Bài giảng môn Sinh học - Tiết 17: Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

KIỂM TRA BÀI CŨChọn phương ỏn trả lời đỳng hoặc đỳng nhấtCõu 1: Chức năng của màng sinh chất là: a. Vận chuyển cỏc chất b. Tiếp nhận và truyền đạt thụng tin từ bờn ngoài vào trong tế bào c. Là nơi định vị của nhiều loại enzim, cỏc prụtờin màng ghộp với cỏc tế bào trong cựng một mụ. d. Cõu a và b đỳng e. Cả 3 cõu đều đỳng Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCõu 2: Cấu tạo cơ bản của màng sinh chất: a Gồm 2 lớp, phớa trờn cú cỏc lỗ nhỏ b Gồm 3 lớp: 2 lớp prụtờin và lớp lipit ở giữa c Cấu tạo chớnh là lớp kộp phụtpholipit xen kẽ bởi cỏc phõn tử prụtờin, ngoài ra cũn một lượng nhỏ polisaccarit. d Cỏc phõn tử phụtpholipit xen kẽ đều đặn với cỏc phõn tử prụtờin. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCõu 3: Tại sao màng sinh chất được gọi là màng khảm? a. Vỡ màng sinh chất được cấu tạo chủ yếu là hai lớp phõn tử phụtpholipit b. Vỡ màng sinh chất được cấu tạo chủ yếu là hai lớp phõn tử phụtpholipit, ngoài ra chỳng cũn cú nước. c. Vỡ màng sinh chất được cấu tạo chủ yếu là hai lớp phõn tử phụtpholipit. d. Vỡ màng sinh chất được cấu tạo chủ yếu là hai lớp phõn tử phụtpholipit trờn đú cú điểm thờm cỏc phõn tử prụtein và cỏc phõn tử khỏc Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông Hà Tế bào thường xuyên trao đổi chất với môi trường. Các chất ra vào tế bào đều phải qua màng sinh chất cách này hay cách khác. Sự vận chuyển các chất ra - vào tế bào được thực hiện như thế nào? Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệmQuan sát sơ đồ các kiểu vận chuyển chất qua màng - Nhận xét về nồng độ chất tan ở hai bên màng tế bào?- Chiều của chất tan trong 3 trường hợp A, B, C?- Trường hợp nào cần nào cần tiêu tốn năng lượng dưới dạng ATP? Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệmCác chất vận chuyển qua màng sinh chất của tế bào theo phương thức như trường hợp A và B gọi là sự vận chuyển thụ động. Vận chuyển thụ động là gì?	- KN: Vận chuyển thụ động là phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng. 	- Nguyên lí: Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệmĐiều gì sẽ xảy ra sau khi ta mở nắp lọ nước hoa? Nhỏ một vài giọt mực vào cốc nước lọc?Hãy quan sát hiện tượng sau: Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệmNguyên nhân của các hiện tượng đó là gì?Do sự khuếch tán của các phân tử từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông Hà- Nguyên lí: Do sự khuếch tán của các phân tử từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp 	+ Sự khuếch tán của các phân tử nước qua màng sinh chất gọi là sự thẩm thấu 	(Từ nơi có nồng độ chất tan thấp => nơi có nồng độ chất tan cao) 	+ Sự khuếch tán của các phân tử chất tan qua màng sinh chất gọi là sự thẩm tách 	(Từ nơi có nồng độ chất tan cao => nơi có nồng độ chất tan thấp)Tiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệmTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển thụ động qua màng: Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàV/c qua Kênh protein xuyên màngV/c qua photpholipit kép.C1C2C1 > C2C1 = C2C1 > C2C1 = C2Vận chuyển thụ độngAB Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển thụ động qua màng:Đặc đIểm các hình thức vận chuyển thụ động chất qua màngKiểu vận chuyểnĐặc điểma. Khuyếch tán trực tiếp qua lớp kép Photpholipit+ Xảy ra đối với các chất không phân cực+ Kích thước phân tử nhỏ. vd: CO2, O2b. Khuyếch tán qua kênh Pr xuyên màng+ Xảy ra đối với các dung môi phân cực+ Các chất có kích thước phân tử lớnTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển thụ động qua màng:Khuyếch tán trực tiếp qua lớp kép Photpholipit Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển thụ động qua màng: Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển thụ động qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ động	+ Sự chênh lệch nồng độ các chất trong và ngoài màng: Phân biệt 3 loại môi trường: 	- Môi trường