Bài giảng Ngữ văn 10 - Bài dạy: Những yêu cầu về sử dụng Tiếng Việt

TRƯỜNG THPT VĨNH LỘC TUẦN 27TIẾT 73 Bài: NHỮNG YÊU CẦU VỀ SỬ DỤNG TiẾNG ViỆT GV: LÊ THỊ LỘCI. SỬ DỤNG ĐÚNG THEO CÁC CHUẨN MỰC CỦA TIẾNG VIỆT:1. Về ngữ âm và chữ viết 1a. Phát hiện lỗi và sửa lại: a1. - Không giặc quần áo ở đây. a2. - Khi sân trường khô dáo, chúng em chơi đá cầu hoặc đánh bi. a3. - Tôi không có tiền lẽ, anh làm ơn đỗi cho tôi. giặc dáo lẽ, đỗi giặt  ráo  lẻ, đổi(noùi vaø vieát sai phuï aâm cuoái). (noùi vaø vieát sai phuï aâm ñaàu).(noùi vaø vieát sai thanh ñieäu). 1b. Phân tích sự khác biệt của những từ phát âm theo giọng địa phương so với từ toàn dân:  - Thế tại sao đang ở thành phố, bác lại về nhà quê? - À chuyện ấy thì dài lắm. Nhẩn nha rồi bác kể. Dưng mờ chẳng qua cũng là do cái duyên, cái số Gì thế, cháu? - Bác nói giọng nó khang khác thế nào ấy. Trời bác nói là giời {}.nhưng mà bác nói là dưng mờ. Bảo bác nói là bẩu. - Ăn nước ở đâu nói giọng ở đó mờ cháu ( Ma Văn Kháng, Heo may gió lộng ) Dưng mờ Giời Bẩu Mờ Nhưng mà Trời Bảo Mà Töø phát âm giọng ñòa phöông:Töø toaøn daân:1b. Phân tích sự khác biệt của những từ phát âm theo giọng địa phương so với từ toàn dân Caàn phaùt aâm theo aâm thanh chuaån cuûa tieáng Vieät, caàn vieát ñuùng theo quy taéc hieän haønh veà chính taû vaø veà chöõ vieát noùi chung. * Veà ngöõ aâm vaø chöõ vieát: * * Ghi nhớ SGK /672.VỀ TỪ NGỮ2a. Phát hiện và chữa lỗi về từ ngữ: a1. Khi ra pháp trường, anh ấy vẫn hiên ngang đến phút chót lọt. a2. Những học sinh trong trường sẽ hiểu sai các vấn đề mà thầy giáo truyền tụng.a3. Số người mắc và chết các bệnh truyền nhiễm đã giảm dần. a4. Những bệnh nhân không cần phải mổ mắt được khoa dược tích cực pha chế, điều trị bằng những thứ thuốc tra mắt đặc biệt. 2a. Đáp ána1.Khi ra pháp trường, anh ấy vẫn hiên ngang đến phút chót lọt. Dùng từ sai về cấu tạo Khi ra pháp trường, anh ấy vẫn hiên ngang đến phút chót.a2. Những học sinh trong trường sẽ hiểu sai các vấn đề mà thầy giáo truyền tụng. Nhầm lẫn từ Hán Việt gần âm, gần nghĩa. Những học sinh trong trường sẽ hiểu sai các vấn đề mà thầy giáo truyền thụ (truyền đạt). 2a. Đáp ána4. Những bệnh nhân không cần phải mổ mắt được khoa dược tích cực pha chế, điều trị bằng những thứ thuốc tra mắt đặc biệt. Dùng sai về kết hợp từ. a3. Số người mắc và chết các bệnh truyền nhiễm đã giảm dần. Dùng sai về kết hợp từ.  Số người mắc các bệnh truyền nhiễm và chết đã giảm dần. Những bệnh nhân không cần phải mổ mắt được điều trị tích cực bằng những thứ thuốc tra mắt đặc biệt mà khoa dược đã pha chế.2b. Lựa chọn câu dùng từ đúng: b1. Anh ấy có một yếu điểm: không quyết đoán trong công việc.  Sai ( yếu điểm điểm yếu) b2. Điểm yếu của họ là thiếu tinh thần đoàn kết.  Đúngb3. Bọn giặc đã ngoan cố chống trả quyết liệt.  Đúng b4. Bộ đội ta đã ngoan cường chiến đấu suốt một ngày đêm.  Đúng b5. Tiếng Việt rất giàu âm thanh và hành ảnh, cho nên có thể nói đó là thứ tiếng rất linh động, phong phú. Sai ( linh động  sinh động)Caàn duøng töø ngöõ ñuùng vôùi hình thöùc vaø caáu taïo, vôùi yù nghóa, vôùi ñaëc ñieåm ngöõ phaùp cuûa chuùng trong tieáng Vieät. * Về từ ngữ: * * Ghi nhớ SGK /673. VỀ NGỮ PHÁP 3a. Hãy phát hiện và chữa lỗi: a1. Qua tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố đã cho ta thấy hình ảnh người phụ nữ nông thôn trong chế độ cũ.( TN, ?- VN  câu thiếu CN )- Tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố đã cho ta thấy hình ảnh người phụ nữ nông thôn trong chế độ cũ.( Bỏ từ “qua”  ( CN - VN )- Qua tác phẩm “Tắt đèn”, Ngô Tất Tố đã cho ta thấy hình ảnh người phụ nữ nông thôn trong chế độ cũ.( Bỏ từ “của”, thêm dấu phẩy  (TN, CN - VN ) a2. Lòng tin tưởng sâu sắc của những thế hệ cha anh vào lực lượng măng non và xung kích sẽ bước tiếp mình.(cụm danh từ  chöa ñuû caùc thaønh phaàn chính)  Đó là lòng tin tưởng sâu sắc của những thế hệ cha anh vào lực lượng măng non và xung kích, những lớp người sẽ bước tiếp họ. (Thêm từ ngữ làm CN)  Lòng tin tưởng sâu sắc của những thế hệ cha anh vào lực lượng măng non và xung kích sẽ bước tiếp mình đã được thể hiện trong tác phẩm.(Thêm từ ngữ làm VN)3b. Lựa chọn câu văn đúng- Có đựơc ngôi nhà đã làm cho bà sống hạnh phúc hơn.(Không phân định rõ TP phụ đầu câu với CN  sai- Ngôi nhà đã làm cho bà sống hạnh phúc hơn.  đúng- Có đựơc ngôi nhà, bà đã sống hạnh phúc hơn.  đúng- Ngôi nhà đã mang lại niềm hạnh phúc cho cuộc sống của bà.  đúng3c.Từng câu trong đoạn văn đều đúng, nhưng đoạn văn vẫn không có được tính thống nhất. Hãy phân tích lỗi và chữa lại: (1) Thuý Kiều và Thuý Vân đều là con gái của ông bà Vương viên ngoại. (2)Nàng là một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn, sống hoà thuận hạnh phúc với cha mẹ. (3) Họ sống êm đềm dưới một mái nhà, cùng có những nét xinh đẹp tuyệt vời. (4) Vẻ đẹp của Kiều hoa cũng phải ghen, liễu cũng phải hờn. (5) Còn Vân có nét đẹp đoan trang thuỳ mị. (6) Còn về tài thì nàng hơn hẳn Thuý Vân. (7) Thế nhưng nàng đâu có được hưởng hạnh phúc.- Caùc caâu ñöôïc laép gheùp loän xoän, thieáu lieân keát loâgic3c. Phân tích lỗi và chữa lại:- Caàn saép xeáp laïi caùc caâu, caùc veá caâu, thay ñoåi moät soá töø ngöõ ñeå yù cuûa ñoaïn maïch laïc vaø phaùt trieån theo trình töï hôïp lí.+ Lỗi sai: + Caùch chöõa: + Hãy viết lại thành một đoạn văn hoàn chỉnhThảo luận3c. Đoạn văn sửa: (1) Thuý Kiều và Thuý Vân đều là con gái của ông bà Vương viên ngoại. (3a) Họ sống êm ấm dưới một mái nhà, (2b) hoà thuận hạnh phúc với cha mẹ.(3b) Họ đều có những nét xinh đẹp tuyệt vời.(2a) Thuý Kiều là một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn.(4) Vẻ đẹp của nàng hoa cũng phải ghen, liễu cũng phải hờn. (5) Còn Vân có nét đẹp đoan trang thuỳ mị.(6) Về tài thì Thúy Kiều hơn hẳn Thuý Vân. (7) Thế nhưng nàng đâu có được hưởng hạnh phúc.Qua tìm hiểu VD 3a,b,c,hãy cho biết những lỗi nào thườnggặp trong việc đặt câu?3c. Phân tích lỗi và chữa lại: Kết cấu đoạn văn:1  3a 2b 3b 2a  4  5  6 7Caàn caáu taïo caâu theo ñuùng quy taéc ngöõ phaùp tieáng Vieät, dieãn ñaït ñuùng caùc quan heä yù nghóa vaø söû duïng daáu caâu thích hôïp. Hôn nöõa, caùc caâu trong ñoaïn vaên vaø vaên baûn caàn ñöôïc lieân keát chaët cheõ, taïo neân moät vaên baûn maïch laïc, thoáng nhaát.* Veà ngöõ phaùp: * * Ghi nhớ SGK /674. VỀ PHONG CÁCH NGÔN NGỮ4a. Phân tích và chữa lại những từ dùng không phù hợp với phong cách ngôn ngữ: * VD 1: Trong một biên bản về một vụ tai nạn giao thông: - Hoàng hôn ngày 25-10, lúc 17h 30, tại km 19 quốc lộ 1A đã xảy ra một vụ tai nạn giao thông. * VD 2: Trong một bài văn nghị luận: - “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã nêu cao một tư tưởng nhân đạo hềt sức là cao đẹp.4. VỀ PHONG CÁCH NGÔN NGỮ4a. + Phân tích những từ dùng không phù hợp với phong cách ngôn ngữ:* VD 1: Trong một biên bản về một vụ tai nạn giao thông: - Hoàng hôn ngày 25-10, lúc 17h 30, tại km 19 quốc lộ 1A đã xảy ra một vụ tai nạn giao thông.- Töø “ hoaøng hoân” coù nghóa laø buoåi chieàu muoän, thöôøng ñöôïc duøng trong nhöõng vaên baûn ngheä thuaät (khoâng theå duøng trong vaên baûn haønh chính.) Hoàng hôn  Buổi chiều+ Chữa lại: * VD 2: Trong một bài văn nghị luận: - “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã nêu cao một tư tưởng nhân đạo hết sức là cao đẹp.+ Cuïm töø “heát söùc là” töông ñöông vôùi caùc töø chæ möùc ñoä cao (raát, voâ cuøng ...) nhöng chæ duøng trong ngoân ngöõ noùi thuoäc phong caùch ngôn ngữ sinh hoaït.+ Chữa lại:- “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã nêu cao một tư tưởng nhân đạo rất (vô cùng) cao đẹp.4. VỀ PHONG CÁCH NGÔN NGỮ4a. + Phân tích những từ dùng không phù hợp với phong cách ngôn ngữ:4b.Nhận xét về các từ ngữ thuộc ngôn ngữ nói trong phong cách ngôn ngữ sinh hoạt ở đoạn văn sau: Bẩm cụ, từ ngày cụ bắt đi ở tù, con lại sinh ra thích đi ở tù; bẩm có thế, con có dám nói gian thì trời tru đất diệt, bẩm quả đi ở tù sướng quá. Đi ở tù còn có cơm để mà ăn, bây giờ về làng về nước một thước cắm dùi không có, chả làm gì nên ăn.Bẩm cụ, con lại đến kêu cụ, cụ lại cho con đi ở tù.Nhận xét về các từ ngữ thuộcngôn ngữ nói trong phong cách ngôn ngữ sinh hoạt ở đoạn văn: Từ xưng hô? Thành ngữ? Từ mang sắc thái khẩu ngữ?