Bài giảng Môn Ngữ văn lớp 6 - Hoán dụ (tiết 3)

 NGỮ VĂN 6 HOÁN DỤ Áo nâu liền với áo xanhNông thôn cùng với thị thành đứng lên. (Tố Hữu) Ví dụ: Áo nâu Áo xanh Chỉ người nông dân Chỉ người công nhân Áo và người có quan hệ gần gũi Nông thôn Thị thành Những người sống ở nông thôn Những người sống ở thành phố Nơi sống và người sống có quan hệ gần gũi. Vật chứa đựng Vật bị chứa đựng Đặc điểm, tính chất Sự vật có đặc điểm, tính chất Cách nói ngắn gọn, tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt Thông báo sự kiện, không có giá trị biểu cảm. *Ghi nhớ : Hoán dụ là gọi tên sự vật hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt . Ví dụ: a. Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cùng thành cơm. (Hoàng Trung Thông) b. Một cây làm chẳng lên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao. (Ca dao) c. Ngày Huế đổ máu Chú Hà Nội về Tình cờ chú cháu Gặp nhau Hàng Bè. (Tố Hữu) CÂU HỎI THẢO LUẬN Bàn 1,2: Tìm hiểu ví dụ a Em hiểu từ bàn tay như thế nào? Giữa bàn tay với sự vật mà nó biểu thị có quan hệ gì? Bàn 3,4: Tìm hiểu ví dụ b Em hiểu từ một và ba như thế nào? Giữa một và ba với số lượng mà nó biểu thị có quan hệ gì? Bàn 5,6: Tìm hiểu ví dụ c Em hiểu từ đổ máu như thế nào? Giữa đổ máu với hiện tượng mà nó biểu thị có quan hệ gì? Bàn tay Chỉ người lao động Một Chỉ số ít Ba Chỉ số nhiều Đổ máu Chiến tranh Nông thôn, thị thành Chỉ những người sống ở nông thôn, thành thị Lấy bộ phận để chỉ toàn thể Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng Lấy dấu hiệu của hiện tượng để gọi hiện tượng Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng b) 	Một cây làm chẳng nên non. Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.	( Ca dao ) d) Áo nâu liền với áo xanhNông dân cùng với thị thành đứng lên.	 ( Tố Hữu ) a) Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. ( Hoàng Trung Thông )  c)	Ngày Huế đổ máu	Chú Hà Nội về 	 ( Tố Hữu ) Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng 	 Lấy dấu hiệu của hiện tượng để gọi hiện tượng	 Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. Lấy một bộ phận để gọi toàn thể 	 Ghi nhớ: Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp là : - Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ; - Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa 	đựng ; - Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ; - Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. Bài 1 (sgk/84) Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bón mùa nhộ nhịp cảnh làm ăn tập thể. 	 (Hồ Chí Minh) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây 	 Vì lợi ích trăm năm phải trồng người. 	 (Hồ chí Minh) Áo chàm đưa buổi phân li 	 Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. 	 (Tố Hữu) Vì sao? Trái đất nặng ân tình Nhắc mãi tên người: Hồ chí Minh 	 (Tố Hữu) Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. ( Hồ Chí Minh ) Làng xóm Làng xóm Làng xóm chỉ người nông dân. vật bị chứa đựng. vật chứa đựng Quan hệ II - LUYỆN TẬP Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây , Vì lợi ích trăm năm phải trồng người. ( Hồ Chí Minh ) II - LUYỆN TẬP mười năm : trăm năm Mười năm Trăm năm thời gian trước mắt thời gian lâu dài. Quan hệ cái cụ thể cái trừu tượng Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . c) Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. ( Tố Hữu) sự vật. Áo chàm Áo chàm người dân Việt Bắc. Quan hệ dấu hiệu của sự vật II - LUYỆN TẬP Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . Vì sao? Trái đất nặng ân tình Nhắc mãi tên người: Hồ Chí Minh (Tố Hữu) vật bị chứa đựng Trái đất Trái đất nhân loại Quan hệ Vật chứa đựng II - LUYỆN TẬP - Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác. - Đều có bốn kiểu. 2. So sánh hoán dụ với ẩn dụ : Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. - Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên sự vật, hiện tượng khác; - Có tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diến đạt Dựa vào quan hệ tương đồng (giống nhau) Dựa vào quan hệ tương cận (gần gũi) Cụ thể: - Hình thức - Cách thức thực hiện - Phẩm chất - Chuyển đổi cảm giác Cụ thể: - Bộ phận - toàn thể - Vật chứa đựng -vật bị chứa đựng - Dấu hiệu của sự vật - sự vật - Cụ thể - trừu tượng Em đã sống bởi vì em đã thắng Cả nước bên em quanh giường nệm trắng. 1 14 Điền từ còn thiếu vào dấu …để hoàn chỉnh đoạn khái niệm Hoán dụ sau đây ? Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiên tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ … với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. gần gũi 2 15 Hãy kể các kiểu hoán dụ thường gặp? Có 4 kiểu hoán dụ là : - Lấy một bộ phận để gọi toàn thể; - Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng; - Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật; - Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. 3 Kể tên các biện pháp tu từ đã học ở kì II lớp 6 So sánh Nhân hóa Ẩn dụ Hoán dụ 18 4 17 Cả nước  những người sống trên đất nước ta. Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng 5 Mồ hôi  chỉ sự lao động nặng nhọc, vất vả Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật .