Bài giảng Ngữ văn 10 - Phú sông Bạch Đằng (Bạch đằng giang phú) - Trường Thpt Huỳnh Thúc Kháng

Phim Bạch Đằng giangPhú sơng Bạch Đằng
(Bạch Đằng giang phú)
Trương Hán SiêuNGƯỜI SOẠN: NGUYỄN VĂN HÀOTRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNGĐỀN THỜ TRƯƠNG HÁN SIÊUPHIM VỀ TRƯƠNG HÁN SIÊUI-Giới thiệu chung1.Tác giả: Trương Hán Siêu (?-1354) - Tù: Th¨ng Phđ. - Quª qu¸n: lµng Phĩc Thµnh- huyƯn Yªn Ninh (nay thuéc thÞ x· Ninh B×nh). - Lµ m«n kh¸ch cđa TrÇn H­ng §¹o. - Khi mÊt ®­ỵc vua tỈng t­íc Th¸i b¶o, Th¸i phã, ®­ỵc thê ë V¨n MiÕu. c­¬ng trùc, häc vÊn uyªn th©m, ®­ỵc các vua TrÇn tin cËy, nh©n d©n kÝnh träng. c.sự nghiệp văn học- T¸c phÈm cđa «ng ®Ĩ l¹i ko nhiỊu, hiƯn cßn 4 bµi th¬ vµ 3 bµi v¨n, trong ®ã cã Phĩ s«ng B¹ch §»ng.a. Cuợc đờiHãy nêu nét chính về cuợc đời Trương Hán Siêu?Nêu sự ngiệp văn học của Trương Hán Siêu? Con người ơng có điểm gì nởi bật?b.Con người:Sơ đồ sơng Bạch Đằng ngày nayDấu tích của những trận thuỷ chiến trên sơng Bạch ĐằngBÃI CỌC NGẦM2. §Þa danh lÞch sư s«ng B¹ch §»ng- Lµ mét nh¸nh s«ng ®ỉ ra biĨn thuéc Qu¶ng Ninh, gÇn Thủ Nguyªn (H¶i Phßng)- G¾n víi c¸c chiÕn c«ng chèng qu©n Nam H¸n (Ng« QuyỊn- 938), ®¹i th¾ng qu©n Nguyªn- M«ng (TrÇn Quèc TuÊn- 1288). S«ng B¹ch §»ng- danh th¾ng lÞch sư vµ lµ nguån ®Ị tµi v¨n häc cho các nhà thơ nhà văn.VÞ trÝ ®Þa lÝ vµ những chiÕn c«ng g¾n víi ®Þa danh s«ng B¹ch Đ»ng? Vào khoảng 50 năm sau cuộc kháng chiến chốngquân Mông – Nguyên thắng lợi.b. Thể loại: Phú cổ the å(SGK)c. Bố cục: 4 phần 3. Tác phẩma. Hoàn cảnh sáng tác- §o¹n më: tõ ®Çu  cßn l­u!  Tr¸ng chÝ vµ c¶m xĩc cđa nh©n vËt kh¸ch tr­íc c¶nh s¾c trªn s«ng B¹ch §»ng.- §o¹n gi¶i thÝch: tiÕp  ngh×n x­a ca ngỵi C¸c b« l·o kĨ l¹i c¸c chiÕn tÝch trªn s«ng B¹ch §»ng.Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài phúTìm bè cơc cđa bµi phĩ?Thể loại và hiểu biết của em về thể loại đó? II. Đọc - hiểu văn bản1.Đọc2. Phân tích- §o¹n b×nh luËn: tiÕp  chõ lƯ chan C¸c b« l·o suy ngÉm vµ b×nh luËn vỊ nguyªn nh©n chiÕn th¾ng trªn s«ng B¹ch §»ng.