- Nhöõng töø ngöõ noùi nhö treân coùtheå söû duïng trong moät laù ñôn ñeà nghò ñöôïc khoâng? Vì sao? 4b. ĐÁP ÁN . Từ xưng hô: . Thành ngữ: . Từ mang sắc thái khẩu ngữ: . Những từ ngữ và cách nói trên không sử dụng trong một lá đơn được, vì: - Đoạn văn thuộc PCNN sinh hoạt. Còn đơn đề nghị thuộc văn bản hành chính. bẩm, cụ, con.trời tru đất diệt, một thước cắm dùi không có. sinh ra, có dám nói gian, quả, về làng về nước, chả làm gì nên ăn Caàn noùi vaø vieát phuø hôïp vôùi caùc ñaëc tröng vaø chuaån möïc trong töøng phong caùch chöùc naêng ngoân ngöõ.* Veà phong caùch ngoân ngö:õ * * Ghi nhớ SGK /67** GHI NHỚ/ SGKKhi sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp, cần đảm bảo những yêu cầu sau: 1. Về ngữ âm và chữ viết: cần phát âm theo âm thanh chuẩn của tiếng Việt, cần viết đúng theo các qui tắc hiện hành về chính tả và chữ viết nói chung. 2. Về từ ngữ: cần dùng từ ngữ đúng với hình thức và cấu tạo, với ý nghĩa, với đặc điểm ngữ pháp của chúng trong tiếng Việt. 3. Về ngữ pháp: cần cấu tạo câu theo đúng qui tắc ngữ pháp tiếng Việt, diễn đạt đúng các quan hệ ý nghĩa và sử dụng dấu câu thích hợp.Hơn nữa, các câu trong đoạn văn và văn bản cần được liên kết chặt chẽ, tạo nên một văn bản mạch lạc, thống nhất. 4. Về phong cách ngôn ngữ: cần nói và viết phù hợp với các đặc trưng và chuẩn mực trong từng phong cách chức năng ngôn ngữ.II. SÖÛ DUÏNG HAY, ÑAÏT HIEÄU QUAÛ GIAO TIEÁP CAO: Caâu 1 / SGK trang 67: Trong câu tục ngữ “ Chết đứng còn hơn sống quỳ”, các từ “đứng” và “quỳ” được sử dụng theo nghĩa như thế nào? Việc sử dụng như thế làm cho câu tục ngữ có tính hình tượng và giá trị biểu cảm ra sao? - Caùc töø ñöùng vaø quyø trong caâu tuïc ngöõ “ cheát ñöùng coøn hôn soáng quyø”ø khoâng nhaèm bieåu hieän caùc tö theá cuûa thaân theå con ngöôøi, maø ñöôïc duøng vôùi nghóa chuyeån, theo pheùp aån duï, bieåu hieän nhaân caùch phaåm giaù con ngöôøi: - Cheát ñöùng laø caùi cheát hieân ngang, baát khuaát, caùi cheát cuûa khí phaùch cao ñeïp. - Soáng quyø laø ñaàu haøng, soáng quî luî heøn nhaùt. => Vieäc duøng töø ñöùng vaø quyø trong caâu tuïc ngöõ treân mang laïi tính hình töôïng vaø giaù trò bieåu caûm.2. Caâu 2/ SGK trang 67: Hãy phân tích hiệu quả biểu đạt của việc dùng ẩn dụ và so sánh trong câu sau: Chúng ta luôn nằm trong lòng chiếc nôi xanh của cây cối, đó là cái máy điều hòa khí hậu của chúng ta. (Nguyễn Bá Cát – Lã Vĩnh Quyên, Sức khỏe thanh niên) Hãy phân tích hiệu quả biểu đạt của việc dùng ẩn dụ và so sánh trong câu sau: - Chieác noâi vaø maùy ñieàu hoaø nhieät ñoä laø nhöõng ñoà duøng caàn thieát mang lại những ích lợi cho con người. - Baát cöù ai cuõng coù theå nhaän bieát ñöôïc moät caùch roõ reät. - Trong khi: lôïi ích cuûa caây coái xung quanh cuoäc soáng chuùng ta khoù maø nhaän ra ngay ñöôïc. - Duøng hình aûnh chieác noâi xanh vaø maùy ñieàu hoaø nhieät ñoä ñeå bieåu hieän lôïi ích cuûa caây coái vöøa coù tính cuï theå vöøa taïo ñöôïc caûm xuùc thaåm mó. 3. Caâu 3/ SGK trang 67, 68: Trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến, Hồ Chí Minh viết: Ai có súng dùng dùng súng.Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp, cứu nước.* Hãy phân tích giá trị nghệ thuật của phép điêp, phép đối, của nhịp điệu trong những câu văn trên.- Pheùp ñieäp:“ ai”, “ suùng duøng suùng”, “ göôm duøng göôm”.- Pheùp ñoái:Ai có súng dùng dùng súng / Ai có gươm dùng gươm- Nhòp ñieäu:Ai có súng - dùng súng. Ai có gươm - dùng gươm cuốc, thuổng, gậy gộc.=> Caùc yeáu toá keát hôïp vôùi nhau taïo cho lôøi keâu goïi moät aâm höôûng haøo huøng, vang doäi, taùc ñoäng maïnh meõ ñeán ngöôøi ñoïc ngöôøi nghe. Vì theá taùc duïng cuûa lôøi keâu goïi laø raát lôùn, noù lay ñoäng haøng trieäu con tim luùc baáy giôø.3. Caâu 3/ SGK trang 67, 68: Hãy phân tích giá trị nghệ thuật của phép điêp, phép đối, của nhịp điệu trong những câu văn trên.raát döùt khoaùt, khoeû khoaénKhi noùi vaø vieát, chaúng nhöõng caàn söû duïng tieáng Vieät ñuùng theo caùc chuaån möïc cuûa noù, maø coøn caàn söû duïng moät caùch saùng taïo, coù söï chuyeån ñoåi linh hoaït theo caùc phöông thöùc vaø quy taéc chung, theo caùc pheùp tu töø ñeå cho lôøi noùi, caâu vaên coù tính ngheä thuaät vaø ñaït hieäu quaû giao tieáp cao. GHI NHỚ/ SGK /68III. LUYEÄN TAÄP: Baøi tập 1 /SGK trang 68: Löïa chọn nhöõng töø vieát ñuùng:Baøng hoaøng, chaát phaùc, baøng quan, laõng maïn, höu trí, uoáng röôïu, trau chuoát, noàng naøn, ñeïp ñeõ, chaët cheõ. Baøi tập 2 /SGK trang 68: Phân tích tính chính xác và tính biểu cảm của từ lớp, sẽ thay cho từ hạng, phải - Töø haïng duøng ñeå keát hôïp vôùi töø người (haïng ngöôøi) thöôøng mang haøm nghóa phaân bieät ngöôøi theo phaåm chaát toát - xaáu, mang neùt nghóa khoâng toát, vì theá töø haïng khoâng phuø hôïp vôùi caâu vaên ñöôïc daãn. - Thay baèng töø lôùp laø hoaøn toaøn phuø hôïp, bôûi vì, töø lôùp duøng ñeå keát hôïp vôùi töø ngöôøi ( lôùp ngöôøi), duøng ñeå phaân bieät theo tuoåi taùc, theá heä vaø khoâng mang neùt nghóa xaáu.- Töø phaûi trong caâu vaên thöù hai mang neùt nghóa baét buoäc, khoâng phuø hôïp vôùi saéc thaùi yù nghóa chung cuûa caâu vaên: ø suy nghó raát nheï nhaøng, vinh haïnh cuûa Baùc khi Ngöôøi leân ñöôøng ñi gaëp caùc Caùc Maùc, Leâ-Nin vaø caùc vò caùch maïng ñaøn anh. Töø seõ mang neùt nghóa nheï nhaøng, neân duøng trong caâu vaên treân laø phuø hôïp hôn caû Baøi 3/ SGK /68: Phaân tích choã ñuùng, choã sai cuûa caùc caâu vaø cuûa ñoaïn vaên: + Moät soá töø ngöõ dieãn ñaït chöa roõ raøng.