Bài Giảng Mỹ Thuật - Bài 12: Một Số Công Trình Tiêu Biểu Của Mĩ Thuật Thời Lý

th­êng thøc mÜ thuËtBµi 12mét sè c«ng tr×nh tiªu biÓucña mÜ thuËt thêi lýI. KiÕn trócIi. §iªu kh¾c vµ gèm iV. Bµi tËpth­êng thøc mÜ thuËtBµi 12mét sè c«ng tr×nh tiªu biÓucña mÜ thuËt thêi lýI. KiÕn trócIi. §iªu kh¾c vµ gèm iV. Bµi tËpth­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócChïa Mét Cét (Hµ Néi)Nguyễn Huệ Chi dịch: Đêm thu chùa thoảng tiếng chuông tàn Phong đỏ, trăng ngời, sóng nguyệt lan In ngược hình chim, gương nước lạnh Sẫm đôi bóng tháp, ngón tiên hàn. Muôn duyên chẳng vướng: xa trần tục Một mảy nào lo: rộng nhãn quan Thấu hiểu thị phi đều thế cả Dầu ma dầu Phật, chốn nào hơn? Diên Hựu tự Thượng phương thu dạ nhất chung lan Nguyệt sắc như ba phong thụ đan Si vẫn đảo miên phương kính lãnh Tháp quang song trĩ ngọc tiêm hàn Vạn duyên bất nhiễu thành giá tục Bán điểm vô ưu nhãn phóng khoan Tham thấu thị phi bình đẳng tướng Ma cung Phật quốc hảo sinh quan 延祐寺 上方秋夜一鐘闌 月色如波楓樹丹 鴟吻倒眠方鏡冷 塔光雙峙玉尖寒 萬緣不擾城遮俗 半點無憂眼放寬 參透是非平等相 魔宮佛國好生觀 Thiền sư Huyền Quang (1254-1334) có một bài thơ về chùa Một Cột như sau: th­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócChïa Mét Cét (Hµ Néi)Chùa Một Cột (gọi theo Hán-Việt là Nhất Trụ tháp 一柱塔), còn có tên khác là Diên Hựu (延祐) hoặc Liên Hoa Đài (蓮花臺, "đài hoa sen"), là một ngôi chùa nằm giữa lòng thủ đô Hà Nội. Đây là ngôi chùa được coi là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu của kinh thành Thăng Long và độc đáo nhất Việt Nam.- LÞch sö- KiÕn tróc- BiÓu t­îngth­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócLÞch sö Chïa Mét Cét Chùa được xây dựng vào mùa đông tháng mười âm lịch năm 1049.Chùa chỉ có một gian nằm trên một cột đá ở giữa hồ Linh Chiểu nhỏ có trồng hoa sen. Truyền thuyết kể lại rằng chùa được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông (1028-1054) và gợi ý thiết kế của nhà sư Thiền Tuệ. Vào năm 1049, nhà vua đã mơ thấy được Phật bà Quan Âm ngồi trên tòa sen dắt vua lên toà. Khi tỉnh dậy, nhà vua kể chuyện đó lại với bề tôi và được sư Thiền Tuệ khuyên dựng chùa, dựng cột đá như trong chiêm bao, làm toà sen của Phật bà Quan Âm đặt trên cột như đã thấy trong mộng và cho các nhà sư đi vòng xung quanh tụng kinh cầu kéo dài sự phù hộ, vì thế chùa mang tên Diên Hựu. th­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócLÞch sö Chïa Mét Cét Đến năm 1105, vua Lý Nhân Tông cho sửa ngôi chùa và cho dựng trước sân hai tháp lợp sứ trắng. Năm 1108, Nguyên phi Ỷ Lan sai đúc một cái chuông rất to, nặng một vạn hai nghìn cân, đặt tên là "Giác thế chung" (Quả chuông thức tỉnh người đời). Đến thời nhà Trần, chùa đã không phải là ngôi chùa đời nhà Lý nữa vì sách cũ đã ghi: Năm 1249, "...mùa xuân, tháng giêng, sửa lại chùa Diên Hựu, xuống chiếu vẫn làm ở nền cũ...". Chùa Một Cột được trùng tu vào khoảng những năm 1840-1850 và vào năm 1922. Đài Liên Hoa chúng ta thấy hiện nay được làm lại năm 1955.Cạnh chùa Một Cột ngày nay còn có một ngôi chùa có cổng tam quan, với ba chữ "Diên hựu tự", là ngôi chùa mới được xây dựng phụ vào với chùa Một Cột, xây khoảng đầu thế kỷ 18. th­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócKiÕn tróc Chïa Mét CétTheo tài liệu lịch sử, lối kiến trúc một cột có từ trước đời nhà Lý. Ở Hoa Lư, Ninh Bình trong ngôi chùa con gái vua Đinh Tiên Hoàng, có một cây cột đá cao, sáu cạnh, khắc bài kinh Lăng Nghiêm, đề niên hiệu thời Lê Hoàn (981–1005). Phía trên cột là tòa sen chạm. Năm Long Thụy Thái Bình thứ năm đời Lý Thánh Tông (1058) có xây điện Linh Quang ở Thăng Long, phía trước điện dựng lầu chuông, một cột sáu cạnh hình bông sen. Như vậy, trước khi xây chùa Một Cột, lối kiến trúc đó đã là một thực tế nghệ thuật cổ truyền. Ngôi chùa có kết cấu bằng gỗ, trong chùa đặt tượng Phật bà