Bài giảng môn Sinh học Lớp 8 - Tiết 54: Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

TRƯỜNG THCS VÂN NỘI SINH HỌC 8Phản xạ là gì? Dựa vào tính chất, phản xạ được phân chia như thế nào?Đáp án: . Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh Dựa vào tính chất mà phản xạ được chia thành:. Phản xạ không điều kiện và Phản xạ có điều kiện.KIEÅM TRA BAØI CUÕPHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆNTIẾT 54 BÀI 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆNI. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện?: Em h·y cho biÕt mét em bÐ míi sinh cã nh÷ng ph¶n x¹ nµo?Mét em bÐ võa míi lät lßng ®· biÕt thë, biÕt khãc, biÕt bó, biÕt nuèt Phản xạ không điều kiện ?: Mét em bÐ ch­a bao giê ăn tr¸i xoài ( Tr¸i chanh ) khi tr«ng thÊy tr¸i me nã cã ph¶n øng gì không? ?- Nh­ng nÕu ®· vµi lÇn ®­îc ¨n xoài (Chanh )th× khi nh×n thÊy tr¸i xoài ( Chanh) th× em bÐ sÏ cã ph¶n øng g×? Có sự tiết nước bọt Phản xạ có điều kiệnVì sao lại có sự tiết nước bọt đó? BÀI 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆNThế nào là phản xạ không điều kiện, phản xạ có điều kiện?I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện BÀI 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN- Phản xạ không điều kiện là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập.- Phản xạ có điều kiện là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập rèn luyện.I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiệnQuan s¸t b¶ng 52.1 SGK h·y chØ ra ®©u lµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn , ®©u lµ cã ®iÒu kiÖn ? STTVÝ dôPX. Kh«ng ®iÒu kiÖnPX. Cã ®iÒu kiÖn1Tay ch¹m vµo vËt nãng, rôt tay l¹i.2Đi n¾ng, mÆt ®á gay, må h«i v· ra.3Qua ng· t­ thÊy ®Ìn ®á véi dõng xe tr­íc v¹ch kÎ.4Trêi rÐt, m«i tÝm t¸i, ng­êi run cÇm cËp vµ sën gai èc.5Giã mïa ®«ng b¾c vÒ, nghe tiÕng giã rÝt qua khe cöa ch¾c trêi l¹nh l¾m, t«i véi mÆc ¸o len ®i häc.6Ch¼ng d¹i gì mµ ch¬i/ ®ïa víi löa. BÀI 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆNPhản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiệnII. Sự hình thành phản xạ có điều kiện1. Hình thành phản xạ có điều kiệna) Thí nghiệm:PavlovII/ Sự hình thành PXCĐK1. Hình thành PXCĐK:Bài 52: 	PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆNNhà sinh lý học thần kinh người Nga Ivan Petrovich Paplov _ người sáng lập ra lí thuyết hoạt động thần kinh cấp cao .Ông là người đầu tiên nghiên cứu não bộ bằng các phương pháp thực nghiệm khách quan , là người đưa ra nhận định :”Mọi hoạt động hành vi đều là các phản xạ”Vïng thÞ gi¸c ë thuú chÈm Ph¶n x¹ ®Þnh h­íng víi ¸nh ®Ìn.ThÝ nghiÖm cña Papl«pKhi bËt ®Ìn, tÝn hiÖu s¸ng qua m¾t kÝch thÝch lªn vïng thÞ gi¸c ë thuú chÈm vµ chã c¶m nhËn ®­îc ¸nh s¸ng. TuyÕn n­íc bätPh¶n x¹ tiÕt n­íc bät ®èi víi thøc ăn.ThÝ nghiÖm cña Papl«p- Khi cã thøc ăn vµo miÖng, tÝn hiÖu ®­îc truyÒn theo d©y thÇn kinh ®Õn trung khu ®iÒu khiÓn ë hµnh tuû h­ng phÊn, lµm tiÕt n­íc bät ®ång thêi trung khu ăn uèng ë vá n·o còng h­ng phÊn.Vïng ăn uèng ë vá n·oTrung khu tiÕt n­íc bätThÝ nghiÖm cña Papl«p BËt ®Ìn tr­íc, råi cho ăn. LÆp ®i lÆp l¹i qu¸ trình nµy nhiÒu lÇn, khi ®ã c¶ vïng thÞ gi¸c vµ vïng ăn uèng ®Òu ho¹t ®éng, ®­êng liªn hÖ t¹m thêi ®ang ®­îc hình thµnh.BËt ®Ìn råi cho ăn nhiÒu lÇn, ¸nh ®Ìn sÏ trë thµnh tÝn hiÖu cña ăn uèng.Đang hinh thµnh ®­êng liªn hÖ t¹m thêi Khi ®­êng liªn hÖ t¹m thêi ®­îc hình thµnh thi ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ®­îc thµnh lËp.Đ­êng liªn hÖ tam thêi ®· ®­îc hoµn thµnh.Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn tiÕt n­íc bät víi ¸nh ®Ìn ®· ®­îc thiÕt lËp.ThÝ nghiÖm cña Papl«pBµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnI. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖnII. Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn1. H×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnTrong thÝ nghiÖm Paplov ®· sö dông nh÷ng kÝch thÝch ph¶n x¹ nµo?Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnI. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖnII. Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn1. H×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnTrong thÝ nghiÖm ®©u lµ kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn vµ ®©u lµ kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn?KÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn lµ: ¸nh ®Ìn, kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn lµ: thøc ¨n. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnI. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖnII. Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn1. H×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn §Ó thµnh lËp ®­îc ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn g×?a) ĐiÒu kiÖn Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnI. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖnII. Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn1. H×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn-Ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn. -Qu¸ tr×nh kÕt hîp ph¶i ®­îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn. a) ĐiÒu kiÖn Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnI. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖnII. Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn1. H×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn-Ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn. -Qu¸ tr×nh kÕt hîp ph¶i ®­îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn. a) ĐiÒu kiÖn b) B¶n chÊt: Bản chất của quá trình hình thành pxcđk là gì? Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖnI. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖnII. Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn1. H×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn-Ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn. -Qu¸ trình kÕt hîp ph¶i ®­îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn. a) ĐiÒu kiÖn b) B¶n chÊt: - Bản chất là sự hình thành đường liên hệ tạm thời nối các vùng vỏ đại não.Dựa vào thí nghiệm PapLov các em cho thêm ví dụ về việc thành lập PXCĐK.Đường liên hệ tạm thời dần mất điTrong thÝ nghiÖm trªn nÕu ta chØ bËt ®Ìn mµ kh«ng cho chã ăn nhiÒu lÇn thì hiÖn t­îng gì sÏ x¶y ra? T¹i sao l¹i cã hiÖn t­îng nµy?L­îng n­íc bät Ýt dÇn, cuèi cïng chã ngõng tiÕt n­íc bät. HiÖn t­îng nµy gäi lµ øc chÕ t¾t dÇn, do kh«ng ®­îc cñng cè nªn ®­êng liªn hÖ t¹m thêi dÇn dÇn bÞ mÊt ®i.Vậy ức chế phản xạ có điều kiện là gì? Nó có ý nghĩa như thế nào đối với cơ thể? 2. Ức chế phản xạ có điều kiện- Phản xạ có điều kiện dễ mất đi nếu không được củng cố thường xuyên.-Ý nghĩa:+ Đảm bảo cơ thể thích nghi với môi trường và điều kiện sống luôn thay đổi+ Hình thành các thói quen tập quán tốt Giúp các nạn nhân nghiện (ma tuý , thuốc lá) có thể cai nghiện được Hình thành thói quen tốt trong học tập , lao động và bảo vệ môi trường.III. So sánh tính chất của phản xạ không điều kiện với phản xạ có điều kiện.▼Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và những hiểu biết qua ví dụ ở mục II, hãy hoàn thành bảng 52.2. So sánh tính chất của 2 loại phản xạ Thảo luận trong 3 phút So sánh tính chất của PXCĐK và PXKĐKTính chất của PXKĐKTính chất của PXCĐKTrả lời các kích thích tương ứng hay kích thích không điều kiệnTrả lời các kích thích bất kỳ hay kích thích có điều kiện (đã được kết hợp với kích thích không điều kiện một số lần)Bẩm sinhDễ mất khi không củng cố Có tính chất di truyền, mang tính chất chủng loại.Số lượng không hạn chế.Cung phản xạ đơn giảnHình thành đường liên hệ tạm thờiTrung ương nằm ở trụ não, tủy sốngĐược hình thành trong đời sống (qua học tập, rèn luyện)Bền vững.Không di truyền, mang tính chất cá thể.5. Số lượng hạn chế7. Trung ương thần kinh chủ yếu có sự tham gia của vỏ não.- H·y cho biÕt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn cã mèi quan hÖ gì víi nhau?Mèi quan hÖ :+ Ph¶n x¹ KĐK lµ c¬ së ®Ó thµnh lËp ph¶n x¹ CĐK.+ Ph¶i cã sù kÕt hîp giữa mét kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn víi mét kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn ( Trong ®ã kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn ph¶i t¸c ®éng tr­íc kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn mét thêi gian ng¾n)1- ĐÆc ®iÓm cña ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn lµ:A-Ph¶i qua qu¸ trình luyÖn tËp.	B- Kh«ng di truyÒn.C- Mang tÝnh chÊt c¸ thÓ 	D- BÒn vững2- ĐÆc ®iÓm cña ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn lµ:A- Kh«ng di truyÒn ®­îc cho thÕ hÖ sau.	B - Cã tÝnh chÊt bÈn sinh.C- DÔ mÊt ®i nÕu kh«ng ®­îc cñng cè.	D- Cã tÝnh chÊt loµi.3- Trung khu ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn n»m ë:A- Tuû sèng	B- Trô n·oC- TiÓu n·o.	D- Vá ®¹i n·o.4 – Trung khu cña ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn n»m ë:A- Tuû sèng vµ trô n·o.	B- Vá n·o vµ n·o trung gian.C- Trô n·o vµ vá n·o.	D- TiÓu n·o vµ n·o trung gian.DCDADặn dò:Học bài trong vở, trả lời các câu hỏi SGK. Xem trước bài 53 “ Hoạt động thần kinh cấp cao ở người”. Tìm các tư liệu có liên quan đến hoạt động thần kinh cấp cao.