Bài giảng môn Ngữ văn lớp 10 - Tiết học 38: Đọc văn Cảnh ngày hè

Tiết 38: Đọc Văn  Cảnh Ngày Hè (Bảo kớnh cảnh giới – bài 43) NGUYỄN TRÃITác giả Nguyễn Trãi (1380-1442)chí linh - hải dương1. Tập thơ Quốc âm thi tập: (SGK)Tập thơ Nôm: 254 bài -> Đánh dấu sự phát triển của thơ ca tiếng Việt. - Về nội dung: Vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi.- Về nghệ thuật: Thể thất ngôn Đường luật được sử dụng thuần thục như một thể thơ của dân tộc, có khi chen vào một số câu lục ngôn.I. Tìm hiểu chung: Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi ( Bảo kính cảnh giới, bài 43 )* Quốc âm thi tập gồm 4 phần: + Vô đề: 192 bài (Ngôn chí, Mạn thuật, Tự thán, Tự thuật, Bảo kính cảnh giới- 61 bài) + Môn thì lệnh (thời tiết): 21 bài + Môn hoa mộc (cây cỏ): 34 bài + Môn cầm thú (thú vật): 7 bài.2. Bài thơ : Cảnh ngày hè: a. Xuất xứ:- Bài thơ số 43 (Bảo kính cảnh giới - Vô đề).b. Thể loại:- Thể thất ngôn bát cú Đường luật, có xen câu lục ngôn.c. Bố cục: 2 phần- 6 câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống.- 2 câu thơ cuối: Khát vọng của nhà thơ.- Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tõm hồn: tỡnh yờu thiờn nhiờn, yờu đời, yờu cuộc sống của Nguyễn Trói. Đồng thời bộc lộ khỏt vọng về cuộc sống thanh bỡnh, hạnh phỳc cho nhõn dõn.d. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Cảnh ngày hốRồi húng mỏt thuở ngày trường,Hoố lục đựn đựn tỏn rợp giương.Thạch lựu hiờn cũn phun thức đỏ,Hồng liờn trỡ đó tiễn mựi hương.Lao xao chợ cỏ làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ cú Ngu cầm đàn một tiếng,Dõn giàu đủ khắp đũi phương.1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống: a. Bức tranh ngày hè : + “Hoố lục đựn đựn tỏn rợp giương” Hỡnh ảnh cõy hoố: cành lỏ xanh thẫm, toả búng mỏt cả một khụng gian, tạo cảm giỏc dễ chịu+ “Thạch lựu hiờn cũn phun thức đỏ” Cõy lựu bờn hiờn nhà trổ ra những bụng hoa màu đỏ thắm + “Hồng liờn trỡ đó tiễn mựi hương” Hoa sen hồng dưới ao đang toả ngỏt mựi hương, sức sống khụng dừng lại II. Đọc - hiểu văn bản: - Bức tranh thiên nhiên sinh động:+ Cỏch ngắt nhịp ắ: “Thạch lựu hiờn/ cũn phun thức đỏHồng liờn trỡ/ đó tiễn mựi hương” Khụng theo nhịp thơ Đường luật, gợi sự chỳ ý và làm nổi bật bức tranh cảnh ngày hố + Cỏc động từ mạnh:“đựn đựn, giương, phun, tiễn”  Thể hiện sức sống tràn đầy của cảnh vật => Bức tranh thiên nhiên tràn đầy nhựa sống vỡ cú màu sắc, hương vị. b. Cuộc sống sinh hoạt: “Lao xao chợ cỏ làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”- Lao xao chợ cỏ: õm thanh vọng lại từ phớa chợ cỏ của làng chài - Dắng dỏi cầm ve: tiếng ve rõm ran trong chiều tà như tiếng đàn lảnh lút vang dội lờn  Âm thanh đặc trưng của cuộc sống vui tươi, thanh bỡnh Âm thanh đặc trưng của ngày hố, cảnh vật như rộn lờn sự sống, niềm vuiBức tranh ngày hè vào thời điểm cuối ngày nhưng sự sống thì không dừng lại. - Ngôn ngữ bình dị, tự nhiên bên cạnh sự trang trọng, tao nhã, mĩ lệ của văn học trung đại (Khuynh hướng trang nhã)=> Bức tranh mựa hố sinh động và tràn đầy sức sống: cú sự kết hợp của đường nột, màu sắc, õm thanh, con người và cuộc sống2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi: - Tình yêu thiên nhiên tha thiết của Nguyễn Trãi: Tâm hồn tinh tế, giao