Bài giảng Môn Tiếng Việt tiết 40: Nói giảm nói tránh

Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh 1.ThÕ nµo lµ nãi qu¸ ? Cho biÕt t¸c dông cña nãi qu¸ ? 2. Trong c¸c c©u sau, c©u nµo sö dông phÐp tu tõ nãi qu¸? Ch¼ng tham nhµ ngãi ba toµ Tham v× mét nçi mÑ cha hiÒn lµnh. b. MiÖng c­êi nh­ thÓ hoa ng©u C¸i kh¨n ®éi ®Çu nh­ thÓ hoa sen. c. Lµm trai cho ®¸ng nªn trai Khom l­ng, uèn gèi g¸nh hai h¹t võng. Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m. TiÕt 40: Tiết 40: Nói giảm nói tránh I.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh: * Xét các ví dụ: VD1: - Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh, Di chúc) Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi) - Lượng con ông Độ đây mà...Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà) Tiết 40: Nói giảm nói tránh I.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh: * Xét các ví dụ: VD1: -...đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác,... - ... đi... - ...chẳng còn. => Đều có nghĩa nói đến cái chết: Giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự ®au buồn.   Tiết 40: Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:* Xét các ví dụ:  1.VD1: + Đều có nghĩa nói đến cái chết: Giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn. 2. VD2: Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) => Tránh thô (đảm bảo sự tế nhị, lịch sự) Tiết 40: Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh:* Xét các ví dụ: 1.VD1: + Đều có nghĩa nói đến cái chết: Giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự dau buồn. 2. VD2: + Tránh thô (đảm bảo sự tế nhị, lịch sự) 3. VD 3: - Con dạo này lười lắm. Con dạo này không được chăm chỉ lắm. Cách nói thứ hai, tế nhị nhẹ nhàng đối với người tiếp nhận. Cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển Tiết 40: Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh: * Xét các ví dụ: * Ghi nhớ: Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.  Ví dụ: Hôm sau sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo Ngay: 	- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ! (Lão Hạc, Nam Cao) => đi đời = bị giết: tránh cảm giác ghê sợ. Ví dụ: Kiếp hồng nhan có mong manh Nửa chừng xuân thoắt gãy cành thiên hương (Truỵên Kiều, Nguyễn Du) => Trong văn học nói giảm nói tránh đã tạo giá trị thẩm mĩ làm đẹp cho ngôn từ. Nhãm I : ¤ng cô chÕt råi. ¤ng cô ®· từ trần råi. Nhãm II: Bµi th¬ cña anh dë l¾m. Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m. Nhãm III :Anh cßn kÐm l¾m Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a Nhãm IV : Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. Anh Êy bị thương năng thÕ th× kh«ng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. -> C¸ch nãi vßng -> C¸ch nãi tØnh l­îc. Th¶o luËn nhãm :Dùa vµo vÝ dô cña nhãm m×nh, h·y cho biÕt ng­êi viÕt (nãi) ®· thùc hiÖn phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo ? ->Dïng c¸c tõ ng÷ ®ång nghÜa (Đặc biệt là các từ Hán VIệt) -> Dïng c¸ch nãi phñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜa * L­u ý :Nãi gi¶m nãi tr¸nh cã thÓ theo nhiÒu c¸ch : - Dïng c¸c tõ ®ång nghÜa, ®Æc biÖt lµ c¸c tõ H¸n ViÖt. - Dïng c¸ch nãi phñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜa. - Dïng c¸ch nãi vßng. - Dïng c¸ch nãi tØnh l­îc. II.LuyÖn tËp Bµi tËp 1. §iÒn c¸c tõ nãi gi¶m nãi tr¸nh sau ®©y vµo chç trèng : ®i nghØ, khiÕm thÞ, chia tay nhau,cã tuæi, ®i b­íc n÷a. a. Khuya råi, mêi bµ … b. Cha mÑ em … tõ ngµy em cßn rÊt bÐ, em vÒ ë víi bµ ngo¹i. d. MÑ ®· … råi, nªn chó ý gi÷ g×n søc khoÎ. c. §©y lµ líp häc cho trÎ em . . . e. Cha nã mÊt, mÑ nã … ,nªn chó nã rÊt th­¬ng nã. ®i nghØ. chia tay nhau cã tuæi ®i b­íc n÷a khiÕm thÞ Tiết 40: Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh: Tiết 40: Nói giảm nói tránhI.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh: II. Luyện tập: Bài tập 1: Bài tập2: Trong mỗi cặp câu dưới đây câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh? a1. Anh phải hoà nhã với bạn bè! a2. Anh nên hoà nhã với bạn bè! b1.Anh ra khỏi phòng tôi ngay! b2.Anh không nên ở đây nữa! c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng! c2. Cấm hút thuốc trong phòng! d1.Nó nói như thế là thiếu thiện chí. d2. Nó nói như thế là ác ý. e1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi. e2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi. Tiết 40: Nói giảm nói tránh I.Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh: II. Luyện tập: Bài tập 1: Bài tập2: Bài tập 3: Đặt 5 câu theo mẫu sau: “Bài thơ của anh dở lắm” => “Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Khoanh tròn chữ cái đứng đầu câu trả lời đúng: Câu1: Ý nào nói đúng nhất mục đích của nói giảm nói tránh ? a. Để bộc lộ thái độ, tình cảm, cảm xúc của người nói. b. Để tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ,nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự. c. Để người nghe thấm thía được vẻ đẹp hàm ẩn trong cách nói kín đáo giàu cảm xúc. d. Để nhấn, gây ấn tượng và tăng sức biểu cảm cho sự vật hiện tượng được nói đên trong câu. Câu 2: Khi nào không nên nói giảm nói tránh? Khi cần phải nói năng lịch sự có văn hoá. b. Khi muốn làm cho người nghe bị thuyết phục. c. Khi muốn bày tỏ tình cảm của mình. d. Khi cần phải nói thẳng, nói đúng sự thật Bài tập củng cố: Tiết 40: Nãi gi¶m nãi tr¸nh Nói giảm nói tránh và tác dụng Các cách nói giảm nói tránh Cảm nhận và vận dụng nói giảm nói tránh Bµi tËp vÒ nhµ ViÕt ®o¹n héi tho¹i , trong ®ã cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh.