Bài giảng Ngữ văn 10 - Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn)

Tiết 8 – 9: Đọc Văn: Chiến thắng MtaoMxây. (Trích sử thi ĐămSăn)I/ TÌM HIỂU CHUNGVài nét về sử thi:a. Khái niệm: Là những sáng tác tự sự bằng văn vần hoặc vần kết hợp với văn xuôi kể lại những sự kiện quan trọng có ý nghĩa lớn đối với cộng đồng.b. Đặc điểm: - Nội dung:Sử thi thần thoại: Kể về nguồn gốc và sự hình thành vũ trụ, con người và xã hội. Tác phẩm tiêu biểu: Đẻ đất đẻ nước.Sử thi anh hùng: Kể về sự nghiệp và chiến công của người anh hùng đối với toàn thể cộng đồng.Tác phẩm tiêu biểu: ĐămSăn, Xinh Nhã.- Nghệ thuật:+ Ngôn ngữ mang tính kể chuyện, miêu tả sinh động và cụ thể.+ Giàu hình ảnh, thường sử dụng các thủ pháp nghệ thuật so sánh, trùng điệp, phóng đại..+ Giọng điệu sôi nổi, hào hứngTác phẩm: Đăm Săn.  a. Thể loại: Sử thi anh hùng của dân tộc Ê-đê. b. Nội dung và nghệ thuật:- Nội dung: Tác phẩm miêu tả những chiến công oanh liệt và khát vọng to lớn của một tù trưởng trẻ, với những chiến công lẫy lừng khi đánh thắng các tù trưởng khác để giành lại vợ, đem lại sự giàu có và uy danh cho mình và cộng đồng. Ngoài ra anh ta còn có khát vọng chinh phục thiên nhiên và vượt qua mọi trở ngại của tập tục xã hội cũ. Đồng thời phản ánh sinh động cuộc sống và cảnh vật của con người Tây Nguyên với những nếp cảm nếp nghĩ của người Tây Nguyên xưa.- Nghệ thuật:Dung lượng đồ sộ, ngôn ngữ trang trọng và giàu hình ảnh, phù hợp với suy nghĩ của người Tây Nguyên.Sử dụng lối văn xuôi có vần và nhịp điệu cân xứng, đầy biến hóaphù hợp với đặc điểm diễn xướng kể – hát của thể loại nàyĐoạn trích: Chiến thắng MtaoMxây.a. Vị trí đoạn trích: Đọan trích thuộc phần giữa của tác phẩm kể về việc ĐămSăn đột nhập vào nhàMtaoMxây để cứu vợ về. Tiêu đề của đoạn trích do người soạn sách đặt.b. Nội dung đoạn trích: Miêu tả cuộc đọ sức giữa ĐămSăn và MtaoMxây. Cuối cùng ĐămSăn đã thắng.c. Bố cục đoạn trích: 2 phần - Phần 1: Từ đầu “Không thèm đâm nữa”: ĐămSăn khiêu chiến và diễn biến cuộc đọ sức với MtaoMxây.- Phần 2: Phần còn lại: Dân làng ăn mừng chiến thắng của ĐămSăn.II/ ĐỌC – HIỂU1. Đọc:a. Cách đọc: Nhìn chung đọc bằng giọng trầm hùng, và thay đổi giọng đọc phù hợp với từng nhân vật (ĐămSăn đọc giọng mạnh mẽ hào hùng. MtaoMxây đọc với giọng kém cỏi, hèn nhát)b. Giải thích từ khó:- Bước thấp bước cao: Đi lần mò dọ dẫm, một cách khó khăn.- Chạy nước kiệu: Chạy rất nhanh.- Chảo cột trâu: Dây thong dùng để trói trâu.2. Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật đoạn trích :a. Đăm Săn khiêu chiến và cuộc đọ sức với MtaoMxây.a1. Nguyên nhân khiêu chiến: Do MtaoMxây cướp vợ của Đăm săn cho nên ĐămSăn quyết đánh MtaoMxây nhằm bảo vệ hạnh phúc gia đình, vừa mang lại sự giàu mạnh và uy danh cho cộng đồng. a2. Diễn biến Diễn biếnĐămSănMtaoMxâyKhiêu chiến - “Ơ diêng! Ơ diêng! Xuống đây” Thách thức, mỉa mai.Ta thách ngươi đọ dao Chủ động khiêu chiến. -  Bổ đôi sân, hiên, chẻ cầu thangDùng lời nói khích. Thái độ quyết liệt.