- §o¹n kÕt: cßn l¹i. Lêi ca kh¼ng ®Þnh, ®Ị cao vai trß, ®øc ®é cđa con ng­êi §¹i ViƯt cđa c¸c b« l·o vµ nh©n vËt kh¸ch.Di tích cịn lại của ” Bạch Đằng giang phú”a. §o¹n më- Nh©n vËt kh¸ch  lµ sù ph©n th©n cđa t¸c gi¶, t¹o tÝnh kh¸ch quan cho nh÷ng ®iỊu sÏ nãi. - Mơc ®Ých d¹o ch¬i thiªn nhiªn, chiÕn ®Þa cđa kh¸ch:+ Th­ëng thøc vỴ ®Đp thiªn nhiªn.+ T×m hiĨu c¶nh trÝ ®Êt n­íc, båi bỉ tri thøc.- Nh÷ng ®Þa danh ®­ỵc nãi ®Õn:+ §Þa danh lÞch sư lÊy tõ trong ®iĨn cè Trung Quèc: s«ng Nguyªn, s«ng T­¬ng, Cưu Giang, Ngị Hå, Tam Ng«, B¸ch ViƯt, §Çm V©n Méng. T¸c gi¶ “®i qua” chđ yÕu b»ng tri thøc s¸ch vë, trÝ t­ëng t­ỵng.mơc ®Ých d¹o ch¬i thiªn nhiªn, chiÕn ®Þa cđa kh¸ch?+ §Þa danh cđa ®Êt ViƯt: cưa §¹i Than, bÕn §«ng TriỊu, s«ng B¹ch §»ng. Kh¸ch tù häa bøc ch©n dung tinh thÇn cđa m×nh lµ mét hån th¬, mét kh¸ch h¶i hå, mét kỴ sÜ thiÕt tha víi ®Êt n­íc vµ lÞch sư d©n téc:+ Cã vèn hiĨu biÕt phong phĩ.+ Yªu thiªn nhiªn, say ®¾m th­ëng ngo¹n, t×m hiĨu thiªn nhiªn (Gi­¬ng buåm... m¶i miÕt).+ Cã t©m hån kho¸ng ®¹t, cã hoµi b·o lín lao (N¬i cã ng­êi ®i... tha thiÕt).TƯ Mà THIÊNKh¸ch lµ ng­êi cã tr¸ng chÝ (chÝ lín), cã t©m hån ntn qua viƯc nh¾c ®Õn những ®Þa danh lÞch sư cđa Trung Quèc vµ miªu t¶ những ®Þa danh lÞch sư cđa ®Êt ViƯt?- C¶nh s¾c thiªn nhiªn trªn s«ng B¹ch §»ng:+ Hïng vÜ, hoµnh tr¸ng: B¸t ng¸t...mét mµu.+ Trong s¸ng, nªn th¬: N­íc trêi...ba thu.+ Ảm ®¹m, hiu h¾t, hoang vu do dßng thêi gian ®ang lµm mê bao dÊu vÕt: c¶nh th¶m.Những s¾c th¸i cđa thiªn nhiªn trªn s«ng B¹ch Đ»ng?- T©m tr¹ng cđa t¸c gi¶ tr­íc nh÷ng s¾c th¸i ®èi lËp cđa thiªn nhiªn:+ PhÊn khëi, tù hµo tr­íc bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ, hoµnh tr¸ng mµ trong s¸ng, th¬ méng.+ Buån th­¬ng, nuèi tiÕc tr­íc vỴ ¶m ®¹m , hiu h¾t, hoang vu do thêi gian ®ang xãa nhßa, lµm mê hÕt nh÷ng dÊu tÝch oai hïng cđa chiÕn tr­êng x­a: Buån v× ...cßn l­u. KÕt qu¶ cđa c¶m høng hoµi cỉ- mét xĩc c¶m quen thuéc cđa c¸c nhµ th¬ x­a tr­íc nh÷ng ®Þa danh lÞch sư. (Liªn hƯ B¹ch §»ng h¶i khÈu, Dơc Thĩy s¬n- NguyƠn Tr·i, Th¨ng Long thµnh hoµi cỉ- Bµ HuyƯn Thanh Quan).Tâm trạng cđa kh¸ch tr­íc khung c¶nh thiªn nhiªn s«ng B¹ch Đ»ng b. §o¹n gi¶i thÝch: :cã thĨ lµ nh©n vËt cã thËt (lµ nh÷ng ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng ven s«ng B¹ch §»ng mµ t¸c gi¶ gỈp trªn ®­êng v·n c¶nh) hoỈc cã thĨ hä lµ nh©n vËt h­ cÊu (lµ t©m t­ t×nh c¶m cđa t¸c gi¶ hiƯn th©n thµnh nh©n vËt tr÷ t×nh ®Ĩ nh÷ng nhËn xÐt vỊ c¸c trËn chiÕn trªn s«ng B¹ch §»ng trë nªn kh¸ch quan h¬n). - Vai trß: + Lµ ng­êi chøng kiÕn chiÕn tÝch lÞch sư. + Lµ ng­êi kĨ l¹i c¸c chiÕn tÝch hµo hïng ®ã cho kh¸ch nghe. C¸c b« l·o lµ nh©n vËt cã thËt hay do t¸c gi¶ h­ cÊu? Vai trß cđa hình t­ỵng c¸c b« l·o trong bµi phĩ? - Hình tượng các bơ lãoNgơ Quyền chỉ huy tướng sỹ đánh bại quân Nam Hán trên sơng Bạch Đằng(năm 938)QUÂN TA PHẢN CƠNGTrận đánh ở thế giằng co quyết liệtXÁC THUYỀN GIẶC- C¸c chiÕn tÝch trªn s«ng B¹ch ®»ng qua lêi kĨ cđa c¸c b« l·o:+ Hai chiÕn tÝch: Ng« chĩa ph¸ Ho»ng Thao vµ Trïng H­ng nhÞ th¸nh b¾t ¤ M·.+ Quang c¶nh, ko khÝ chiÕn trËn: - Binh lùc hïng hËu: + ThuyỊn bÌ mu«n ®éi. + Tinh k× phÊp phíi. + Hïng hỉ s¸u qu©n. + Gi¸o g­¬m s¸ng chãi.Ơ Mà NHIXÁC THUYỀN CỦA Ơ Mà NHICác chiÕn tÝch trªn s«ng B¹ch ®»ng ®­ỵc gỵi l¹i ntn qua lêi kĨ cđa c¸c b« l·o? gay go, quyÕt liƯt: + H×nh ¶nh phãng ®¹i: nhËt nguyƯt- mê; trêi ®Êt- ®ỉi. + §èi lËp: sù huyªnh hoang, hung h¨ng, kiªu ng¹o cđa kỴ thï  sù thùc thÊt b¹i th¶m h¹i. + H×nh ¶nh so s¸nh: ThÕ trËn cđa ta vµ ®Þch – TrËn XÝch BÝch, Hỵp Ph× (nh÷ng trËn ®¸nh lín, quyÕt liƯt, nỉi tiÕng trong lÞch sư Trung Quèc)  kh¼ng ®Þnh chiÕn th¾ng hµo hïng, vang déi cđa ta vµ bµy tá niỊm tù hµo d©n téc.Tính chất của trận đấu ra sao?- Tính chất trận đấu :Đại chiến Xích Bích 1Đại chiến Xích Bích 2- Th¸i ®é, giäng ®iƯu cđa c¸c b« l·o khi kĨ chuyƯn:nhiƯt huyÕt, tù hµo, mang c¶m høng cđa ng­êi trong cuéc.- Ng«n ng÷ lêi kĨ:+ Sĩc tÝch, c« ®äng, võa kh¸i qu¸t, võa gỵi l¹i ®­ỵc diƠn biÕn, ko khÝ cđa c¸c trËn ®¸nh rÊt sinh ®éng (§©y lµ buỉi... Ho»ng Thao).+ C¸c c©u dµi, dâng d¹c t¹o ko khÝ trang nghiªm (§©y lµ...Ho»ng Thao).+ C¸c c©u ng¾n gän, s¾c bÐn gỵi khung c¶nh chiÕn trËn c¨ng th¼ng, gÊp g¸p ( ThuyỊn bÌ...s¸ng chãi)c. §o¹n b×nh luËn: - Nguyªn nh©n lµm nªn th¾ng lỵi:Th¸i ®é, giäng ®iƯu cđa c¸c b« l·o khi kĨ chuyƯn? Ng«n ngữ lêi kĨ cã ®Ỉc ®iĨm gì?Nguyên nhân tạo nên thắng lợi?+ Thêi thÕ thuËn lỵi (thiªn thêi): trêi cịng chiỊu ng­êi.+ §Þa thÕ nĩi s«ng (®Þa lỵi): trêi ®Êt cho n¬i hiĨm trë.+ Con ng­êi- ng­êi tµi, cã ®øc lín  gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh quan träng nhÊt ®Õn th¾ng lỵi.- T¸c gi¶ gỵi l¹i h×nh ¶nh TrÇn Quèc TuÊn vµ nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh víi ng­êi x­a  kh¼ng ®Þnh søc m¹nh, tµi n¨ng vµ ®øc lín cđa con ng­êi- nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lỵi. C¶m høng mang gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ cã tÇm triÕt lÝ s©u s¾c.Trần QuớcTuấnd. §o¹n kÕt:- Tuyªn ng«n vỊ ch©n lÝ cđa c¸c b« l·o: + Nh÷ng ng­êi bÊt nghÜa (L­u Cung, Hèt TÊt LiƯt) sÏ tiªu vong.+ Nh÷ng ng­êi anh hïng, nh©n nghÜa (Ng« QuyỊn, TrÇn H­ng §¹o) th× m·i l­u danh thiªn cỉ. §ã lµ ch©n lÝ cã tÝnh chÊt vÜnh h»ng nh­ s«ng B¹ch Đ»ng ngµy ®ªm luång to sãng lín ®ỉ vỊ bĨ ®«ng mu«n ®êi theo quy luËt tù nhiªn.Hớt Tất LiệtTượng Ngơ QuyềnTrần Hưng Đạo- Lêi ca tiÕp nèi cđa kh¸ch:+ Ca ngỵi sù anh minh cđa 2 vÞ th¸nh quan (TrÇn Nh©n T«ng vµ TrÇn Th¸nh T«ng).+ Ca ngỵi chiÕn tÝch trªn s«ng B¹ch §»ng.+ Kh¼ng ®Þnh ch©n lÝ: vai trß vµ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh cđa con ng­êi trong t­¬ng quan víi yÕu tè ®Êt ®ai hiĨm yÕu. NiỊm tù hµo d©n téc vµ t­ t­ëng nh©n v¨n cao ®Đp.Lêi ca cđa c¸c b« l·o vµ cđa kh¸ch nh»m kh¼ng ®Þnh ®iỊu gì? TRẦN THÁNH TƠNGTRẦN NHÂN TƠNGIII. Tỉng kÕt bµi häc:1. Gi¸ trÞ néi dung:- Lßng yªu n­íc.- Tù hµo d©n téc vỊ truyỊn thèng anh hïng bÊt khuÊt vµ ®¹o lÝ nh©n nghÜa.- T­ t­ëng nh©n v¨n cao ®Đp:+ Kh¼ng ®Þnh vµ ®Ị cao vai trß cđa con ng­êi, ®¹o lÝ chÝnh nghÜa.+ Nçi niỊm c¶m kh¸i tr­íc s«ng B¹ch ®»ng trong hiƯn t¹i.2. NghƯ thuËt:- CÊu tø: ®¬n gi¶n mµ hÊp dÉn.- Bè cơc: chỈt chÏ.- H×nh t­ỵng nghƯ thuËt: sinh ®éng, võa gỵi h×nh s¾c trùc tiÕp võa mang ý nghÜa kh¸i qu¸t, triÕt lÝ.- Ng«n ng÷: trang träng, hµo s¶ng võa l¾ng ®äng, gỵi c¶m. Bµi phĩ lµ ®Ønh cao nghƯ thuËt cđa thĨ phĩ trong VHT§VN. Trân trọng cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh