Bài giảng môn Sinh học - Bài 58: Mối quan hệ dinh dưỡng

Xin chào các bạnKiểm tra bài cũ Hãy nêu các mối quan hệ giữa các loài trong quần xã?Đáp ánQuan hệ hội sinhQuan hệ hợp tácQuan hệ cộng sinhQuan hệ ức chế – cảm nhiễmQuan hệ cạnh tranhQuan hệ con mồi - vật ăn thịtQuan hệ vật chủ – vật kí sinhBài 58: Mối quan hệ dinh dưỡngquần xã đồng cỏEm hãy quan sát quần xã đồng cỏ và cho biết có những quần thể sinh vật nào? Các quần thể có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau như thế nào?I, Chuỗi thúc ăn và bậc dinh dưỡng1, Chuỗi thức ăna)VD SVSX SVTTCây hạt dẻ sóc cáoCây bụi thỏ đại bàngCỏ ếch chuột rắn đại bàngChiều mũi tên giữa các loài chỉ mối quan hệ gì?Mũi tên chỉ mối quan hệ loài này ăn loài kiaNếu tưởng tượng một chuỗi thức ăn như một chuỗi hạt thì mỗi hạt tượng trưng cho một loài. Vậy thì chuỗi thức ăn là gì?b) Khái niệm 	Chuỗi thức ăn là một dãy gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau, trong đó loài này ăn một loài khác về phía mình nó lại cung cấp thức ăn cho các loài tiếpTrong chuỗi thức ăn có thể có mấy loại sinh vật đó là những loại sinh vật nào?Chuỗi thức ăn gồm có ba loại sinh vật:-Sinh vật sản xuất (sinh vật cung cấp): Là sinh vật tự dưỡng, có khả năng tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ- Sinh vật tiêu thụ: Là sinh vật dị dưỡng, ăn thực vật và ăn sinh vật dị dưỡng khác. Chúng không tự tổng hợp được các chất hữu cơ mà phải sử dụng các chất hữu cơ của sinh vật sản xuất- Sinh vật phân giải: Là những sinh vật có khả năng phân giải chất hữu cơ thành chất vô cơTrong các chuỗi thức ăn trên cỏ và cây bụi cùng một bậc dinh dưỡng, ếch và thỏ thuộc cùng một bậc dinh dưỡng. Vậy em hiểu bậc dinh dưỡng là gì? 2, Bậc dinh dưỡngBậc dinh dưỡng là đơn vị cấu trúc lên chuỗi thức ăn. Mỗi bậc dinh dưỡng gồm nhiều loài cùng đứng trong một mức năng lượng và cùng sử dụng một dạng thức ănChiều dài của mỗi chuỗi thức ăn gồm năm bậc được bắt đầu từ cỏ và kết thúc bởi chim đại bàng hay động vật ăn thịt đầu bảng. Sau cỏ, ếch là động vật ăn cỏ tạo lên nguồn thức ăn động vật đầu tiên cung cấp thức ăn cho những loài động vật ăn thịt các cấp, từ cấp cơ sở đến động vật ăn thịt cuối cùng Chuỗi thưc ăn của quần xã trên cạn và quần xã dưới nướcEm hãy lấy ví dụ về chuỗi thức ăn và cho biết trong tự nhiên có mấy loại chuỗi thức ăn cơ bản?3, Các loại chuỗi thức ăn VD: Cỏ thỏ cáoMùn bã giun cá rùaCó hai loại chuỗi thức ăn cơ bản- Chuỗi thúc ăn thực vật được khởi đầu bằng thực vật: Thực vật động vật ăn thực vật động vật ăn thịt các cấp- Chuỗi thúc ăn phế liệu hay mùn bã hữu cơ được khởi đầu bằng mùn bã: Mùn bã hữu cơ động vật ăn mùn bã động vật ăn thịt các cấpTrong hai chuỗi thức ăn trên thì chuỗi thức ăn nào là hệ quả của chuỗi nào? Vì sao?- Chuỗi thức ăn thứ hai là hệ quả của chuỗi thức ăn thứ nhất, còn mùn bã hữu cơ chính là những chất bài tiết của động vật và mảnh vụn xác của động thực vật đang trong trạng thái phân huỷ của vi sinh vật- Hai chuỗi thức ăn hoạt động đồng thời, song song tuỳ nơi, tuỳ lúc mà một trong hai chuỗi trở thành ưu thếCác em nghiên cứu quần xã đồng cỏ và cho cô biết có những chuỗi thức ăn nào và chỉ ra mắt xích chung của những chuỗi thức ăn?  nhện Cỏ cào cào chim cáo thỏ Những quần thể sinh vật nằm ở giao điểm của nhiều chuỗi thức ăn chỉ mối quan hệ gì?Là điểm nối các chuỗi thức ănLưới thức ăn là gì?II Lưới thức ăn -Lưới thức ăn là tập hợp các chuỗi thức ăn, trong đó có một số loài sử dụng nhiều loại thức ăn, trở thành điểm nối các chuỗi thức ăn với nhau. Khi đi từ vùng cận cực đến vùng nhiệt đới thì tính phức tạp của lưới thức ăn biến đổi theo chiều hướng nào? Giải thích?Cấu trúc của chuỗi thức ăn càng phức tạp khi đi từ vùng vĩ độ cao xuống vùng vĩ độ thấp, từ khơi đại dương vào bờ. Những quần xã trưởng thành có lưới thức ăn phức tạp hơn so vói các quần xã trẻ. Những quần xã sinh thái lưới thức ăn đơn giản dầncác tháp sinh thái đơn giảnVật kí sinh Vật chủGiáp xácCá tríchĐV ăn cỏCỏĐVăn thịt bậc 1TV phù duCá thuĐV ăn thịt bậc 2Quan sát các tháp sinh thái đơn giản và cho biết em hiểu tháp sinh thái là gì? Có mấy dạng tháp sinh thái?III, Tháp sinh tháiKhi xếp chồng liên tiếp các bậc dinh dưỡng từ thấp đến cao ta có một hình tháp đó là tháp sinh tháiTháp sinh thái có thể chia làm ba dạng: Tháp số lượng, tháp sinh khối và tháp năng lượng. Trong ba loại tháp sinh thái trên thì loại tháp sinh thái nào luôn có dạng chuẩn?	Tháp năng lượng luôn có dạng chuẩn, nghĩa là năng lượng con mồi bao giờ cũng đủ đến dư thừa để nuôi vật tiêu thụ mình. Hai tháp còn lại đôi khi bị biến dạng. Tháp sinh thái có dạng chuẩnEm có nhận xét gì về tháp số luợng của sinh vật chủ và vật kí sinh và tháp sinh khối của quần xã sinh vật nổi? Vì sao chúng lại có dạng khác thường?Vật chủ có số lượng ít, vật kí sinh đông nên đáy tháp nhỏ còn dỉnh tháp lại lớnTrong quần xã sinh vật nổi trong nước, sinh khối của vi khuẩn, tảo phù du thấp, trong khi sinh khối của vật tiêu thụ lại lớn, tháp trở nên mất cân đốiCủng cố và ra bài tập về nhàCủng cố -GV yêu cầu HS phải nắm được khái niệm chuỗi thức ăn, lưới thức ăn và bậc dinh dinh dưỡng. Lấy được VD minh hoạ.Bài tập về nhà -HS học bài và trả lời các câu hỏi SGK -Đọc trước bài 59 Diễn thế sinh thái