Bài giảng Ngữ văn 10 - Ôn tập Tiếng Việt - Trường THPT Chi Lăng

ôn tập tiếng việtGV: Lương Lan AnhTrường : THPT Chi LăngHoạt động giao tiếp là gi? Có những nhân tố giao tiếp nào tham gia và chi phối hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Những quá trình nào?Khái niệm Các nhân tố Các quá trình Hoạt động giao tiếp là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội, được tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn nhữ ( nói và viết) nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, tình cảm, động hành- Nhân vật giao tiếp: người nói (viết), người nghe ( đọc) Hoàn cảnh giao tiếp Nội dung giao tiếp- Mục đích giao tiếp - phương tiện và cách thức giao tiếp Quá trình tạo lập văn bản do người nói và viết thực hiện- Quá trình lĩnh hội văn bản do người nghe - đọc thực hiện nhờ quan hệ tương tác1. Hoạt động giao tiếp2. Lập bảng so sánh đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.Ngôn ngữ NóiNgôn ngữ ViếtHoàn cảnh và điều kiện sử dụng- Là ngôn ngữ âm thanh, là lời nói trong giao tiếp hằng ngày. Được tiếp nhận bằng thính giác.- Sử dụng đúng và tốt hệ thống ngữ âm cụ thể( hạn chế dùng ngôn ngữ địa phương) Dùng tốt ngữ điệu.- Thời gian giao tiếp diễn ra tức thời, mau lẹ nên người nói ít có điều kiện lựa chọn, gọt giũa, người nghe ít có điều kiện suy ngẫm, phân tích kĩ.Người nói và người nghe tiếp xúc trực tiếp, có thể luân phiên vai nói vai nghe. - Là ngôn ngữ ®­îc thÓ hiÖn b»ng chöõ viÕt trong vaên b¶n, ®­îc tiÕp nhËn b»ng thÞ gi¸c. - Ng­êi viÕt, ng­êi ®äc ph¶i biÕt c¸c ký hiÖu chöõ viÕt, c¸c quy t¾c chÝnh t¶, c¸ch tæ chøc vaên b¶n.- Ng­êi ®äc cã ®iÒu kiÖn ®äc l¹i, ph©n tÝch kü, nghiÒn ngÉm.-Ghi chÐp b»ng chöõ viÕt trong vaên b¶n nªn ®Õn ®­îc víi ®«ng ®¶o b¹n ®äc trong ph¹m vi réng lín vµ thêi gian dµi.Các yếu tố phụ trợNgôn ngữ nóiNgôn ngữ viếtKÕt hîp giöõa lêi nãi víi ngöõ ®iÖu, nÐt mÆt, ¸nh m¾t, cö chØ, ®iÖu bé cña ng­êi nãiHÖ thèng dÊu c©u, c¸c ký hiÖu vaên tù, c¸c hình ¶nh minh ho¹, c¸c b¶ng biÓu, s¬ ®å.Ngôn ngữ nóiNgôn ngữ viếtĐặc điểm chủ yếu cuả Từ và Câu.+Tõ ngöõ: ñ­îc lùa chän, thay thÕ nªn cã ®iÒu kiÖn ®¹t ®­îc tÝnh chÝnh x¸c Sö dông tõ hîp phong c¸ch. Tr¸nh dïng c¸c tõ ngöõ mang tÝnh khÈu ngöõ tõ ®Þa ph­¬ng, tiÕng lãng, tiÕng tôc. +C©u: Th­êng dïng c©u dµi, nhiÒu thµnh phÇn ®­îc tæ chøc m¹ch l¹c, chÆt chÏ nhê c¸c quan hÖ tõ vµ sù s¾p xÕp c¸c thµnh phÇn phï hîp.+VÒ tõ: - Tõ ngöõ ®­îc sö dông kh¸ ®a d¹ng - Cã nhöõng líp tõ khÈu ngöõ, tõ ngöõ ®Þa ph­îng, tiÕng lãng, biÖt ngöõ c¸c trî tõ, th¸n tõ, c¸c tõ ngữ ®­a ®Èy , chªm xen.+ VÒ c©u:Dïng hình thøc tØnh l­îc, cã yÕu tè d­, trïng lÆp.a, Khái niệm: Văn bản là sản phẩm được tạo ra trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, thường bao gồm nhiều câub, Đặc điểm:- Mỗi văn bản tập trung thể hiện một chủ đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn- Các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, đồng thời cả văn bản được xây dựng theo một kết cấu mạch lạc- Mỗi văn bản có dấu hiệu biểu hiện tính toàn chỉnh về nội dung ( thường mở đầu bằng một nhan đề và kết thúc bằng một hình thức thích hợp với từng loại văn bản)- Mỗi văn bản nhằm thực hiện một ( hoặc một số) mục đích giao tiếp nhất định.3. Văn BảnĐiền tên văn bản theo phong cách chức năng ngôn ngữ vào sơ đồ sau?Văn Ban Sinh hoatNghê thuâtKhoa hocHanh chinhBáo chíChính luânP/C ngôn ngữ sinh hoạt P/C ngôn ngữ nghệ thuật 1, Tính cụ thể:( Đặc trưng cơ bản)- Có địa điểm và thời gian cụ thể- Có người nói, người nghe cụ thể. Đồng hiện trong một đơn vị thời gian, không gian xác định- Có nội dung cụ thể- Có cách nói năng cụ thể, bộc lộ đầy đủ các đặc điểm cá nhân của người nói về ngôn ngữ, như cường độ, âm thanh, ngữ điệu vốn từ..1, Tính hình tượng( Đặc trưng cơ bản)- Sử dụng biện pháp tu từ ngữ nghĩa như: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, nói quá, điệp ngữ...- Do sử dụng nhiều biện pháp tu từ nên ngôn ngữ nghệ thuật có tính đa nghĩa: từ ngữ, câu văn, hình ảnh..- Tính đa nghĩa của ngôn ngữ nghệ thuật có quan hệ mật thiết với tính hàm 4. Các đặc trưng cơ bản của Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt và PCNN nghệ thuậtP/c ngôn ngữ sinh hoạtP/C ngôn ngữ nghệ thuật2, Tính cảm xúc- Mỗi người nói, lời nói đều biểu hiện tình cảm qua giọng nói:+ Thân mật trong trò chuyện, trao đổi, tranh luận+ Gần gũi, suồng sã khi nghe người nói và người nghe đã thân thiết với nhau- Người nói và người nghe không chỉ thông tin ( về các sự việc, sự vật..) mà còn co nhu cầu củng cố, phát triển mối quan hệ liên cá nhân sao cho ngày càng tốt đẹp hơn, do đó giọng điệu, ngữ điệu, âm lượng ...đều được sử dụng một cách phù hợp và có hiệu quả3, Tính cá thể Lời nói mang nét riêng của từng người.2, Tính truyền cảm- Trong lời nói đã chứa đựng những yếu tố tình cảm, thể hiện ở sự lựa chọn các yếu tố ngôn ngữ: từ ngữ, câu, cách nói, giọng điệu...- Tính truyền cảm trong ngôn ngữ nghệ thuật làm cho người nghe( người đọc) cùng vui, buồn, yêu thích...- Năng lực gợi cảm xúc của ngôn ngữ nghệ thuật có được là nhờ sự lựa chọn ngôn ngữ để miêu tả bình giá đối tượng khách quan và tâm trạng chủ quan...3, Tính cá thể hóa: Ngôn ngữ NT tạo được vẻ riêng của nhân vật, của tác giả, của từng SVHT, không trùng lặp.Caùch söû duïng caùc phöông tieän ngoân ngöõ trong PCNN sinh hoaït vaø PCNN ngheä thuaätPCNN sinh hoaïtPCNN ngheä thuaätVeà ngöõ aâm vaø chöõ vieátVeà töø ngöõPh¸t ©m theo thãi quen ph¸t ©m ®Þa ph­¬ng. Duøng ngöõ ñieäu vaø caùc phöông tieän keøm ngoân ngöõ.Caùc yeáu toá ngöõ aâm ñöôïc khai thaùc toái ña ñeå xaây döïng hình töôïng. ngöõ aâm phaùt huy taùc duïng gôïi taû, taïo caùc neùt nghóa boå sung tinh teáThöôøng duøng nhöõng töø ngöõ bieåu caûm, mang tính chaát thaân maät suoàng saõ. duøng nhieàu töø tình thaùi. duøng nhieâuø töø ñòa phöông, bieät ngöõ xaõ hoäiSöû duïng coù choïn loïc nhöõng yeáu toá cuûa taát caû caùc lôùp töø ngöõ khaùc nhau. söû duïng lôùp töø ngöõ rieâng thöôøng duøng trong thô ( lôùp töø thi ca)PCNN sinh hoaïtPCNN ngheä thuaätVeà kieåu caâuVeà bieän phaùp tu töøVeà boá cuïc, trình baøyDuøng taát caû caùc kieåu caâu vôùi tính cuï theå, sinh ñoäng. Duøng moät soá kieåu caâu rieâng: duøng “noù” laøm CN giaû, “thì, laø” ñaët ôû ñaàu caâu, duøng caù keát caáu coù yù nghóa phuû ñònh, duøng caáu truùc vôùi nhieàu töø ngöõ cheâm xen: thì, laø, raát laø, coi nhö laø- Söû duïng roäng raõi caùc kieåu caâu. -Vaän duïng caùc kieåu caâu ñaëc thuø , taoï neân kieåu cuù phaùp thi ca- Öa duøng loái noùi ví von, so saùnh ñeå mieâu taû söï vaät moätcaùch sinh ñoäng.