Bài giảng môn Ngữ văn khối 12 - Tiết học: Số phận con người

SỐ PHẬN CON NGƯỜIsô Lô KhôpMinh TrungI.TIỂU DẪN 1/ Tác giả : M. Sôlôkhốp (1905-1984) - Là nhà văn Xô viết lỗi lạc , ông sinh tại thị trấn Vi-ô- sen-xcai-a, thuộc tỉnh Rô xtốp, trong gia đình nông dân, gắn bó máu thịt với vùng thảo nguyên sông Đông. - Thời nội chiến : nghỉ học, sớm tham gia CM - Năm 1922, ông lên Matxcơva làm nhiều nghề để kiếm sống, tự học để thực hiện ước mơ viết văn . - 1925 trở về sông Đông và sáng tác “Sông Đông êm đềm” - Chiến tranh Vệ quốc (1941-1945) làm phóng viên chiến trường . - 1939 được bầu vào Viện Hàn Lâm KH Liên Xô. - 1965 được giải Nobel văn họcNƯỚC NGARÔTTÔPTÁC GIẢ M. SÔLÔKHÔPSự nghiệp. Là nhà văn Xô-viết lỗi lạc đã nhận các giải thưởng văn học Lê-nin, VH quốc gia, giải Nobel VH 1965. Tác phẩm chính: Truyện sông Đông; Thảo nguyên Xanh; Sông Đông êm đềm; Đất vỡ hoang- Phong cách nghệ thuật: Phản ánh bức tranh thời đại rộng lớn với chân dung, số phận mỗi con người trong mối quan hệ với đất nước, nhân dân.Số phận con người2. Tác phẩm - Truyện ngắn Số phận con người đăng trên hai số báo Sự thật ngày 31.12.1956 và 1.1.1957 tại Matcơva. Truyện gồm phần mở đầu, phần kết thúc và ba chương. - Soá Phaän Con Ngöôøi giaøu chaát bi traùng- anh huøng ca vaø thaám ñaãm tính nhaân vaên ñaõ trôû thaønh nhöõng taùc phaåm vaên hoïc ñaëc saéc veà chieán tranh - Đoạn trích là phần cuối của truyện Chiến tranh bùng nổ Chia tay vợ con lên đường ra trậnChiến tranh ngày càng ác liệtBị thương rồi bắt làm tù binh Bị đày đọa hai năm trong trại tập trung của phát xít Đức.Phát xít Đức bắt cả tù binh lái xe. Cơ hội để Xô- cô -lốp trốn thoát, trở về phía Hồng quânBiết tin ngôi nhà bị trúng bom phát xít, vợ và hai con gái bị giết hại.Tiến quân vào giải phóng BerlinVui mừng đọc thư con trai - giờ là đại úy pháo binh cũng đang tiến công vào Berlin. Anh hi vọng gặp con trai trên đất Đức. Nhưng đúng vào ngày chiến thắng, 9/5/1945....Đứa con trai duy nhất, niềm hy vọng cuối cùng của anh đã bị một tên thiện xạ Đức bắn chết Anh chôn niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng trên đất Đức, trở về đơn vị như người mất hồnGiải ngũ, đến sống nhờ nhà người bạn và làm nghề lái xe.Đau buồn, anh hay vào quán uống rượu. Tình cờ nhìn thấy bé Vania và anh bắt đầu thấy thích nó.Bé Vania và mảnh dưa hấu vừa nhặt được Mặt bê bết dưa hấu.- Sao chú lại biết tên cháu là Vania ?Trò chuyện với bé Vania trên xe - Ta là bố của con Bố yêu của con ơi !Vania ôm cổ, hôn vào má, vào môi, vào trán của Xô cô lốpĐây, tôi tìm được cháu Vaniuska của tôi rồi...Bà chủ đứng nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròngTôi thấy lòng vui không lời nào tả xiết Bố ơi , cái áo bành tô da của bố đâu rồi ?Đêm nào tôi cũng chiêm bao thấy những người thân quá cốBan ngày anh trấn tĩnh, không than vãn nhưng ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắt.Chia tay với tác giả :- Tạm biệt anh bạn, chúc anh may mắnHai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ ...Tóm tắt văn bảnTrước chiến tranh: An-đrây Xô-cô-lốp có một gia đình hạnh phúc.Trong chiến tranhBị thươngbị bắt làm tù binh,Bị tra tấn dã man.Tham gia chiến tranhVợ và ba con bị chết.Sau chiến tranhCô độc, khôngNhà cửa, không quê hươngLàm nghề lái xe tải.Nhận bé Vanialàm con.Cuộc sống của haicha con.Họthường xuyên Chuyển chổ ở.II.