ưu trương	- Môi trường đẳng trương 	- Môi trường nhược trương	 Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàMàng sinh chấtMôi trường ưu trươngChất tanMôi trường trong tế bàoMôi trường đẳng trươngMôi trường nhược trương* Các loại môi trường:(1)(2)(3) Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển thụ động qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngHoàn thành PHT sau trong 3 phut: Môi trườngưu trươngĐẳng trươngNhược trươngNồng độ chất tanChiều của chât tanChiều của nước Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngMôi trườngưu trươngĐẳng trươngNhược trươngNồng độ chất tanChiều của chât tanChiều của nướcPhân biệt môi trường ưu trương, nhược trương và đẳng trương Ngoài tế bào lớn hơn trong tế bào Chất tan khuếch tán từ môi trường vào trong tế bào.Nước khuếch tán từ tế bào ra môi trườngNgoài tế bào và trong tế bào bằng nhauChất tan và nước khuếch tán từ môi trường vào trong tế bào và từ tế bào ra môi trường là bằng nhau.Ngoài tế bào thấp hơn trong tế bào Chất tan khuếch tán từ trong tế bào ra môi trường.Nước khuếch tán từ môi trường vào tế bào Tiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.Gluco trong nước tiểu thấp hơn ở máu vậy gluco sẽ được vận chuyển ntn?.Em hãy suy nghĩ và thảo luận về vấn đề này ???Sự vận chuyển chủ động là gì? Cơ chế của vận chuyển chủ động? Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chế1. Khái niệm.	- ĐN: Là quá trình vận chuyển các chất qua màng từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có nồng độ chất tan cao cần tiêu tốn năng lượng (ATP).	VD: Sự tái hấp thu gluco trong nước tiểu về máu.2. Cơ chếATP + Protein đặc trưng cho từng loại chất => Protein biến đổi để liên kết với các chất rồi đưa từ ngoài tế bào vào hay đẩy ra khỏi tế bào. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chế Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chếIII. Quá trình xuất bào và nhập bào.1. Quá trình xuất bàoQuan sát hình vẽ trong sgk về quá trình xuất bào và hình vẽ sau, hãy cho biết quá trình xuất bào là gi? Sự xuất bào diễn ra ntn? Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chếIII. Quá trình xuất bào và nhập bào.1. Quá trình xuất bàoquá trình xuất bào là gi? Sự xuất bào diễn ra ntn? Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chếIII. Quá trình xuất bào và nhập bào.1. Quá trình xuất bào1. Quá trình xuất bào	Các chất thải trong túi kết hợp với màng sinh chất đẩy ra ngoài tế bào.	Xuất bào là quá trình vận chuyển các chất từ trong tế bào ra ngoài môi trường	Vd: TB lót đường tiêu hoá giải phóng enzim theo kiểu xuất bào. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chếIII. Quá trình xuất bào và nhập bào.1. Quá trình xuất bào2. Quá trình nhập bào.Thực bàoẩm bào1. Nhập bào Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàTiết 17:Vận chuyển các chất qua màng sinh chấtI vận chuyển thụ động 1. Khái niệm2. Các kiểu vận chuyển qua màng:3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận chuyển thụ độngI/. Vận chuyển chủ động:1. Khái niệm.2. Cơ chếIII. Quá trình xuất bào và nhập bào.1. Quá trình xuất bào2. Quá trình nhập bào.2. Quá trình nhập bào.	- Nhập bào là phương thức đưa các chất vào bên trong tế bào bằng cách biến dạng của màng sinh chất - Nhập bào diễn ra theo 2 cách	+ Thực bào: TB ĐV ăn các hợp chất có KT phân tử lớn ( màng lõm -> bao mồi -> tiết enzim tiêu hoá )	+ ẩm bào: đưa giọt dịch vào tế bào ( màng lõm -> bao bọc giọt dịch ->vào TB ) Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCâu 1: Quan sát hình vẽ và chọn phương án trả lời đúng ?Hình vẽ trên mô phỏng quá trình:a. Vận chuyển chủ động qua màng sinh chất.b. Vận chuyển thụ động qua màng sinh chất.c. Xuất bào .d. Thẩm thấu. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCâu 2 : Quan sát 3 hình vẽ sau và cho biết tế bào hồng cầu theo thứ tự hình (1), (2), (3) được đặt trong môi trường nào ?a. ưu trương - đẳng trương - nhược trương.b. Đẳng trương - nhược trương - ưu trương.c. Đẳng trương - ưu trương- nhược trương.