanh sóng xám, lạnh thấu xương. Thªm vµo c¶nh t­îng lµ “ mấy vạn quỷ nanh ác...”-Các nhân vật :+Diêm Vương c«ng minh, biÕt söa sai(ChØ cã ë câi ©m!)+Tướng giặc và các phán quan ăn của đút. +Thổ công bị đánh đuổi “chỉ có chút lòng thành thực”.Đền Tản Viên(Thổ công l¸nh, Tử Văn làm phán sự). Đền bị tà gian chiếm (Tö V¨n ®èt)Người đời (“mọi người lắc đầu lè lưỡi”)Tử Văn? Nhận xét về sự hiển hiện của hai cõi- ngụ ý nhân sinh	 - Nơi nào cũng có thiện- có ác, có chính - có tà. - Cuộc đấu luôn gay gắt, kÎ sÜ cÇn cã b¶n lÜnh. ? Nhận xét về nghệ thuật xuyên suốt của truyện Bên cạnh nghệ thuật kể chuyện và xây dựng nhân vật, là nghệ thuật tương phản (xuyên suốt trong tõng chi tiÕt néi dung vµ c¸ch thøc miªu t¶) ? Giá trị của truyện truyền kỳ-Huyền bí: sức hấp dẫn, gợi tò mò.-Luật nhân quả: Sống vì chính nghĩa- chết sẽ được hưởng phúc và ngược lại.b.ý nghÜa cña truyÒn kú: Bài học làm người* Nhìn nhận các cách sống: Ác tµ gian (Tướng giặc) Thiện đơn thuần là nạn nhân của cái ác (Thổ công)Thiện đấu tranh vì chính nghĩa (Tử Văn) Công bằng và hạnh phúc chỉ đến khi người chính trực biết đấu tranh với cái xấu, cái ác, sự tà gian. * Niềm tin vào lẽ phải: Chính (Thiện) Tà (ác) Tử Văn -Tên giặc phương Bắc họ Thôi Thổ công -Sè ®«ng quan lại đÒu ăn của đút.Diêm Vương phán quyết (Mắng các phán quan, trị tà, tha Tử Văn) Chính cuối cùng tất thắng tà.Tương quan chính - tà =>Lẽ phải, công lý không lệ thuộc vào số lượng người hai phÝa chÝnh-tµ. Bè cánh xấu xa chỉ tồn tại nhất thời. Chính nghĩa tất thắng. Miễn là ng­êi qu©n tö phải có ý chí và không ngại sự thiệt hại đến bản thân mình. *Lời bình lµ thái độ râ rµng của Nguyễn Dữ:Tác giả bình về lẽ cứng cỏi làm nên người quân tử đã càng tô thêm vẻ đẹp của Tử Văn vì chính nghĩa. Câu kết thể hiện tấm lòng của tác giả với đời và một thái độ rõ ràng về người anh hùng không thể hèn kém, khư khư cái thiện riêng mình: “Kẻ sĩ không nên kiêng sợ sự cứng cỏi”.§­êng lªn nói T¶nIV. Tæng kÕt :1. Néi dung :2. NghÖ thuËt * Bài học nhân sinh về chính – tà, thiện- ác trong đời.*X©y dùng h×nh t­îng nh©n vËt mang tính điển hình* Nghệ thuật tương phản xuyên suốt tác phẩm*Kể chuyện hấp dẫn với địa điểm, thời gian cụ thể. C¸ch dùng cảnh sinh động, t×nh huèng giµu kÞch tÝnh.=> Tài năng viết truyện và thái độ với đời của Nguyễn Dữ cïng sự hấp dẫn đặc biệt của truyện truyền kỳ trong dân gian. * Qua h×nh t­îng nhân vật ng­êi trÝ thøc Tử Văn và tên giặc ngoại xâm, ca ngợi chính nghĩa và th¸i ®é kiên quyết diÖt trừ tà gian.Lêi c¶m ¬n ®­îcgöi tõ nói T¶n!