Bài giảng Ngữ văn 10 - Ca dao than thân yêu thương, tình nghĩa - Minh Trung

CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA GV : MINH TRUNGCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA1.Khái niệm : - Là lời thơ trữ tình dân gian thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng; được sáng tác để diễn đạt thế giới nội tâm của con người.2.Phân loại ca dao : - Ca dao trữ tình. - Ca dao hài hước.I.TIỂU DẪN3.Hình thức nghệ thuật : - Thể thơ : - Ngôn ngữ : - Biện pháp nghệ thuật :I.TIỂU DẪNCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAphần lớn là lục bát, lục bát biến thể.ngắn gọn, giàu hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.ngôn ngữ gần gũi với lời nói hàng ngày so sánh, ẩn dụ, diễn đạt 1 số công thức1.Khái niệm :2.Phân loại1.Ca dao than thân : bài 1, 2. a.Bài 1 Thân em như tấm lụa đào Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Ca dao than thân : bài 1, 2. a.Bài 1 Nhân vật trữ tình : Xưng hô : “Thân em” -> So sánh : thân em tấm lụa đàoCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUngười phụ nữ.dịu dàng.1.Ca dao than thân : bài 1, 2. a.Bài 1 -Tấm lụa đào=> Hình ảnh ẩn dụ -> ý thức được sắc đẹp thanh xuân, giá trị. -Phất phơ giữa chợ -> -Biết vào tay ai CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUđẹpquícó giá trịnhư món hàng.câu hỏi tu từ lời than vì không thể quyết định được số phận. 1.Ca dao than thân : bài 1, 2. a.Bài 1=> Là lời than chung cho mọi người phụ nữ trong xã hội phong kiến -> gián tiếp tố cáo xh phong kiến.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Ca dao than thân : bài 1, 2. b.Bài 2 Thân em như củ ấu gai Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen. Ai ơi, nếm thử mà xem ! Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi. -Nhân vật trữ tình : người phụ nữ. -> so sánh, ẩn dụ : hình thức bên ngoài không đẹp.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU-Như củ ấu gai1.Ca dao than thân : bài 1, 2. b.Bài 2 -> lời mời gọi da diết, chua xót, ngậm ngùi.- Ruột trong thì trắng, ngọt bùi -> => Nói lên thân phận và khẳng định giá trị phẩm chất của họ.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUgiá trị thực : vẻ đẹp tâm hồn.- “Ai ơi, nếm thử”2.Bài 3 : Yêu thương Trèo lên cây khế nữa ngàyAi làm chua xót lòng này, khế ơi! Mặt Trăng sánh với Mặt TrờiSao Hôm sánh với Sao Mai chằng chằng. Mình ơi! Có nhớ ta chăng?Ta như Sao Vượt chờ trăng giữa trời.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,22.Bài 3 : Yêu thương - Lời mở đầu “Trèo lên  ngày” -> cách nói đưa đẩy, gợi cảm hứng. - Lời than : “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi !” =>Lời than tha thiết, thấm thía, xót xa.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,2Đại từ phiếm chỉ(cha mẹ, xhpk)đau đớnví như người bạn2.Bài 3: Yêu thương - Hình ảnh : Mặt trăng, mặt trời, sao Hôm, sao Mai -> nhấn mạnh thực tại cay đắng -> sự lỡ dở không thể hàn gắn. - Câu “Ta như  trời” -> khẳng định sự chờ đợi mòn mỏi của nhân vật trữ tình. thể hiện vẻ đẹp tâm hồn (thủy chung).CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,2 Khăn thương nhớ ai, Khăn rơi xuống đất. Khăn thương nhớ ai, Khăn vắt lên vai. Khăn thương nhớ ai, Khăn chùi nước mắt. Đèn thương nhớ ai, Mà đèn không tắt. Mắt thương nhớ ai, Mắt không ngủ yên. Đêm qua em những lo phiền, Lo vì một nỗi không yên một bềCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,22.Bài 33.Bài 4 : Yêu thương -Nhân vật trữ tình : -Hình ảnh: thương nhớ -> rơi thương nhớ -> vắt lên vai thương nhớ -> chùi nước mắt -> không tắt -> ngủ không yên CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAĐènI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,22.Bài 3Khăncô gái. Đèn Mắt3.Bài 4 : Yêu thương -Nghệ thuật : +Nhân hóa, hoán dụ. +Câu hỏi tu từ : liên tiếp hỏi khăn, đèn, mắt -> tự hỏi lòng mình. +Lặp lại câu trước : khắc sâu nỗi nhớ.=> Tâm trạng khắc khoải không yên, nhớ thương mòn mỏi.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,22.Bài 33.Bài 4 : Yêu thương Hai câu cuối : Tâm trạng : lo phiền Đại từ : Em=> Lo phiền vì thương nhớ, lo lắng cho thân phận, hạnh phúc lứa đôi.CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUGiải bày trực tiếp1.Bài 1,22.Bài 34.Bài 5 : Yêu thương Ước gì sông rộng một gang Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi -Nhân vật trữ tình : cô gái. -Lời nói : “Sông rộng một gang, bắc cầu dải yếm” -> tính chất phóng đại-> hóm hỉnh. CA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU1.Bài 1,22.Bài 33.Bài 44.Bài 5 : Yêu thương -Dải yếm : mềm mại, gần giũ mang hơi ấm con người -> cầu dải yếm không có thực, nó được dệt nên bằng ước mơ táo bạo của con người. => Ước muốn được gần nhau, thể hiện tình cảm rất táo bạo nhưng cũng rất đằm thắm và đầy nữ tínhCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU“GÇn ®©y mµ ch¼ng sang ch¬i§Ó em ng¾t ngän mång t¬i b¾c cÇu” “Hai ta c¸ch mét con s«ngMuèn sang anh ng¶ cµnh hång cho sang”“C¸ch nhau cã mét con s«ngMuèn sang anh bÎ cµnh trÇm cho sang”1.Bài 1,22.Bài 33.Bài 45.Bài 6 : Tình nghĩa Muối ba năm muối đang còn mặn Rừng chín tháng gừng hãy còn cay Đôi ta nghĩa nặng tình dàyCó xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xaCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAI.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂU2.Bài 31.Bài 1,23.Bài 44.Bài 55.Bài 6 : Tình nghĩa -Nhân vật trữ tình : vợ chồng. -Hình ảnh “gừng cay”,”muối mặn” -> mặn nồng, đậm đà tình nghĩa (ẩn dụ) -Cách diễn đạt : +Muối 3 năm -> còn mặn +Gừng chín tháng -> còn cay =>Trải qua thời gian (hữu hạn) không mất đi giá trị của nó. I.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA2.Bài 31.Bài 1,23.Bài 44.Bài 55.Bài 6 : Tình nghĩa “Nghĩa nặng tình dày ba vạn sáu ngàn ngày”=>Trải qua thời gian (vô hạn) vẫn son sắt, thủy chung. - Bài ca có kết cấu theo thời gian. Độ mặn của muối, độ cay của gừng còn có hạn: tình ta là mãi mãi.I.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA2.Bài 31.Bài 1,23.Bài 44.Bài 5Nội dung : Nỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương chung thủy của người bình dân trong xã hội cũ được bộc lộ chân tình và sâu sắc. Nghệ thuật : Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng. Ngôn ngữ : giản dị, gần gũi, mộc mạc. Giọng điệu : nhẹ nhàng, tình cảm.I.TIỂU DẪNII.ĐỌC HIỂUCA DAO THAN THÂNYÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨAIII.TỔNG KẾT2.Bài 31.Bài 1,23.Bài 44.Bài 5 “ Chòng chành như nón không quaiNhư thuyền không lái, như ai không chồng Gái có chồng như gông đeo cổ,Gái không chồng như phản gỗ long lanh. Phản gỗ long lanh anh còn chữa được,Gái không chồng chạy ngược chạy xuôi. Không chồng, khổ lắm chị em ơi!”