(1)(2)(3)d. ưu trương - nhược trương - đẳng trương. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCâu 3. Hình vẽ nào mô phỏng quá trình vận chuyển chủ động.(1)(2)(3)a. Hình (1) và (2) b. Hình (2) và (3)c. Hình (2).d. Hình (1). Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCâu 4: Quan sát hình vẽ và cho biết đây là quá trình nào ?a. Nhập bào.b. Vận chuyển chủ động.c. Vận chuyển thụ động.c. Thẩm thấu. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCâu 5 : Quan sát 3 hình vẽ sau và cho biết tế bào thực vật theo thứ tự hình (1), (2), (3) được đặt trong môi trường nào ?a. ưu trương - đẳng trương - nhược trương.b. Đẳng trương - nhược trương - ưu trương.c. Đẳng trương - ưu trương- nhược trương.(1)(2)(3)d. ưu trương - nhược trương - đẳng trương. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàCác phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất.Điều kiện (2)Ghi kết quả (3)1. Vận chuyển thụ động.2.Vận chuyển chủ động.a. Phải có ATP.b. Kích thước của chất cần vận chuyển nhỏ hơn đường kính lỗ màng.c. Phải có sự chênh lệch nồng độ.d. Có "Bơm" protein xuyên màng đặc hiệu.e. Có thể vận chuyển qua kênh protein xuyên màng đặc hiệu.1...2....Câu 6: Thực hiện ghép nội dung ở cột (1) và cột (2) cho phù hợp và ghi vào cột (3). Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông Hàb, c, e.a, d.Các phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất.Điều kiện (2)Ghi kết quả (3)1. Vận chuyển thụ động.2.Vận chuyển chủ động.a. Phải có ATP.b. Kích thước của chất cần vận chuyển nhỏ hơn đường kính lỗ màng.c. Phải có sự chênh lệch nồng độ.d. Có "Bơm" protein xuyên màng đặc hiệu.e. Có thể vận chuyển qua kênh protein xuyên màng đặc hiệu.1:2:Câu 6: Thực hiện ghép nội dung ở cột (1) và cột (2) cho phù hợp và ghi vào cột (3). Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàBài tập.Đọc và hoàn thiện những kiến thức còn thiếu trong các câu sau đây:Màng sinh chất có tính thấm . . . . . . . . . đối với các chất trao đổi qua màng. Các chất có thể vận chuyển qua màng theo phương thức vận chuyển. . . . . . . . . . qua lớp . . . . . . . . . . . . . . . hoặc qua kênh . . . . . . . . . . . . . . . . . .và phương thức vận chuyển này không cần tiêu tốn năng lượng. Khi vận chuyển ngược dốc nồng độ thì các chất cũng có thể đưa vào tế bào bằng phương thức vận chuyển . . . . . . . . . và phương thức vận chuyển này cần tiêu tốn . . . . . . . . .... Những chất có kích thước lớn thì được vận chuyển vào hoặc ra khỏi tế bào qua màng sinh chất theo phương thức . . . . . . . . . ..hoặc . . . . . . . . nhờ khả năng ....................của màng sinh chất. Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàBài tập.Đọc và hoàn thiện những kiến thức còn thiếu trong các câu sau đây:Màng sinh chất có tính thấm đối với các chất trao đổi qua màng. Các chất có thể vận chuyển qua màng theo phương thức vận chuyển qua lớp hoặc qua kênh và phương thức vận chuyển này không cần tiêu tốn năng lượng. Khi vận chuyển ngược dốc nồng độ thì các chất cũng có thể đưa vào tế bào bằng phương thức vận chuyển và phương thức vận chuyển này cần tiêu tốn Những chất có kích thước lớn thì được vận chuyển vào hoặc ra khỏi tế bào qua màng sinh chất theo phương thức hoặc nhờ khả năng của màng sinh chất.chọn lọcprotein xuyên màngthụ độngphotpholipit képchủ độngnăng lượngxuất bàonhập bàobiến dạng Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông HàBài học đến đây là kết thúc.Xin trân trọng cảm ơn.BTVN	1/ Học bài và trả lời các câu hỏi trong SGK	2/ Trong các quá trình sau đây, quá trình nào là vận chuyển chủ động? Quá trình nào là vận chuyển bị động?Quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng từ ruột non vào máuQuá trình hấp thụ chất thải từ máu vào quản cầu thậnQuá trình hấp thụ Glucose từ quản cầu thận vào máuQuá trình hấp thụ các chất O2 từ phế nang ở phổi vào máu và quá trình hấp thụ CO2 từ máu vào phế nang của phổ Lê Thị Thiên Huê _Trường THPT Đông Hà