Bài giảng môn Ngữ văn khối lớp 12 - Sóng, tác giả Xuân Quỳnh

Xuaân QuyønhSoùngI. Tìm hiểu chung : 1. Tác giả : - Xuân Quỳnh ( 1942–1988), quê: La Khê, Hà Đông, Hà Tây.- Mẹ mất sớm, ở với bà nội.- Từng là diễn viên múa Đoàn Văn công Trung ương, BTV báo Văn nghệ, BTV NXB Tác phẩm mới, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa III.- Mất cùng chồng và con trai vì tai nạn giao thông tại Hải Dương (29-4-1988) Hai chị em Xuân Quỳnh và Đông MaiXuaân Quyønh - Löu Quang VuõXuaân Quyønh - Löu Quang VuõGia đình Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ- Tác phẩm chính : + Tơ tằm – Chồi biếc (in chung , 1963) + Hoa dọc chiến hào (1967) + Gió Lào cát trắng (1974) + Lời ru trên mặt đất (1978) + Tự hát (1984) + Hoa cỏ may (1989) .- Một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ nhà thơ chống Mỹ.- Một trong những nhà thơ viết thơ tình hay nhất sau 1945.- Phong cách thơ: tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn.+ vừa hồn nhiên, tươi tắn + vừa chân thành, đằm thắm + luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.Thuyeàn vaø bieån Những bài thơ tiêu biểu của :Xuaân Quyønh“Nhöõng ngaøy khoâng gaëp nhau Bieån baïc ñaàu thöông nhôù Nhöõng ngaøy khoâng gaëp nhauLoøng thuyeàn ñau raïn vôõ”Hoa coû may"Lôøi yeâu moûng manh nhö laøn khoùiAi bieát loøng anh coù ñoåi thay ?"Những bài thơ tiêu biểu của :Xuaân QuyønhThö tình cuoái muøa thu"Thôøi gian nhö laø gioùMuøa ñi cuøng thaùng naêmTuoåi theo muøa ñi maõiChæ coøn anh vaø em Chæ coøn anh vaø em Cuøng tình yeâu ôû laïi"“Em trở về đúng nghĩa trái tim emLà máu thịt, đời thường ai chẳng có Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi” Tự hát - Sáng tác 1967 – trong một chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền , tỉnh Thái Bình. - Được in trong tập thơ “Hoa dọc chiến hào” (1968) - Là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, rất tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh 2. Văn bản: Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ Sông không hiểu nổi mình Sóng tìm ra tận bểÔi con sóng ngày xưa Và ngày sau vẫn thế Nỗi khát vọng tình yêu Bồi hồi trong ngực trẻ Trước muôn trùng sóng bể Em nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớn Từ nơi nào sóng lên?Sóng bắt đầu từ gió Gió bắt đầu từ đâu?Em cũng không biết nữa Khi nào ta yêu nhauCon sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anh Cả trong mơ còn thức Dẫu xuôi về phương bắc Dẫu ngược về phương nam Nơi nào em cũng nghĩ Hướng về anh - một phương Ở ngoài kia đại dương Trăm ngàn con sóng đó Con nào chẳng tới bờ Dù muôn vời cách trở Cuộc đời tuy dài thế Năm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộng Mây vẫn bay về xa.Làm sao được tan ra Thành trăm con sóng nhỏGiữa biển lớn tình yêu Để ngàn năm còn vỗ.Xuaân QuyønhSÓNGb. Bố cục:- Đoạn 1: 2 khổ đầu Những cảm xúc, suy nghĩ về sóng và tình yêu của người phụ nữ trẻ tuổi.- Đoạn 2: 2 khổ 3 và 4 Nghĩ về sóng và cội nguồn của tình yêu đôi lứa- Đoạn 3: 3 khổ 5, 6 và 7 Nghĩ về sóng và nỗi nhớ, lòng chung thuỷ của người con gái.