cảm mạnh mẽ với cảnh vật.a. Tõm hồn yờu thiờn nhiờn, yờu đời và cuộc sống:- Hoàn cảnh của nhà thơ:“Rồi, húng mỏt thuở ngày trường”+ “Rồi”: rảnh rỗi; húng mỏt: dạo chơi để tõm hồn thanh thản+ “Thuở ngày trường”: ngày rộng thỏng dài Hoàn cảnh hiếm hoi của nhà thơ+ Bức tranh ngày hố được đún nhận bằng nhiều giỏc quan+ Cảnh vật thanh bỡnh, yờn vui Tấm lũng thiết tha yờu đời, yờu cuộc sống bình dị của Nhân dân.b. Tấm lòng ưu ái với dân, với nước: Câu kết ( câu lục ngôn ) ngắn gọn: thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài => Bằng bút pháp tả cảnh ngụ tình, cho thấy điểm kết tụ trong hồn thơ ức Trai đó chính là con người – Người dân. Một tấm lòng yêu nước, thương dân đến trọn đời.- “Dẽ cú Ngu cầm đàn một tiếng” Nguyễn Trói mơ đến cõy đàn kỡ diệu của vua Thuấn ngày xưa để ca ngợi và làm cho dõn giàu đủ, ấm no hơn- “Dõn giàu đủ khắp đũi phương”Bui một tấc lòng ưu ái cũĐêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.	( Thuật hứng – bài 2 )Hổ phách, phục linh nhìn mấy biếtDành còn để trợ dân này. 	 ( Tùng ) Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân	( Cáo bình Ngô)=>Nguyễn Trãi - một người ngôn nhàn nhưng tâm bất nhàn.III. Tổng kết: 1. Nội dung: - Bài thơ là bức tranh ngày hè đẹp, sinh động và đầy sức sống.- Qua bức tranh thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.2. Nghệ thuật:- Sử dụng các câu thơ lục ngôn.-Bài thơ vừa mang nét trang trọng cổ điển vừa bình dị, tự nhiên.- Bỳt phỏp tả cảnh ngụ tỡnh.Tự bén hơi xuân tốt lại thêmĐầy buồng lạ màu thâu đêmTình thư một bức phong còn kínGió nơi đâu gượng mở xem ->Câu lục ngôn	( Cây chuối )Quê cũ nhà ta thiếu của nào ?Rau trong nội, cá trong ao. -> Câu lục ngônCách song mai tỉnh hồn Cô DịchKề nước cầm đưa tiếng Cửu cao.Khách đến vườn còn hoa lác -> Câu lục ngônTơ nên cửa thấy nguyệt vào. -> Câu lục ngônCảnh thanh dường ấy chăng về nghỉLẩn thẩn làm chi áng mận đào?	( Ngôn chí - bài 13) GHI NHỚBài thơ tả cảnh ngày hố cho thấy tõm hồn Nguyễn Trói chan chứa tỡnh yờu thiờn nhiờn, yờu đời, yờu nhõn dõn, đất nước. Cõu thơ lục ngụn cuối bài ngắn gọn, thể hiện sự dồn nộn cảm xỳc của cả bài thơ.củng cố Câu1: Nội dung chính của bài thơ Cảnh ngày hè -Nguyễn Trãi là gì? A. Miêu tả bức tranh mùa hè đặc sắc,tràn đầy sức sống. B. Thể hiện tâm trạng vui vẻ, phấn chấn của thi nhân. C. Thể hiện lòng yêu thiên nhiên, cuộc sống và con người của tác giả. D. Thể hiện lòng yêu thiên nhiên của Nguyễn Trãi. Câu2: Câu thơ lục ngôn cuối bài có ý nghĩa gì? A. Tạo giai điệu hài hoà, êm ái . B. Giãn nhịp cho dòng thơ. C. Tạo nhịp điệu mạnh mẽ. D. Ngắn gọn để dồn nén cảm xúc của nhà thơ. Câu 3: Tiếng đàn “Ngu cầm” thể hiện ước mong gì của Nguyễn Trãi?A. Ước mong về sự an nhàn.B. Ước mong đất nước thái bình, thịnh trị.C. Ước mong về sự no ấm.D. Ước mong về sự thanh thản.1. Nắm được bức tranh mựa hố sinh động và tràn đầy sức sống được nhà thơ thể hiện trong bài thơ2. Hiểu được tấm lũng của Nguyễn Trói đối với dõn với nước.3. Hỡnh thức đặc biệt của cõu thơ 1 và 8 thể hiện được tõm trạng, nỗi niềm của nhà thơ.Hướng dẫn học bài:Cám ơn các thầy cô đã tới dự. Chúc các thầy cô mạnh khoẻ, thành công, Chúc các em chăm ngoan học giỏi.Cám ơn các thầy cô đã tham dự giờ học. Chúc các cô và các em mạnh khoẻ