Bài giảng Môn Ngữ văn lớp 6 - Tiết 101 - Hoán dụ (tiết 6)

 KIỂM TRA BÀI CŨ: Ẩn dụ là gì? Hãy nêu tác dụng của ẩn dụ ? Cho ví dụ minh hoạ ? Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Ví dụ: Thuyền về có nhớ bến chăng? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền. TiÕt 101: I.Ho¸n dô lµ g×? VÝ dô : 2.NhËn xÐt  Gäi tªn sù vËt b»ng tªn sù vËt kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi. ¸o n©u ¸o xanh N«ng th«n ThÞ thµnh ¸o n©u cïng víi ¸o xanh N«ng th«n cïng víi thÞ thµnh ®øng lªn. ¸o n©u ¸o xanh thÞ thµnh N«ng th«n chỉ n«ng d©n Chỉ c«ng nh©n Nh÷ng ng­êi sèng ë n«ng th«n Nh÷ng ng­êi sèng ë thµnh thÞ  T¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m. => Hoán dụ Cách 2: Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành thị đứng lên. Cách 1: Ghi nhớ: Sgk/82 Sử dụng biện pháp hoán dụ để gọi tên các sự vật, hiện tượng trong các bức ảnh sau: Hoa học trò Áo dài xuống phố Cả trường yên lặng nghe thầy giáo nói chuyện dưới cờ. TiÕt 101: I.Ho¸n dô lµ g×? II. C¸c kiÓu ho¸n dô: 1.VÝ dô: 2.NhËn xÐt Bàn tay ta  Nông thôn c) Một, ba  . . c) Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao. (Ca dao) Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm (Hoàng Trung Thông) b) Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn cùng với thị thành đứng lên. (Tố Hữu ) chỉ người lao động ( Bộ phận - Toàn thể)  Chỉ những ngườisống ở nông thôn Thành thị  Chỉ những người sống ở thành thị ( Vật chứa đựng - Vật bị chứa đựng) được dùng thay cho “số ít” và “số nhiều” nói chung (Cụ thể - Trừu tượng ) Áo nâu, áo xanh  Chỉ những người nông dân và công nhân (Dấu hiệu của sự vật - sự vật ) * Ghi nhớ: Sgk/ 83 Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ sau và cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ nào. a/ Cả làng quê, đường phố, Cả lớn nhỏ, gái trai, Đám càng đi càng dài Càng dài càng đông mãi… ( Thanh Hải) b/ Một tay lái chiếc đò ngang Bến sông Nhật Lệ quân sang đêm ngày. ( Tố Hữu) làng quê, đường phố Vật chứa đựng_ Vật bị chứa đựng Một tay Bộ phận _ Toàn thể Gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c. Dùa vµo quan hÖ t­¬ng ®ång. Dùa vµo quan hÖ gÇn gòi. Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á. Th¶o luËn: §iÓm gièng vµ kh¸c gi÷a Èn dô vµ ho¸n dô? Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay I. Hoán dụ là gì? II. Các kiểu hoán dụ. III. LuyÖn tËp. Bµi tËp 1: SGK - 84 a. Lµng xãm b. M­êi n¨m c. Áo chµm d. Tr¸i ®Êt  Ng­êi n«ng d©n  Thêi gian tr­íc m¾t  Thêi gian l©u dµi  §ång bµo ViÖt B¾c  chỉ người nh÷ng sống trên tr¸i ®Êt TiÕt 101: Tr¨m n¨m Vật chứa đựng / vật bị chứa đựng. Cái cụ thể / cái trừu tượng Dấu hiệu / sự vật Vật chứa đựng / vật bị chứa đựng d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh ( Tố Hữu ) b/. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây, Vì lợi ích trăm năm phải trồng người. ( Hồ Chí Minh ) a/ Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. ( Hồ Chí Minh ) C/ Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. (Tố Hữu ) III. LuyÖn tËp: TiÕt 101: I. Hoán dụ là gì? II. Các kiểu hoán dụ. IV. Củng cố: Hoán dụ là gì? Có mấy kiểu hoán dụ? V. Dặn dò: - Häc bµi n¾m v÷ng néi dung ghi nhí. - Hoµn chØnh c¸c bµi tËp ®· lµm, lµm bµi tËp SBT. - T×m biÖn ph¸p tu tõ ho¸n dô trong bµi th¬: L­îm, §ªm nay B¸c kh«ng ngñ . - ChuÈn bÞ néi dung lµm th¬ 4 ch÷ (5 c©u hái h­íng dÉn - SGK).