Bài giảng Môn Ngữ văn lớp 6 - Tiết 59 - Con hổ có nghĩa (tiết 1)

 Tiết 59:h­íng dÉn ®äc thªm Vũ Trinh V¨n b¶n: I. Tìm hiểu chung: Nêu những hiểu biết của em về truyện trung đại? - Thêi gian: Thế kỷ X- thế kỷ XIX. - ThÓ lo¹i: Văn xuôi chữ Hán. - Nh©n vËt: Miêu tả chủ yếu qua ngôn ngữ trực tiếp của người kể. - Cèt truyÖn: Đơn giản. - Néi dung: Thường mang tính giáo huấn. - Sù viÖc:Theo trình tự thời gian. * Truyện trung đại: I. Tìm hiểu chung: * Truyện trung đại: 1. Tác giả: - Vũ Trinh ( 1759-1828), tự là Duy Chu, hiệu là Nguyên Hanh Lan Trì Ngư Giả. - Người trấn Kinh Bắc, đỗ cử nhân năm 17 tuổi. - Ông làm quan cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn. 2. Tác phẩm: a. Xuất xứ: Truyện có xuất xứ từ đâu? * XuÊt xø cña truyÖn TËp truyÖn truyÒn k× gåm 45 truyÖn víi ®Ò tµi: + Gi¸o dôc, thi cö. +B¸o øng lu©n håi... ®­îc s¸ng t¸c trªn c¬ së nh÷ng truyÒn thuyÕt l­u hµnh trong nh©n d©n ®­¬ng thêi. I. Tìm hiểu chung: * Truyện trung đại: 1. Tác giả: - Vũ Trinh ( 1759-1828), tự là Duy Chu, hiệu là Nguyên Hanh Lan Trì Ngư Giả. - Người trấn Kinh Bắc, đỗ cử nhân năm 17 tuổi. - Ông làm quan cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn. 2. Tác phẩm: Xuất xứ: b. Đọc-chú thích: C¸c sù viÖc chÝnh: - C©u chuyÖn thø nhÊt: Con hæ víi bµ ®ì TrÇn + Hæ c¸i ®au ®Î, hæ ®ùc ®i t×m bµ ®ì. + Bµ cho hæ uèng thuèc, xoa bãp bông hæ, hæ ®Î ®­îc. + Hæ ®ùc ®Òn ¬n bµ côc b¹c. - C©u chuyÖn thø hai: Con hæ víi b¸c tiÒu phu + B¸c TiÒu thÊy hæ hãc x­¬ng, khóc x­¬ng m¾c ngang häng. + Hæ nh×n b¸c ra d¸ng cÇu cøu. + B¸c thß tay vµo häng hæ lÊy khóc x­¬ng bß. + Hæ ®Òn ¬n b¸c khi b¸c cßn sèng vµ c¶ khi mÊt. I. Tìm hiểu chung: * Truyện trung đại: 1. Tác giả: - Vũ Trinh ( 1759-1828), tự là Duy Chu, hiệu là Nguyên Hanh Lan Trì Ngư Giả. - Người trấn Kinh Bắc, đỗ cử nhân năm 17 tuổi. - Ông làm quan cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn. 2. Tác phẩm: Xuất xứ: b. Đọc-chú thích: c. Phương thức biểu đạt: Phương thức biểu đạt của truyện là gì? Tự sự d. Bố cục: Bố cục truyện gồm mấy phần? Nội dung của từng phần? 2 phần: + Phần 1: “ Bà đỡ Trần... Sống qua được” -> Cái nghĩa của con hổ thứ nhất + Phần 2: Còn lại -> Cái nghĩa của con hổ thứ hai II. Đọc- tìm hiểu chi tiêt văn bản: 1. Cái nghĩa của con hổ thứ nhất Gia đình hổ đực đã gặp phải khó khăn gì? - Hổ cái khó sinh -> Tính mạng của hổ cái và hổ con đang gặp nguy hiểm Trước hoàn cảnh nguy cấp ấy , hổ đực đã làm gì? - Hổ đực đi tìm bà đỡ Trần :gâ cöa, lao tíi câng bµ, ch¹y nh­ bay, gặp gai góc thì dùng chân rÏ lèi ... Nhận xét về hành động của hổ đực khi hổ cái lâm vào hoàn cảnh khó khăn? -> Hành động táo bạo, khẩn trương, gấp gáp. Chi tiết này giúp em cảm nhận điều gì về tình cảm của hổ đực dành cho vợ? Hổ muốn nói với bà điều gì vậy? - Hổ đực cầm tay bà nhìn hổ cái, nhỏ nước mắt. -> Quan t©m lo l¾ng cho hæ c¸i Sau khi được bà đỡ Trần giúp, hổ đã có hành động gì? Khi con chào đời, thái độ của hổ bố ra sao? -> Vui mừng khi con chào đời - Bà đỡ Trần đỡ đẻ cho hổ cái - Hổ tặng bạc, cúi đầu vẫy đuôi, gầm II. Đọc- tìm hiểu chi tiêt văn bản: 1. Cái nghĩa của con hổ thứ nhất - Hổ cái khó sinh -> Tính mạng của hổ cái và hổ con đang gặp nguy hiểm - Hổ đực đi tìm bà đỡ Trần :gâ cöa, lao tíi câng bµ, ch¹y nh­ bay, gặp gai góc thì dùng chân rÏ lèi ... -> Hành động táo bạo, khẩn trương, gấp gáp. - Hổ đực cầm tay bà nhìn hổ cái, nhỏ nước mắt. -> Quan t©m lo l¾ng cho hæ c¸i -> Vui mừng khi con chào đời - Bà đỡ Trần đỡ đẻ cho hổ cái - Hổ tặng bạc, cúi đầu vẫy đuôi, gầm Cảnh hổ lưu luyến chia tay bà đỡ đã thể hiện điều gì về thái độ và tình cảm của hổ với bà? -> Lễ phép, kính trọng, biết ơn Những chi tiết trên giúp em cảm nhận được cái nghĩa của con hổ thứ nhất là gì? => Biết đền ơn đáp nghĩa với người đã làm ơn cho mình Mang tính người đáng quý. Kể chuyện con hổ thứ nhất, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? * Nghệ thuật nhân hoá 2. Cái nghĩa của con hổ thứ hai: Hổ trán trắng đã gặp phải nạn gì ? - Hổ bị hóc xương bò: vật vã, đau đớn -> Tính mạng gặp nguy hiểm Bác tiều đã cứu giúp hổ như thế nào ? - Bác tiều dùng tay thò vào cổ họng lấy xương ra . -> Dũng cảm, nhân ái với loài vật Em thấy giữa bác tiều và bà đỡ Trần có điểm gì chung ? Hổ trán trắng đã trả nghĩa bác tiều như thế nào ? - Hổ đền ơn bác : + Lúc sống: biếu thịt nai + Lúc chết: nh¶y nhãt, dôi ®Çu, gÇm lªn, ch¹y quanh quan tµi… -> đau xót + Lúc giỗ: đem dê, lợn đến tế Nghệ thuật kể chuyện về con hổ thứ hai có gì giống và khác so với chuyện kể về con hổ thứ nhất? Con hổ thứ nhất - Hổ cái lăn lộn, cào đất - Bà hoà thuốc với nước suối cho hổ uống, lại xoa bóp bụng hổ - Hổ đực quỳ xuống bên một gốc cây, lấy chân đào lên một cục bạc. Hổ cúi đầu vẫy đuôi, làm ra vẻ tiễn biệt Hổ gầm lên một tiếng rồi bỏ đi Con hổ thứ hai -Con hổ trán trắng cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy chân móc họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra. Nhìn kĩ miệng hổ thấy có khúc xương mắc ngang họng, bàn chân hổ thì to, càng móc khúc xương càng vào sâu. - Bác trèo lên cây kêu lên... Bác trèo xuống lấy tay thò vào cổ họng hổ, lấy ra một chiếc xương bò to như cánh tay - Một đêm nghe tiếng gầm dài mà sắc ...nai chết Khi chôn cất, hổ bỗng nhiên đến trước mộ nhảy nhót...dùng đầu dụi vào quan tài, gầm lên, chạy quanh quan tài vài vòng. Mỗi khi đến dịp ngày giỗ bác, hổ lại đưa dê hoặc lợn đến * Nghệ thuật nhân hoá, kể và tả sinh động , hấp dẫn * Con hổ thứ nhất đền ơn bà đỡ Trần: tặng bạc, cúi đầu vẫy đuôi, gầm * Con hổ thứ hai đền ơn bác tiều: + Lúc sống: biếu thịt nai + Lúc chết: nh¶y nhãt, dôi ®Çu, gÇm lªn, ch¹y quanh quan tµi… -> đau xót + Lúc giỗ: đem dê, lợn đến tế Cũng là việc trả ơn nhưng mức độ thể hiện cái nghĩa của con hổ thứ hai có gì khác con hổ thứ nhất ? -> Đền ơn một lần -> Đền ơn mãi mãi: Lúc ân nhân còn sống, cả lúc chết và mãi mãi về sau 2. Cái nghĩa của con hổ thứ hai: - Hổ bị hóc xương bò: vật vã, đau đớn -> Tính mạng gặp nguy hiểm - Bác tiều dùng tay thò vào cổ họng lấy xương ra . - Hổ đền ơn bác : + Lúc sống: biếu thịt nai + Lúc chết: nh¶y nhãt, dôi ®Çu, gÇm lªn, ch¹y quanh quan tµi… -> đau xót + Lúc giỗ: đem dê, lợn đến tế * Nghệ thuật nhân hoá, kể và tả sinh động , hấp dẫn -> Đền ơn mãi mãi => Tấm lòng thuỷ chung bền vững với ân nhân III. Tổng kết: 1. Nghệ thuật: Nghệ thuật đặc sắc của văn bản này là gì? -Xây dựng tình huống truyện - Miêu tả nhân vật qua ngôn ngữ kể chuyện - Nhân hoá, mượn chuyện loài vật để nói về con người 2. Nội dung: T¹i sao l¹i dùng lªn chuyÖn “Con hæ cã nghÜa” mµ kh«ng ph¶i lµ chuyÖn “Con ng­êi cã nghÜa”? Truyện có ý nghĩa gì? - Đề cao ân nghĩa trong đạo làm người * Ghi nhớ: SGK IV. Luyện tập: Bài tập : Tìm những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về ân tình, ân nghĩa ? C¸c ThÇy gi¸o, c« gi¸o vµ C¸c em häc sinh.