Bài giảng Môn Ngữ văn lớp 6 - Tiết 130 - Ôn tập về dấu câu (Dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than)

 (DÊu chÊm, dÊu chÊm hái, dÊu chÊm than) I. Công dụng: Bµi VD1: - X¸c ®Þnh c¸c kiÓu c©u trong tõng vÝ dô. - ®Æt c¸c dÊu chÊm (.), dÊu chÊm hái (?), dÊu chÊm than (!) vµo chç thÝch hîp cã dÊu ngoÆc ®¬n. ¤i th«i, chó mµy ¬i ( ) Chó mµy cã lín mµ ch¼ng cã kh«n.	(Theo T« Hoµi) Con cã nhËn ra con kh«ng ( )	(Theo T¹ Duy Anh) C¸ ¬i, gióp t«i víi ( ) Th­¬ng t«i víi ( ) 	 (Theo «ng l·o ®¸nh c¸ vµ con c¸ vµng) d) Giê chím hÌ ( ) C©y cèi um tïm ( ) C¶ lµng th¬m ( ) 	 (Theo Duy Kh¸n) ! ? ! ! . . . . VD2. C¸ch dïng c¸c dÊu chÊm, dÊu chÊm hái vµ dÊu chÊm than trong những c©u sau ®©y cã gì ®Æc biÖt? a) Tôi phải bảo: Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào(2) [...] Rồi, với bộ điều khinh khỉnh, tôi mắng: [... ] Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi (4) 	 (Tô Hoài) 	 Trong câu a: Câu 2 và câu 4 đều là câu cầu khiến, nhưng cuối các câu ấy đều dùng dấu chấm  Đó là một cách dùng đặc biệt của dấu câu Trong câu b: Dấu chấm hỏi và dấu chấm chấm than dùng trong ngoặc đơn  Tỏ thái độ nghi ngờ châm biếm đối với nội dung câu b) AFP đưa tin theo cách ỡm ờ: “Họ là 80 người sức lực khá tốt nhưng hơi gầy”(!?) ( Theo NguyÔn Tu©n) Bµi Ghi nhí: (Trang 150) Thông thường, dấu chấm được đặt ở cuối câu trần thuật, dấu chấm hỏi đặt cuối câu nghi vấn và dấu chấm than đặt cuối câu cầu khiến, câu cảm thán.  Tuy vậy, cũng có lúc người ta dùng dấu chấm ở cuối câu cầu khiến và đặt các dấu chấm hỏi, dấu chấm than trong ngoặc đơn vào sau một ý hay một từ ngữ nhất định để biểu thị thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm đối với ý đó hay nội dung của từ ngữ đó. a) “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình. Có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường [... ] 	 (Trần Hoàng) - “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình, có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường. VD1. So sánh cách dùng dấu câu trong từng cặp câu dưới đây. a2.Dùng dấu phẩy biến câu văn thành câu ghép hai vế nhưng hai vế không liên quan chặt chẽ với nhau. a1.Dùng dấu chấm ở đây để tách thành 2 câu là đúng. b) Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm. Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ. Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm ; lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ. 	 CN	VN1	VN2	 (Trần Hoàng) VD1. So sánh cách dùng dấu câu trong từng cặp câu dưới đây. b1.Dùng dấu chấm không hợp lý, làm cho phần vị ngữ thứ 2 bị tách khỏi chủ ngữ, nhất là khi vị ngữ được nối với nhau bằng cặp quan hệ từ “vừa...vừa...” b2.Do vậy, dùng dấu chẩm phẩy ở đây là hợp lý. a) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì? (1) Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa?(2) Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.(3) b) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì.(1) Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa(2). Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên!(3) Dấu chấm hỏi ở cuối câu 1 và câu 2 sai vì đây là câu trần thuật. Sửa: Thay dấu (?) bằng dấu (.) Câu 3 là câu trần thuật nên đặt dấu chấm than cuối câu này là không đúng Sửa: Thay dấu (!) bằng dấu (.) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên. 	 (Tạ Duy Anh) VD2:NhËn xÐt vÒ c¸ch dïng dÊu chÊm hái vµ dÊu chÊm than trong vÝ dô: Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên. Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương mùa xuân đã điểm các chùm hoa gạo đỏ mọng lên những cành cây gạo chót vót giữa trời và trải màu lúa non sáng dịu lên khắp mặt đất mới cách ít ngày còn trần trụi đen xám trên những bãi đất phù sa mịn hồng mơn mởn, các vòm cây quanh năm xanh um đã dần dần chuyển màu lốm đốm, như được rắc thêm một lớp bụi phấn hung vàng: các vuờn nhãn, vườn vải đang trổ hoa […] Mùa xuân đã đến những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi biếc đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè bên những mái nhà toả khói những ngày mưa phùn, người ta thấy trên mẫy bãi soi dài nổi lên đây đó ở giữa sông, những con giang, con sếu cao gần bằng người, không biết từ đâu về, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá có những buổi, cả một quãng sông phía chân núi bỗng rợp đi vì hàng nghìn đôi cánh của những đàn sâm cầm tới tấp sà xuống, chẳng khác nào từng đám mây bỗng rụng xuống, tan biến trong các đầm bãi rập rạp lau sậy. (Theo Nguyễn Đình Thi) Bài tập 1: Đặt dấu chấm vào những chỗ thích hợp trong đoạn văn sau đây: Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương. Mùa xuân đã điểm các chùm hoa gạo đỏ mọng lên những cành cây gạo chót vót giữa trời và trải màu lúa non sáng dịu lên khắp mặt đất mới cách ít ngày còn trần trụi đen xám. Trên những bãi đất phù sa mịn hồng mơn mởn, các vòm cây quanh năm xanh um đã dần dần chuyển màu lốm đốm, như được rắc thêm một lớp bụi phấn hung vàng: các vuờn nhãn, vườn vải đang trổ hoa […] Mùa xuân đã đến. Những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi biếc đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè bên những mái nhà toả khói. Những ngày mưa phùn, người ta thấy trên mÊy b·i soi dài nổi lên đây đó ở giữa sông, những con giang, con sếu cao gần bằng người, không biết từ đâu về, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá. Có những buổi, cả một quãng sông phía chân núi bỗng rợp đi vì hàng nghìn đôi cánh của những đàn sâm cầm tới tấp sà xuống, chẳng khác nào từng đám mây bỗng rụng xuống, tan biến trong các đầm bãi rập rạp lau sậy. (Theo Nguyễn Đình Thi) Bài tập 1: Đặt dấu chấm vào những chỗ thích hợp trong đoạn văn sau đây: Bµi tËp 2. NhËn xÐt vÒ c¸ch dïng dÊu chÊm trong ®o¹n v¨n? M­a ®· ngít trêi. R¹ng dÇn mÊy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo ®ã. Bay ra hãt r©m ran. M­a ®· ngít. Trêi r¹ng dÇn. MÊy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo ®ã bay ra hãt r©m ran.  Bạn đã đến thăm động Phong Nha chưa? Chưa? Thế còn bạn đã đến chưa? Mình đến rồi. Nếu tới đó, bạn mới hiểu vì sao mọi người lại thích đến thăm động như vậy? Bài tập 3: Đoạn đối thoại dưới đây có dấu chấm hỏi nào dùng chưa đúng không? Vì sao? Đúng Đúng Sai Sai Bài tập 4: Đặt dÊu c©u thÝch hợp vµo chç cã dÊu ngoÆc ®¬n d­íi ®©y: ChÞ Cèc liÒn qu¸t lín: - Mµy nãi gì ( ) - L¹y chÞ, em nãi gì ®©u ( ) Råi DÕ Cho¾t lñi vµo ( ) - Chèi h¶ ( ) Chèi nµy ( ) Chèi nµy ( ) Mçi c©u “Chèi nµy” chÞ Cèc l¹i gi¸ng mét má xuèng ( ) Theo Tô Hoài ? ! ! ! ? . . Bµi tËp 5. NhËn xÐt vÒ ý nghÜa cña c¸c c©u sau: B¹n Nam häc giái. b. B¹n Nam häc giái ? c. B¹n Nam häc giái !  C©u trÇn thuËt kh¼ng ®Þnh  C©u nghi vÊn, cã phÇn phñ ®Þnh sù häc giái cña Nam C©u c¶m th¸n tá ý th¸n phôc sù häc giái cña Nam. Bµi Bµi tËp 6: ViÕt mét ®o¹n ( néi dung tù chän, tõ 4 ®Õn 6 c©u) cã sö dông 3 lo¹i dÊu c©u: dÊu chÊm, dÊu chÊm than, dÊu chÊm hái. v¨n C¸c dÊu c©u Cã ng­êi ®¸nh mÊt dÊu phÈy, trë nªn sî nh÷ng g× phøc t¹p, cè t×m nh÷ng c©u ®¬n gi¶n. §»ng sau nh÷ng c©u ®¬n gi¶n lµ nh÷ng ý nghÜ ®¬n gi¶n. Sau ®ã, anh ta ®¸nh mÊt dÊu chÊm than vµ b¾t ®Çu nãi khe khÏ, kh«ng cã ng÷ ®iÖu. Ch¼ng cã g× lµm anh ta sung s­íng hay phÉn né…Anh ta thê ¬ víi mäi chuyÖn. KÕ ®ã, anh ta ®¸nh mÊt dÊu chÊm hái vµ ch¼ng bao giê hái g× n÷a. Mäi sù kiÖn bÊt k× x¶y ra ë ®©u, dï trong vò trô, trªn mÆt ®Êt hay ngay chÝnh trong nhµ anh ta, còng kh«ng lµm anh ta quan t©m. |...| ThÕ lµ anh ta hoµn toµn quªn mÊt c¸ch t­ duy. Cø nh­ vËy, anh ta ®i ®Õn dÊu chÊm hÕt. Xin h·y gi÷ nh÷ng dÊu c©u cña m×nh ! ( Trang HuyÒn) Mét sè lçi th­êng gÆp: Kh«ng ®Æt dÊu chÊm khi viÕt hÕt c©u. §Æt sai dÊu c©u. - Sö dông kh«ng ®óng c«ng dông cña dÊu c©u. Củng cố H­íng dÉn bµi vÒ nhµ: Làm bài tập còn lại. ChuÈn bÞ bµi sau: ¤n tËp dÊu c©u ( dÊu phÈy): + Xem l¹i kiÕn thøc ®· häc vÒ dÊu phÈy. + Tr¶ lêi c©u hái theo h­íng dÉn trong SGK.