ĐỌC HIỂU1. Nhân vật Anđrây Xôcôlôp: a. Cuộc đời đau khổ, bất hạnh: + Trong chiến tranh: -Tham gia nhập ngũ, bị thương, bị đày đọa trong trại tập trung của bọn phát xít - Khi thoát được về với hồng quân, anh nhận được tin vợ và hai con gái đã bị bom giặc sát hại - Người con trai duy nhất của anh cũng đã nhập ngũ và đang cùng anh tiến đánh Berlin. Nhưng đúng ngày chiến thắng, con trai anh đã bị kẻ thù bắn chết. Niềm hy vọng cuối cùng của Xôcôlôp tan vỡ + Kết thúc chiến tranh:- Làm tài xế ở một đội vận tải .Nỗi buồn đã khiến cho anh nghiện rượu nặng - Luôn sống trong cô đơn, đau khổ, vẫn phải lo kiếm kế sinh nhai trong đời thường, không ít chuyện eo sèo, chua chát, phải phiêu bạt nhiều nơi- Sức khỏe ngày càng giảm sút, anh cảm thấy :” trái tim đã chai sạn vì đau khổ”vẫn không thốt ra một lời than vãn, không suy sụp tinh thần→ kiên cường, nghị lực b.Một tấm lòng nhân hậu thắm thiết: - Nhận bé Vania làm con nuôi , anh trở thành chỗ dựa vững chắc cho một con người khốn khổ - bé Vania “ Mình không để cho nó và mình chìm nghĩm riêng rẻ được” - Anh yêu thương, chăm sóc chu đáo chú bé: cắt tóc , tắm giặt,chuẩn bị quần áo, ngủ chung với nó , nhìn nó ngủ  sự gần gũi, cảm thông ,bù đắp cho nhau một cách tự nhiên của những số phận bất hạnh trong chiến tranh Hai trái tim cô đơn hình thành một nguồn vui sống Tình cảm của Xôcôlôp và Vania dành cho nhau XÔCÔLÔPXúc động thật sự khi nhận conLo miếng ăn, giấc ngủTrái tim “trở nên êm dịu hơn”Vania là niềm vui sưởi ấm trái tim giá lạnh của anh. VANIAMừng rỡ khi tìm gặp bốGắn bó, quyến luyến với Xôcôlôp: ôm chặt lấy cổ, áp chặt vào má, bố đi vắng thì “khóc suốt từ sáng đến tối”Xôcôlôp là người bố thân yêu, là chỗ dựa cho cuộc đời nó.Tình yêu thương và lòng nhân hậu sâu nặng - Xôcôlôp âm thầm chịu đựng mọi đau khổ, tuyệt nhiên không để lộ ra bên ngoài vì sợ bé Vania phải đau buồn →Xôcôlôp bừng sáng hai phẩm chất Nga đáng quý:kiên cường và nhân hậu Tấm lòng nhân ái, hào hiệp, vị tha, sức mạnh lòng nhân ái của con người Nga một lần nữa đã giúp Anđây Xôcôlôp vượt lên số phận2. Số phận của bé VaniaBé Vania cũng là nạn nhân của chiến tranh : Cha “chết ở mặt trận”. “Mẹ bị bom chết trên tàu hỏa khi mẹ con cháu đang đi tàu”. Bé cũng không biết, không nhớ từ đâu đến. Bà con thân thuộc “không có ai cả”. Sống vất vưởng, khốn khổ : “bạ đau ngủ đó”, “ai cho gì thì ăn nấy!” Áo quần “rách bươm xơ mướp”, “đầu tóc rối bù”; “mặt mũi thì bê bết nước dưa hấu,lem	luốc	bụi bặm,bẩn như ma lem” 3. Nghệ thuật : + ChÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm Sù hoµ quyÖn chÆt chÏ chÊt tr÷ t×nh cña t¸c gi¶ vµ chÊt tr÷ t×nh cña nh©n vËt + S¸ng t¹o nhiÒu t×nh huèng nghÖ thuËt, nhiÒu chi tiÕt t×nh tiÕt ®Ó kh¸m ph¸ chiÒu s©u tÝnh c¸ch nh©n vËt. III. TỔNG KẾTX«-c«-lèp lµ biÓu t­îng cña tÝnh c¸ch Nga, t©m hån Nga, biÓu t­îng cña con ng­êi thÕ kû XX: kiªn c­êng, dòng c¶m, giµu lßng nh©n ¸i, nh©n vËt mang tÇm sö thi.- S«-l«-khèp suy nghÜ s©u s¾c vÒ sè phËn con ng­êi- tin t­ëng vµo nghÞ lùc phi th­êng cña con ng­êi c¸ch m¹ng cã thÓ v­ît qua sè phËn.