Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết học 25, 26: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

 CHÀO MỪNG THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINHỞ cấp hai chúng ta đã được học những bài ca dao nào? Hãy đọc vài câu ca dao mà em nhớ. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa là một bộ phận phong phú nhất trong kho tàng ca dao trữ tình Việt Nam.Nó phản ánh những cung bậc tình cảm khác nhau trong đời sống của người Việt xưa với những đặc trưng nghệ thuật rất đặc thù, khác với thơ trữ tình của văn học viết. I.TÌM HIỂU CHUNGTiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨATiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA I.TÌM HIỂU CHUNGTiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA1. Ca dao - Là phần lời của những bài dân ca. - Thuộc loại trữ tình dân gian.- Thường được kể, ru, đọc.-Có những đặc trưng riêng về thể thơ, kết cấu, ngôn ngữ,,, khác với thơ trữ tình của văn học viết. 2.Dân ca -Là những câu hát, những bài hát, hoặc một hình thức sinh hoạt ca hát dân gian. → Ca dao – dân ca là những sáng tác trữ tình miêu tả đời sống nội tâm, tư tưởng của người bình dân.-Nó tồn tại trong diễn xướng, là sự kết hợp giữa lời và nhạc điệu. -Thuộc loại nhạc trữ tình dân gian.- Có những đặc trưng riêng về làn điệuII.PHÂN TÍCHI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caTiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA1.Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.2. Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng,vỏ ngoài thì đen.Ai ơi, nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi. Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA4. Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt.Mắt thương nhớ ai,Mắt ngủ không yên.Đêm qua em những lo phiềnLo vì một nôĩ không yên một bề5.Ước gì sông rộng một gang,Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi. 6.Muối ba năm muối đang còn mặn Rừng chín tháng gừng hãy còn cay Đôi ta nghĩa nặng tình dàyCó xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.3. Trèo lên cây khế nửa ngày,Ai làm chua xót lòng này ,khế ơi!Mặt trăng sánh mới mặt trời,Sao Hôm sánh với sao mai chằng chằng.Mình ơi! Có nhớ ta chăng?Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.II.PHÂN TÍCHI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân ca1.Ca dao than thân(bài 1,2)-Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.-Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng,vỏ ngoài thì đen.Ai ơi, nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi. ●Mô tip mở đầu : “thân em” → Than thở về nỗi khổ, số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến.*Điểm chung:●Tự khẳng định sắc đẹp, phẩm hạnh của mình●Biện pháp nghệ thuật: so sánh, tượng trưngTiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAII.PHÂN TÍCHI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân ca1.Ca dao than thân(bài 1,2)-Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.-Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng,vỏ ngoài thì đen.Ai ơi, nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi. *Điểm riêng:*Điểm chung:●Bài 1:Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA-“như tấm lụa đào” →ý thức được sắc đẹp và giá trị của mình.-“phất phơ giữa chợ”→ý thức về thân phận như một món hàng.●Bài 2:Không làm chủ được tương lai, số phận của mình rồi sẽ vào tay ai,sẽ đi về đâu.-“trong trắngngoài đen”→khẳng định giá trị thực (vẻ đẹp) bên trong-Lời mời gọi: vừa táo bạo vừa đáng thương vì vẻ đẹp đó không ai biết đến.Ngậm ngùi, xót xa cho thân phận không may; khao khát tình yêu và hạnh phúc lứa đôi Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân ca1.Hãy đọc những bài ca dao bắt đầu bằng môtip: “thân em” mà em biết 2.Hãy đọc một tác phẩm văn học viết đã kế thừa những đặc sắc của văn học dân gian.Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caII.Phân tích1.Ca dao than thân (bài 1,2)2.Ca dao yêu thương (bài 3,4,5)a)Bài 3Trèo lên cây khế nửa ngày,Ai làm chua xót lòng này ,khế ơi!Mặt trăng sánh mới mặt trời,Sao Hôm sánh với sao mai chằng chằng.Mình ơi! Có nhớ ta chăng?Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.-Môtip “trèo lên”→nhân vật trữ tình là chàng trai.- “ai” phiếm chỉ→chỉ những người chia rẽ mối tình duyên- “chua xót lòng này khế ơi”→chơi chữ: khế chua-lòng chua xót.- “chằng chằng”→khăng khít không thể tách rời.- “mình ơi” “ta như sao vượt chờ trăng”→tình cảm son sắt, cô đơn chờ đợi trong vô vọng.v(lễ giáo phong kiến, xã hội phong kiến).Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caII.Phân tích1.Ca dao than thân (bài 1,2)2.Ca dao yêu thương (bài 3,4,5)a)Bài 3b)Bài 4Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt.Mắt thương nhớ ai,Mắt ngủ không yên.Đêm qua em những lo phiềnLo vì một nôĩ không yên một bề-“khăn thương nhớ, đèn thương nhớ, mắt thương nhớ” hoán dụ, nhân hoá.- “ai” phiếm chỉ, chỉ người mà cô gái đang thương nhớ ngày đêm mỏi mòn.→ Hỏi khăn, hỏi đèn, hỏi mắt, thực chất là hỏi lòng mình, diễn tả tâm trạng nhớ thương da diết.-Hai câu cuối đột ngột chuyển sang lục bát như tháo bỏ những dồn nén, tức tưởi bên trong: lo phiền trộn lẫn nhớ thương→yêu thương lo lắng cho tình duyên đôi lứa.Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caII.Phân tích1.Ca dao than thân (bài 1,2)2.Ca dao yêu thương (bài 3,4,5)a)Bài 3b)Bài 4c)Bài 5Ước gì sông rộng một gang,Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi.“ước gì”→ước muốn của cô gái thật táo bạo, độc đáo.- “cái cầudải yếm”→ sự chủ động trong tình yêu, vượt lên trên lễ giáo phong kiếnthể hiện một tình yêu mãnh liệt của em dành cho anh.-Mô tip “cái cầudải yếm”: kết tinh đẹp nhất, táo bạo nhất trong những môtip của ca dao trữ tình Việt Nam.Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caII.Phân tích1.Ca dao than thân (bài 1,2)2.Ca dao yêu thương (bài 3,4,5)3.Ca dao tình nghĩa(bài 6) Muối ba năm muối đang còn mặn Rừng chín tháng gừng hãy còn cay Đôi ta nghĩa nặng tình dàyCó xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.-Thể thơ:7-7-6-13→ Song thất lục bát có biến thể sáng tạo ở câu 8 tăng lên đến13 tiếng, thể hiện tình cảm dày dặn, lâu dài qua thời gian.- “muối”, “gừng”: tình cảm vợ chồng đang hãy mặn nồng.- “ba vạn sáu nghìn ngày mới xa”: tình cảm vợ chồng gắn bó chỉ có cái chết mới chia lìa được.Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caII.Phân tích1.Ca dao than thân (bài 1,2)2.Ca dao yêu thương (bài 3,4,5)3.Ca dao tình nghĩa (bài 6)II.TỔNG KẾT1. Giá trị nghệ thuật-Mô tip: thân em, trèo lên, đêm qua, chiều chiều-Hình ảnh biểu tượng mang đậm tính dân gian: lụa đào, củ ấu, cây khế, khăn, đèn, mắt,muối, gừng -Lối trùng điệp, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hoáđộc đáo làm cho cảm xúc, tâm trạng mang tính cộng động.2.Gía trị nội dung-Nỗi niềm chua xót, đắng cay của thân phận phụ nữ trong xã hội cũ.-Nỗi nhớ thương, xa cách, chờ đợi, khát vọng trong tình yêu đôi lứa. -Tình nghĩa vợ chồng gắn bó, mặn nồng không thể cách chia. Tiết 25,26 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI.Tìm hiểu chung 1. Ca dao2.Dân caII.Phân tích1.Ca dao than thân (bài 1,2)2.Ca dao yêu thương (bài 3,4,5)3.Ca dao tình nghĩa (bài 6)III.LUYỆN TẬPII.Tổng kết1.Hãy đọc những bài ca dao bắt đầu bằng môtip: “thân em” mà em biết 2.Hãy đọc một tác phẩm văn học viết đã kế thừa những đặc sắc của văn học dân gian. CHÚC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINHVUI KHOẺ