- Öa duøng caùch noùi “ieâc” hoaù nhö laø caùch boäcloä caûm xuùc cuûa ngöôøi noùi- Taän duïng moïi BPTT ñeå xaây döïng hình töôïng, toå chöùc taùc phaåm vaên chöông.- BPTT ngöõ aâm, ngöõ phaùpDieãn bieán töï nhieân. duøngtöø ngöõ, caâu laëp hoaëc coá yù hoaëc voâ yùCoi troïng veû ñeïp caân ñoái haøi hoaø trong chieàu saâu boá cuïc, trình baøy cuûa taùc phaåm 5, Câu 5a, Lịch sử phát triển của tiếng việtThời kì dựng nướcT.Kì bắc thuộc và chống bắc thuộcT.Kì độc lập tự chủT.Kì pháp thuộcTừ sau cách mạng t8-> naya, Nguồn gốc- Bản địab, Quan hệ họ hàng: - Tiếng Việt thuộc họ ngôn ngữ Đông Nam Á- Quan hệ gần gũi với tiếng Mường- Quan hệ họ hàng xa với tiếng Môn- Khmer - Mượn tiếng Hán theo hướng Việt hóa- Vay mượn trực tiếp bằng con đường khẩu ngữ: rút gọn, đảo vị trí các yếu tố, mở rộng, thu hẹp nghĩa - Dựa vào chữ Hán, người Việt sáng tạo ra chữ Nôm - Tiếng Pháp chiếm vị trí độc tôn- Tiếng Việt tỏ rõ tính năng động, chủ động của mình tìm cách phát triển: khoa học tự nhiên, xây dựng khoa học tự nhiên. - Tiếng Việt phát triển mạnh mẽ, trở thành ngôn ngữ đa quốc gia, sử dụng rộng rãi nhất trong các lĩnh vực đời sống: Hành chính, giáo dục, ngoại giao b. Chữ viếtChữ viết cổChữ NômChữ Quốc ngữ- Theo truyền thuyết dã sử, từ thời xa xưa, người Việt cổ đã có chữ viết riêng. Sử sách Trung Quốc đã mô tả hình dạng thứ chữ này trông như "đàn nòng nọc bơi" - Chữ Nôm là hệ thống chữ viết ghi âm, dùng chữ Hán và bộ phận chữ Hán được cải tạo lại để ghi âm Tiếng Việt theo nguyên tắc ghi âm tiết trên cơ sở cách đọc chữ Hán của người Việt ( âm Hán - Việt) - Vào nưả đầu thế kỉ XVII, 1 giáo sĩ phương tây dựa vào bộ chữ cái la tinh để xây dựng một thứ chữ mới ghi âm Tiếng Việt -> Phục vụ việc truyền giảng đạo chúa6.Tổng hợp những yêu cầu sử dụng Tiếng Việt.Về ngữ âm, chữ viếtTừ ngữNgữ phápP/C ngôn ngữ- Cần phát âm theo chuẩn- Cần viết đúng chính tả và các quy định về chữ viết - Dùng đúng âm thanh và cấu tạo của từ- Dùng đúng nghĩa từ- Dùng đúng ngữ pháp của từ- Dùng từ phù hợp với phong cách ngôn ngữ - Câu cần đúng ngữ pháp- Câu cần đúng về quan hệ ý nghĩa- Câu cần có dấu câu thích hợp- Các câu có liên kết- Đoạn văn và văn bản có kết cấu mạch lạc, chặt chẽ - Cần sử dụng các yếu tố ngôn ngữ thích hợp với phong cách ngôn ngữ của toàn văn bản. Hoạt động nhómCâu hỏi: Nhóm 1+2: ý a câu 5 SGKCâu hỏi: nhóm 3+4: ý b câu hỏi 5 SGKThời gian thảo luận 10 phútCHOÏN CAÂU ÑUÙNG7. Trong những câu sau câu nào anh chị cho là đúngMuốn chiến thắng, ta phải chủ động tiến công.Được tham quan danh lam thắng cảnh, chúng ta càng thêm yêu đất nướcQua hoạt động thực tiễn, ta rút ra được những kinh nghiệm quí báuNhờ trải qua hoạt động thực tiễn, nên ta rút ra những kinh nghiệm quý báu.chúc các em ôn tập tốt để đạt được kết quả cao trong học tập