- Đoạn 4: 2 khổ cuối Nghĩ về sóng và khát vọng của tình yêu.c. Hình tượng sóng: Bao trùm và xuyên suốt bài thơ + Nghĩa thực: con sóng, với nhiều trạng thái mâu thuẫn, trái ngược nhau . + Nghĩa biểu tượng: sóng như có hồn, có tính cách, tâm trạng, biết diễn tả những cung bậc tình cảm trong tâm hồn người phụ nữ đang yêu. Là hình tượng ẩn dụ, là sự hóa thân của nhân ật trữ tình - “em Sóng là nét độc đáo trong cấu trúc hình tượng của bài thơ, diễn tả sâu sắc, sinh động, mãnh liệt khát vọng tình yêu của Xuân Quỳnh.- Sóng và em: hai hình tượng song hành suốt bài thơ, khi tách rời, khi hòa nhập. 1. Hai khổ đầu: Những cảm xúc, suy nghĩ về sóng và tình yêu của người phụ nữ trẻ tuổi.- Khổ 1 : + Tiểu đối: mở đầu bằng 4 tính từ: Miêu tả trạng thái đối lập của sóng và liên tưởng đến tâm lí phức tạp của người phụ nữ khi yêu (khi sôi nổi, mãnh liệt khi dịu dàng, sâu lắng).“Dữ dội – dịu êm Ồn ào – lặng lẽ”+ Phép nhân hóa:“ Sông không hiểu”, “Sóng tìm ra tận bể”  Con sóng mang khát vọng lớn lao: Nếu “sông không hiểu nổi mình” thì sóng dứt khoát từ bỏ nơi chật hẹp để “tìm ra tận bể”, tìm đến nơi cao rộng, bao dung.=> Hành trình “tìm ra tận bể” của sóng cũng chính là quá trình tự khám phá, tự nhận thức, chính bản thân, khát khao sự đồng cảm, đồng điệu trong tình yêu..- Khổ 2:+ Quy luật của sóng:Sóng: ngày xưa, ngày sau: vẫn thế  sự trường tồn của sóng trước thời gian: vẫn dạt dào, sôi nổi.+ Quy luật của tình cảm:“Khát vọng tình yêu - bồi hồi trong ngực trẻ” Tình yêu là khát vọng lớn lao, vĩnh hằng của tuổi trẻ và nhân loại.=> Xuân Quỳnh đã liên hệ tình yêu tuổi trẻ với con sóng đại dương. Cũng như sóng, con người đã đến và mãi mãi đến với tình yêu. Đó là quy luật muôn đời.2. Khổ 3 và 4 : Nghĩ về sóng và cội nguồn của tình yêu. "Tröôùc muoân truøng soùng beåEm nghó veà anh, emEm nghó veà bieån lôùnTöø nôi naøo soùng leân?Soùng baét ñaàu töø gioù Gioù baét ñaàu töø ñaâu ?Em cuõng khoâng bieát nöõaKhi naøo ta yeâu nhau."- Khổ 3:Điệp từ: “em nghĩ” và câu hỏi: “Từ nơi nào sóng lên” quay về lòng mình, nhu cầu tìm hiểu, phân tích, khám phá tình yêu - Khổ 4: Đi tìm câu hỏi tu từ cho câu hỏi ở khổ 3:Câu hỏi tu từ: Gió bắt đầu từ đâu? Khi nào ta yêu nhau?  XQ dựa vào quy luật tự nhiên để truy tìm khởi nguồn của tình yêu nhưng nguồn gốc của sóng cũng như tình yêu đều bất ngờ, đầy bí ẩn, không thể lí giải.=> Đây là cách cắt nghĩa tình yêu rất chân thành và đầy nữ tính."Con soùng döôùi loøng saâuCon soùng treân maët nöôùcOÂi con soùng nhôù bôøNgaøy ñeâm khoâng nguû ñöôïcLoøng em nhôù tôùi anhCaû trong mô coøn thöùc."- Khổ 5: Nỗi nhớ+ Bao trùm cả không gian :« sóng dưới lòng sâu, sóng trên mặt nước »+ Thao thức trong mọi thời gian :« ngày đêm không ngủ được » Phép đối, giọng thơ dào dạt, náo nức, mãnh liệt : diễn tả nỗi nhớ da diết, không thể nào nguôi, cứ cuồn cuộn, dào dạt như sóng biển triền miên.+ Sóng nhớ bờ mãnh liệt, tha thiết, còn em nhớ anh đắm say hơn bội phần :« Lòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thức »Cách nói cường điệu nhưng hợp lí : nhằm tô đậm nỗi nhớ (choáng ngợp cõi lòng không chỉ trong ý thức mà thấm sâu vào trong tiềm thức).=> Phép lặp từ, lặp cú pháp: Bày tỏ tình yêu một cách chân thành, tha thiết mà mạnh dạn, mãnh liệt."Daãu xuoâi veà phöông BaécDaãu ngöôïc veà phöông NamNôi naøo em cuõng nghóHöôùng veà anh - moät phöông."Phép lặp cú phápCâu khẳng định+ Cách nói khẳng định : em: dẫu xuôi - phương bắc; dẫu ngược - phương nam, em : vẫn « Hướng về anh một phương » → Lời thề thủy chung tuyệt đối trong tình yêu : dù đi đâu về đâu vẫn hướng về người mình đang thương nhớ đợi chờ.- Khổ 6: Lòng chung thuỷ+ Các điệp ngữ: « dẫu xuôi về, dẫu ngược về » + điệp từ « phương » + các từ « em cũng nghĩ, hướng về anh » Khẳng định niềm tin đợi chờ trong tình yêu."Daãu xuoâi veà phöông BaécDaãu ngöôïc veà phöông NamNôi naøo em cuõng nghóHöôùng veà anh - moät phöông.""ÔÛ ngoaøi kia ñaïi döôngTraêm ngaøn con soùng ñoùCon naøo chaúng tôùi bôøDuø muoân ngaøn caùch trôû"Con sóng khao khát đến bờTình yêu tìm đến hạnh phúc+ Mượn hình ảnh của sóng: «Sóng ngoài đại dương » - « Con nào chẳng tới bờ» quy luật tất yếu.+ Sóng tới bờ dù cách trở: Tình yêu là sức mạnh giúp em và anh vượt qua gian lao, thử thách để đạt đến bến bờ hạnh phúc.=> XQ thể hiện cái tôi của một con người luôn có niềm tin mãnh liệt vào tình yêu.- Khổ 7 : Bến bờ hạnh phúc ."Cuoäc ñôøi tuy daøi theá Naêm thaùng vaãn ñi quaNhö bieån kia daãu roängMaây vaãn bay veà xa."- Khổ 8 : Những từ ngữ diễn tả quan hệ đối lập : « ... tuy ... (nhưng) ... »« ... dẫu ... (nhưng) ... »Cuộc đời - dài > Khát vọng khôn cùng về tình yêu bất diệt.III. TỔNG KẾT : 1. Nghệ thuật : - Thể thơ 5 chữ cùng với phương thưc tổ chức ngôn từ, hình ảnh -> gợi lên nhịp sóng biển – nhịp sóng lòng nhiều cung bậc, sắc thái cảm xúc trong trái tim nữ thi sĩ : khi sôi nổi dữ dội khi dịu êm, lặng lẽ. - Hình tượng sóng có sự tương đồng hòa hợp với hình tượng em -> tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung thủy, vĩnh hằng. 2. Nội dung : - Sóng là một bài thơ đặc sắc thể hiện vẻ đẹp tâm hồn và niềm khát khao hạnh phúc của người phụ nữ trong tình yêu. - Tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người . 1. Hình tượng sóng trong bài thơ có ý nghĩa gì? 2. Theo em nét đặc sắc nhất về nghệ thuật của bài thơ Sóng thể hiện ở chi tiết nào ? 3. Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu trong bài thơ Sóng có nét gì giống – khác nhau với vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam ?.Luyện tập Sưu tầm những câu thơ , bài thơ so sánh tình yêu với sóng biển .Thuyeàn vaø BieånXUÂN QUỲNH Diu emEm sẽ kể cho anh ngheChuyện con thuyền và biểnTöø ngaøy naøo chaúng bieátThuyeàn nghe lôøi bieån khôiCaùnh haûi aâu, soùng bieácÑöa thuyeàn ñi muoân nôi.Lòng thuyền nhiều khát vọngVà tình biển bao laThuyền đi hoài không mỏiBiển vẫn xa ... vẫn xaNhöõng ñeâm traêng hieàn töøBieån nhö coâ gaùi nhoû Thaàm thì göûi taâm töQuanh maïn thuyeàn soùng voãCuõng coù khi voâ cớBieån aøo aït xoâ thuyeànVì tình yeâu muoân thöôûCoù bao giôø ñöùng yeân ?Nhöõng ngaøy khoâng gaëp nhau Bieån baïc ñaàu thöông nhôù Nhöõng ngaøy khoâng gaëp nhauLoøng thuyeàn ñau raïn vôõChæ coù thuyeàn môùi hieåuBieån meânh moâng nhöôøng naøoChæ coù bieån môùi bieát Thuyeàn ñi ñaâu veà ñaâu.Neáu töø giaõ thuyeàn roàiBieån chæ coøn soùng gioùNeáu phaûi caùch xa anhEm chæ coøn baõo toá Soùng