- Ta cũng không thèm đâm  Tự tin, đường hoàng. “Ta còn bận ôm hai vợ của chúng ta”  Ngạo mạn.Ta không xuống đâu  thiếu tự tin. Không được đâm ta  Tầm thường. Ta sợ người đâm ta lắm  Bị động, sợ hãi trước ĐamSăn. Tỏ ra tần ngần, do dự, đắn đo.Diễn biếnĐămSănMtaoMxâyHiệp 1 ĐămSăn vẫn giữ thái độ thản nhiên, bình tĩnh chưa giao chiến vội. Bản lĩnh tự tin của chàng.-MtaoMây múa khiên trước, múa như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp. Tự xem mình là tướng quen đi đánh thiên hạ,  Kém cỏi, chủ quan ngạo mạn huênh hoang.Diễn biếnĐămSănMtaoMxâyHiệp 2 ĐămSăn múa trước: Một lần xốc tới, vượt một đồi tranh, chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua tây.  Thể hiện được sức khỏe, tài năng và vẻ đẹp dũng sĩ. MtaoMxây hoảng hốt trốn chạy, bước bước cao bước thấp  Yếu thế. Diễn biếnĐămSănMtaoMxâyHiệp 3 ĐămSăn múa khiên và đuổi theo Mtao Mxây. Chàng đâm trúng MtaoMxây nhưng áo hắn khơng thủng chàng cầu cứu thần linh.  Sức mạnh vô song, tài nghệ phi thường và vẻ đẹp dũng mãnh của người anh hùng. Bị ĐămSăn đâm trúng, nhưng không chết.-Vừa chạy vừa chống đỡ.  Lúng túng, bỏ chạy.Diễn biếnĐămSănMtaoMxâyHiệp 4- Oâng trời mách kế, ĐămSăn đuổi theo kẻ thù và giết chết Mtao Mxây.  Cuộc đọ sức kết thúc. Đăm Săn chiến thắng vẻ vang.Bị chặt đầu bêu ở ngoài đường.  Thua cuộc phải bỏ mạng. Cuộc đọ sức giữa ĐămSăn và MtaoMxây diễn ra căng thẳng và quyết liệt, cuối cùng ĐămSăn đã chiến thắng. Chiến thắng của ĐămSăn thể hiện sức mạnh, uy danh của người anh hùng và mang ý nghĩa cộng đồng. b. Đăm Săn sau chiến thắng trở về và lễ ăn mừng chiến thắng:- Dân làng của ĐămSăn: Vui mừng hân hoan.- Tôi tớ của MtaoMxây: Tự nguyện đi theo ĐămSăn  Thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi, khát vọng của cộng đồng.- Các tù trưởng khác: Ủng hộ, chúc mừng  Thể hiện lịng yêu mến, sự tuân phục của tập thể cộng đồng đối với cá nhân anh hùng.c. Nghệ thuật đoạn trích. Diễn biến cốt truyện sử thi phù hợp với hành động của nhân vật sử thi.Nghệ thuật tự sự kết hợp với nghệ thuật miêu tả. Các biện pháp tu từ (so sánh và phĩng đại) tạo nên sự hấp dẫn và vẻ đẹp thần thánh thích ứng với kiểu nhân vật siêu phàm của sử thi. Ngơn ngữ kể chuyện và ngơn ngữ nhân vật mang sắc thái riêng của tác phẩm sử thi (chủ yếu là ngơn ngữ đối thoại).III/ TỔNG KẾT: Đoạn trích ca ngợi cuộc chiến đấu của ĐămSăn, đó là cuộc chiến đấu vì danh dự, vì hạnh phúc gia đình và hơn nữa vì cuộc sống bình yên và sự phồn vinh của cả thị tộc. Đoạn trích đã tiêu biểu cho những đặc trưng của thể loại sử thi.