Bài giảng môn Sinh học - Tiết 29: Thực hành xem băng hình về tập tính của sâu bọ

Giáo viên : Nguyễn Xuân QuýTrường THCS Thắng LợiTIẾT 29 :THỰC HÀNH XEM BĂNG HÌNH VỀ TẬP TÍNH CỦA SÂU BỌSâu bọ thuộc ngành chân khớp. Đây là lớp động vật vô cùng phong phú với hơn một triệu loài, chúng giữ một vai trò quan trọng trong giới tự nhiên.TIẾT 29 :THỰC HÀNH XEM BĂNG HÌNH VỀ TẬP TÍNH CỦA SÂU BỌTỷ lệ số lượng các loài trong các ngành, lớp Động vật.Tập tính sâu bọ là những hoạt động sống đặc trưng đáp ứng lại tác nhân của ngoại cảnh, có các đặc điểm:+ Thể hiện hoạt động sống của sâu bọ, đặc biệt về dinh dưỡng và sinh sản+ Đáp ứng của sâu bọ với các kích thích bên ngoài hay bên trong cơ thể.+ Gia tăng tính thích nghi và tồn tại của sâu bọ.+ Có khả năng chuyển giao được từ các thể này sang cá thể khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. TẬP TÍNH Quan sát và thảo luận nhóm hoàn thành nội dung bảng sauTên động vật quan sát đượcMôi trường sống Cách dinh dưỡngTự vệ tấn công Đặc điểm khác Làm tổSinh sản12..Sâu bọ có đủ 5 giác quan. Xúc giác biểu thị dưới dạng các lông và các râu của chúng, đặc biệt là hai râu dài phíatrước Khứu giác ở dạng các hố trên râu. Khứu giác của loài ruồi rất nhạy. Ở loài bướm, chúng có thể nhận ra các mùi (hocmôn) của nhau cách xa hàng km.Vị giác là các nhú lồi ở tua miệng hay ở bàn chân. Sâu bọ là những nhà vô địch nhận ra các vị dù nồng độ pha rất loãng.Thị giác của sâu bọ rất đặc biệt . Một số loài có mắt kép, có thể điều chỉnh để nhìn thấy tia tử ngoại. Một số loài vừa có mắt kép vừa có mắt đơn. Chúng có thể nhìn với góc nhìn rất rộng. Thính giác: các râu và các lông của sâu bọ rất nhạy với dao động âm, giúp chúng định hướng được nguồn âm phát ra, thậm chí loài muỗi còn nghe được siêu âm. Người ta chế ra được các máy phát siêu âm để đuổi muỗi.Về thần kinh, não của sâu bọ phát triển có 3 phần: não trước, não giữa, não sau. Đây chính là cơ sở lưu giữ, di truyền những tập tính bản năng của sâu bọ. - Em hãy quan sát, theo dõi một số tập tính của sâu bọ thường thể hiện: trong tìm kiếm, cất giữ thức ăn, trong sinh sản và trong quan hệ giữa chúng với con mồi hoặc kẻ thù. - Ghi chép các diễn biến của từng tập tính ở sâu bọ sau khi xem xong băng hình.3. a - Tập tính về dinh dưỡng: Phần lớn đây là tập tính học được từ bố mẹ, từ quá trình sống của bản thân động vậtĐàn kiến tha thức ăn về tổKiến chăn nuôi dệp sáp để hút dịch ngọt do dệp tiết ra làm nguồn thức ănKiến khâu tổKiến định hướng, di chuyểnBắt mồi sốngSăn mồi sốngVe sầu hút nhựa câyTËp tÝnh dinh d­ìngBọ cánh cứng hút nhựa câyOng maätSâu bọ thụ phấn cho hoaẤu trùng ongSáp ongTổ ong tự nhiênKiến trúc tổ ongẤu trùng ongTập tính bầy đànTổ chức đàn ongBọ xít xanhẤu trùng bọ xítBọ xít đỏThành trùng,trứng, ấu trùng sâu ăn tạp trong đấtThiệt hại do sâu ăn tạp trên lá đậu nành, ớt, cải, xà lách, dưa hấuẤu trùng,thành trùng rệp cảiLá cải bị rệpCác loài sâu hại rauThành trùng, ấu trùng sâu tơThiệt hại do sâu tơ trên lá cải bẹ xanhẤu trùng,Thành trùng sâu đoBọ hungIII- 1: TẬP TÍNH SINH SẢNBao gồm các hoạt động ghép đôi, sinh sản và chăm sóc bảo vệ thế hệ sau* Hoạt động ghép đôi gồm các quan hệ đực, cái trước sinh đẻ.Trong hoạt động ghép đôi, việc phát ra các tín hiệu kích thích và kêu gọi con cái là rất quan trọng kích thích chủ yếu từ bên ngoài nhờ cơ quan thụ cảm khứu giác, thị giác, thính giác.Hoạt động ghép đôi Nhieàu loaøi nhö ve, boï caùnh cöùng . . . Coù giai ñoaïn saâu aáu truøng keùo daøi tôùi 3 naêm, coøn giai ñoaïn tröôûng thaønh ngaén , haàu nhö chæ laøm nhieäm vuï duy trì noøi gioáng .Hoạt động ghép đôiVe sầuCon non ăn láKénChu trình phát triển của con tằmBướm ngàiTrứngSâu nonKénNhộng2 - Bieán thaùi khoâng hoaøn toaøn	 - Caøo caøo (chaâu chaáu) ñeû ra tröùng. 	 - Tröùng nôû ra caøo caøo con vaø loät xaùc nhieàu laàn ra caøo caøo tröôûng thaønh. 	 - Con tröôûng thaønh bao giôø cuõng coù 3 ñoâi chaân, ñaàu coù 2 raâu, vaø hoâ haáp baèng heä thoáng oáng khí Nhieàu loaøi nhö ve, boï caùnh cöùng . . . Coù giai ñoaïn saâu aáu truøng keùo daøi tôùi 3 naêm, coøn giai ñoaïn tröôûng thaønh ngaén , haàu nhö chæ laøm nhieäm vuï duy trì noøi gioáng .Hoạt động sinh sảnVe sầuTẬP TÍNH: SINH SẢN VÀ TẠO KÉN Moâi tröôøng soáng cuûa caùc giai ñoaïn cuõng khaùc nhau: aáu truøng cuûa chuoàn chuồn (con baø muï) soáng döôùi nöôùc ñang saên moài.Hoạt động sinh sản Nhieàu loaøi nhö ong , moái, kieán soáng taäp trung thaønh ñaøn coù toå chöùc chaët cheõ nhö moät “xaõ hoäi” . Taát nhieân ñaây chæ laø baûn naêng TẬP TÍNH THÍCH NGHI VÀ TỒN TẠITổ mốiTổ mối 2. c - TAÄP TÍNH THÍCH NGHI VAØ TOÀN TAÏI	Saâu boï soáng thích nghi vôùi moâi tröôøng.	Trong ñieàu kieän thuaän lôïi chuùng sinh soâi naûy nôû raát nhieàu gaây ra ñaïi dòch : Chaâu chaáu , raày naâu . . Nhiều loài sâu bọ có khả năng ngụy trang tránh kẻ thù, chúng thay đổi dáng vẻ bề ngoài như cảnh vật môi trường xung quanh nóBọ que giống như cành câyBọ xít 2. c - TAÄP TÍNH THÍCH NGHI VAØ TOÀN TAÏIỨng dụng tập tính trong chăn nuôi, trong trồng trọtVD: Bọ rùa được thả để diệt rệt cam,Dựa vào tập tính giao phối của nhiều loại côn trùng gây hại tạo ra cá thể đực bất thụ để chúng không có khả năng sinh sản và dần biến mất.Bọ rùaBọ rùa tiêu diệt rệpCà cuốngTinh dàu - Cà cuốngVề đặc điểm tập tính: phần lớn các sâu bọ trải qua nhiều biến thái trong một vòng đời. Bướm trưởng thành giao phối đẻra trứng, trứng nở ra sâu. Sâu phát triển thành ấu trùng, ấu trùng biến thái thành con trưởng thành. Cào cào , châu chấu biến thái không hoàn toàn. Trứng nở ra cào cào con và lột xác nhiều lần ra cào cào, châu chấu trưởng thành . Con trưởng thành bao giờ cũng có 3 đôi chân , đầu có 2 đôi râu. Nhiều loài như ve, bọ cánh cứng  có giai đoạn sâu, ấu trùng dài tới 3 năm, giai đoạn trưởng thành ngắn, chỉ làm nhiệm vụ duy trì nòi giống. Môi trường sống của các giai đoạn cũng khác. Con bà mụ, ấu trùng của chuồn chuồn sống dưới nước. Nó đang bị săn mồi. Sâu bọ sống thích nghi với môi trường. Trong điều kiện thuận lợi, chúng sinh sôi nảy nở rất nhiều gây ra đại dịch: châu chấu, rầy nâuMột số loài như mối, muỗi gây hại cho con người nhưng ở dưới góc độ môi trường thiên nhiên không thể thiếu chúng. Nhiều loài sâu bọ có khả năng ngụy trang tránh kẻ thù. Chúng thay đổi dáng vẻ bề ngoài như cảnh vật môi trường quanh nó. Nhiều loài ong, mối , kiến  sống thành tập đoàn có tổ chức chặt chẽ như “một xã hội”. Tất nhiên đây chỉ là bản năng. Sâu bọ nhiều loài có ích cho con người như : thụ phấn cho hoa, làm dược liệu, dược phẩm. Nhiều loài là thiên địch của nhau. Nhà nông lợi dụng những con có ích để tiêu diệt các con có hại. Bọ ăn sâu Sâu bọ còn rất nhiều điều kỳ thú mà con người chưa tìm hiểu hết được Nội dung chính của băng hình:Giác quan: 5 giác quanThần kinhTập tính: + Tập tính về sinh sản + Tập tính thích nghi - tồn tại. + Tập tính về dinh dưỡng.Hoàn thành nội dung bảng sauTên động vật quan sát đượcMôi trường sống Cách dinh dưỡngTự vệ tấn công Đặc điểm khác Làm tổSinh sản12..Thu hoạch: Ghi chép ngắn gọn về từng tập tính của sâu bọ sau khi xem xong băng hình