- Caû ñoaïn vaên ñeàu noùi veà tình caûm cuûa ngöôøi bình daân trong ca dao. Nhöng ñoaïn vaên coù nhieàu loãi: + Noäi dung khoâng nhaát quaùn:Caâu ñaàu nói veà tình yeâu nam nöõ, caùc caâu tieáp theo laïi noùi veà tình caûm khaùc, khoâng lieân keát noäi dung vôùi caâu chuû ñeà ñöùng ñaàu ñoaïn. + Quan heä thay theá cuûa töø đại từ “hoï” ôû caâu 2 vaø caâu 3 chöa roõ. - Coù theå söûa laïi nhö sau: “ Trong ca dao Vieät Nam, soá löôïng nhöõng baøi vieát veà tình yeâu nam nöõ laø nhieàu nhaát, nhöng coøn nhieàu baøi theå hieän nhöõng tình caûm khaùc. Nhöõng con ngöôøi trong ca dao yeâu gia ñình, yeâu caùi toå aám cuøng nhau sinh soáng, yeâu nôi choân nhau caét roán. Hoï yeâu ngöôøi laøng, ngöôøi nöôùc, yeâu töøng caûnh ruoäng ñoàng ñeán coâng vieäc trong xoùm, ngoaøi laøng. Tình yeâu ñoù noàng nhieät, ñaèm thaém vaø saâu saéc”.Baøi 3/ SGK /68:Baøi 4/SGK trang 68: +	So saùnh caâu vaên trong baøi taäp vôùi caâu vaên ñöôïc dieãn ñaït bình thöôøng, ta thaáy roõ tính hình töôïng vaø saéc thaùi bieåu caûm cuûa câu văn trong bài tập: - Caâu vaên giaøu tính bieåu caûm nhôø taùc giaû duøng quaùn ngöõ tình thaùi “ bieát bao nhieâu”, duøng töø mieâu taû aâm thanh raát gôïi caûm “ Oa oa caát tieáng khoùc ñaàu tieân”. - Caâu vaên giaøu hình töôïng nhôø duøng hình aûnh aån duï ñoäc ñaùo “ quaû ngoït traùi sai ñaõ thaém hoàng da deû chò”.* Caâu vaên ñöôïc dieãn ñaït bình thöôøng:“Chò Söù raát yeâu queâ höông, nôi chò ñöôïc sinh ra, nôi chò ñaõ lôùn leân”* Caâu vaên trong bài tập:“ Chị Sứ yêu biết bao nhiêu cái chốn này, nơi chị đã oa oa cất tiếng khóc đầu tiên, nơi quả ngọt trái sai đã thắm hồng da dẻ chị” Baøi 5/ SGK trang 68: Về nhà Cuûng cố - daën doø: Cuûng coá: Laøm baøi taäp traéc nghieäm sau:Baøi 1: Doøng naøo khaùi quaùt ñöôïc yeâu caàu söû duïng tieáng Vieät? Söû duïng ñuùng vaø chính xaùc. Söû duïng hay vaø phong phuù. Söû duïng chính xaùc vaø phong phuù. Söû duïng ñuùng, hay và đạt hiệu quả giao tiếp cao.Baøi 2: Tröôøng hôïp naøo sau ñaây khoâng maéc loãi veà ngöõ aâm vaø chöõ vieát? Toâi khoâng coù tieàn leõ ñeå traõ laïi cho anh.B. Chò ñònh laøm leõ moïn cho nhaø noù ñeán bao giôø. C. Boá maát sôùm, noù cuõng sôùm phaõi ñi laøm leû moïn.D. Laøm leõ phaûi laøm vieäc vaát vaõ suoát caû ngaøy.Baøi 3: Choïn töø thích hôïp nhaát ñeå ñieàn vaøo choã troáng trong caâu thô: “ Baùt côm ñaày tay meï xôùi cho con – Rau con troàng meï luoäc nhöõng maàm”Non.Ngon.Con.Caû A vaø B ñeàu ñöôïc.Bài học tư tưởng:Qua bài học này em rút ra được điều gìtrong việc sử dụng tiếng Việt?- Cần nắm được những yêu cầu về sử dụng tiếng Việt. - Có ý thức rèn luyện thói quen và năng lực sử dụng tiếng Việt.- Yêu tiếng Việt và có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.* Dặn dò:Soạn bài: Hồi trống Cổ Thành,Tào Tháo uống rượu luận anh hùng- XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ CÙNG CÁC EM HỌC SINH !- KÍNH CHÚC SỨC KHOẺ, HẠNH PHÚC VÀ THÀNH CÔNG !