Quan Âm để thờ. Năm 1105, vua Lý Nhân Tông cho mở rộng kiến trúc khu chùa có thêm hồ Linh Chiểu. Về sau, quy mô chùa Một Cột chỉ còn lại ngôi chùa nhỏ trên cột đá như hình ảnh hiện nay. th­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócKiÕn tróc Chïa Mét CétChùa Một Cột hiện nay bao gồm đài Liên Hoa hình vuông, chiều dài mỗi cạnh 3 m, mái cong, dựng trên cột cao 4 m (không kể phần chìm dưới đất), đường kính 1,25 m có cột đá là 2 khúc chồng lên nhau thành một khối. Tầng trên của cột là hệ thống những đòn gỗ làm giá đỡ cho ngôi đài ở trên. Đài Liên Hoa có mái ngói, bốn góc uốn cong, trên có lưỡng long triều nguyệt. Ngày nay không có những cánh sen trên cột đá như đã nói đến trong bia văn thời nhà Lý, nhưng ngôi chùa dựng trên cột vươn lên khỏi mặt nước vẫn là kiến trúc độc đáo, gợi hình tượng một bông sen vươn thẳng lên khu ao hình vuông được bao bọc bởi hàng lan can làm bằng những viên gạch sành tráng men xanh. th­êng thøc mÜ thuËtI. kiÕn trócBiÓu t­îng Chïa Mét CétChùa Một Cột đã được chọn làm biểu tượng của thủ đô Hà Nội và đài truyền hình Hà Nội, ngoài ra biểu tượng chùa Một Cột còn được thấy ở mặt sau đồng tiền kim loại 5000 đồng của Việt Nam.Xem h×nh>>KiÕn tróc Chïa Mét CétChïa Mét Cét (năm 1922)Chïa Mét Cétth­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾cT­îng A-di-®µ (chïa PhËt TÝch – B¾c Ninh)- PhÇn t­îng- PhÇn bÖ t­îngC¸ch s¾p xÕp chung cña pho t­îng hµi hoµ, c©n ®èi; t¹o ®­îc tØ lÖ c©n xøng gi÷a t­îng vµ bÖ.Xem thªm bµi: A-di-®µPhËt gi¸o ViÖt Namth­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾cPhÇn t­îng A-di-®µ PhËt A-di-®µ ngåi xÕp b»ng , hai bµn tay ngöa, ®¹t chång lªn nhau ®Ó tr­íc bông , t× nhÑ lªn ®ïi d¸ng ngåi tho¶i m¸i kh«ng gß bã. C¸c nÕp cña ¸o choµng bã s¸t ng­êi ®­îc bu«ng tõ vai xuèng t¹o nªn nh÷ng ®­êng cong mÒm m¹i , tha th­ít vµ chau chuèt. M×nh t­îng m¶nh kh¶nh, ngåi h¬i d­ín vÒ phÝa tr­íc , tr«ng uyÓn chuyÓn nh­ng l¹i v÷ng vµng.th­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾cPhÇn bÖ t­îng A-di-®µ PhËt A-di-®µ ngù trªn bÖ ®¸ toµ sen ®­îc trang trÝ b»ng c¸c hoa v¨n tinh x¶o vµ hoµn mÜ. BÖ ®¸ gåm hai tÇng: TÇng trªn lµ toµ sen h×nh trßn, nh­ mét ®o¸ sen në ré víi hai tÇng c¸nh, c¸c c¸nh sen ®­îc ch¹m ®«i r«ng theo lèi ®ùc n«ng, máng. TÇng d­íi lµ ®Õ t­îng h×nh b¸t gi¸c, xung quanh ®­îc ch¹m træ nhiÒu ho¹ tiÕt trang trÝ h×nh hoa d©y ch÷ “S” vµ sãng n­íc.Xem h×nh>>T­îng A-di-®µ (chïa PhËt TÝch – B¾c Ninh)Pho tượng Phật A-di-đà khổng lồ ở Kamakura, tỉnh Kanagawa, Nhật Bảnth­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾cRång Rång lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho quyÒn lùc cña vua chóa. Song thêi Lý cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o kh¾c h¼ng víi c¸c thêi tr­íc hoÆc cïng thêi ë Trung Quèc. Rång thêi Lý lµ s¶n phÈm cña s¸ng t¹o nghÖ thuËt d©n téc ViÖt Nam. Nh÷ng nÐt ®éc ®¸o cña Rång thêi Lý :- Th©n rång- §Çu rång- MiÖng rång Rång thêi Lý chØ ®­îc ch¹m kh¾c ë nh÷ng di tÝch liªn quan trùc tiÕp tíi vua nh­ ë Kinh ®«, mét sè chïa lµ n¬i vua ®· ®i qua hoÆc c­ tró l¹i nh­ chïa PhËt TÝch, Chïa D¹m, Chïa Long §äi... Rång t­êng cã mÆt c¹nh nh÷ng biÓu t­îng PhËt gi¸o nh­ l¸ ®Ò vµ hoa sen. th­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾cTh©n RångRång thêi lýth­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾c§Çu RångXem h×nh >>th­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm1. §iªu kh¾cMiÖng RångXem h×nh >>th­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm2. Gèmth­êng thøc mÜ thuËtII. ®iªu kh¾c vµ gèm2. GèmGèm thêi lýth­êng thøc mÜ thuËtiii. Bµi tËp- KÓ tªn c¸c tªn c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc vµ t­îng thêi Lý mµ em biÕt vµo vë ghi. T×m hiÓu thªm vÒ rång c¸c n­íc- S­u tÇm c¸c bµi viÕt vÒ thêi Lý- ChuÈn bÞ bµi sau