Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết học: Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự

Người thực hiện : Vi Xuân HảiTHPT Chi Lăng –Lạng Sơn Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sựI.Khái niệm : 1.Tự sự : -Tự sự là kể chuyện , phương thức dùng ngôn ngữ kể chuyện trình bày một chuỗi sự việc , từ sự việc này tới sự việc kia, cuối cùng dẫn tới một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa . 2.Sự việc : - Sự việc là cái xẩy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xẩy ra khác. - Sự việc được diễn tả bằng lời nói , cử chỉ , hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác .Người viết chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện thêm hấp dẫn .3.Sự việc tiêu biểu : - Là sự việc quan trọng góp phần tạo nên cốt truyện. Mỗi sự việc có thể nhiều chi tiết . Ví dụ : Ta có thể hình dung cốt truyện cố tích Tấm Cám từ những sự việc tiêu biểu sau : + Sự việc 1 : Tấm là hiện thân của số phận bất hạnh . + Sự việc 2 : Tấm đấu tranh giành hạnh phúc .4.Chi tiết : - Là tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng . - Chi tiết có thể là một cử chỉ , một lời nói, một hành động của nhân vật  - Chi tiết tiêu biểu : là chi tiết quan trọng trong sự việc . VD : Sự việc “ Tấm là hiện thân của số phận bất hạnh” có những chi tiết sau : - Tấm mồ côi cha , mẹ . - Tấm phải làm việc vất vả . - Tấm bị đối xử tàn nhẫn, mẹ con Cám tìm mọi cách tiêu diệt .Từ đó, em có nhận xét gì về ý nghĩa của việc sự lựa chọn sự việc , chi tiết tiêu biểu ?Chọn sự việc , chi tiêt tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện .II.Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu 1.Ngữ liệu 1: Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu –Trọng Thuỷ : a.Trong câu chuyện , tác giả dân gian kể : - Công việc xây thành, chế nỏ bảo vệ đất nước của ADV. - Tình cảm vợ chồng ( Mị Châu – Trọng Thuỷ ) - Tình cảm cha con ( An Dương Vương – Mị Châu ) + Câu nói của Trọng Thuỷ( chi tiết 1 ) : dự báo trước cho cuộc chiến tranh . + Câu đáp của Mị Châu ( chi tiết 2 ) : đưa tới kết cục bi thảm cho hai cha con .  Chi tiết tiêu biểu dẫn dắt câu chuyện, góp phần bộc tính cách nhân vật 2.Ngữ liệu 2: Về chuyện anh con trai lão Hạc trở về làng - Sự việc 1 : Anh con trai tìm gặp ông giáo và được kể cho nghe về cuộc đời của lão Hạc . - Sự việc 2: Anh con trai cùng ông giáo đi viếng mộ lão Hạc . - Sự việc 3 : Anh con trai gửi lại những kỉ vật cho ông giáo và ra đi.  Chọn sự việc 2 : “ Anh tìm gặp ông giáo và theo ông đi viếng mộ”, với các chi tiết sau : + Con đường dẫn hai người ra nghĩa địa.Họ đứng trước mộ thấp bé . + Anh thắp hương , mắt đỏ hoe, nghẹn ngào không nói nên lời . + Ông giáo đứng bên cũng ngấn lệ . + Anh nói với cha về những ngày tháng qua của mình . + Hứa sống sao cho xứng với tấm lòng cao cả của cha . Lão Hạc đau khổ khi phải Bán chú chó vàng . Làng mất vé sợi , lão Hạc phả ăn củ chuối, sung luộc để sống . Lão Hạc bòn tiền gửi ông giáo để lo tang ma . Cái chết đau đớn đầy tự trọng của lão Hạc ..- Con đường dẫn hai người đến nghĩa địa .Họ đứng trước ngôi mộ thấp bé .Anh thắp hương , mắt đỏ hoe, nghẹn ngào không nói nên lời . Ông giáo đứng bên cũng ngấn lệ . Anh nói với cha về những ngày tháng qua của mình . Hứa sẽ sống xứng đáng với tấm lòng cao cả của cha .Cảm ơn ông giáo vì đã quan tâm giúp đỡ cha mình . Kể cho ông giáo biết anh đã giác ngộ và là một người cách mạng . Xin gửi lại ông giáo những kỉ vật để tiếp tục ra đi chiến đấu ..Anh con trai tìm gặp ông giáo và được ( sự việc 1 )Anh con trai cùng ông giáo đi viếng mộ lão Hạc ( Sự việc 2 )Anh gửi lại những kỉ vật cho ông giáo và ra đi ( sự việc 3 ) 3.Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu : ( Ghi nhớ trang 62 )III.Luyện tập :1.Bài tập 1/62 : - Chi tiết “ hòn đá xấu xí được phát hiện và chở đi nơi khác” rất quan trọng, không thể bỏ đi được . - Vì nó làm tăng thêm ý nghĩa : ở trên đời này có những sự vậtm, sự việc tưởng như bỏ đi được nhưng không thể.Mặt khác , sự chịu đựng và sống âm thầm , không sợ hiểu lầm như đá là tốt . Từ kết quả trên có thể rút ra kinh nghiệm: Khi lựa chọn sự việc , chi tiết tiêu biểu để kể chuyện hoặc viết bài văn tự sự, cần thận trọng cân nhắc kĩ càng sao cho sự việc , chi tiết ấy góp phần dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật, tạo sự hấp dẫn và tập trung biểu hiện chủ đề, ý nghĩa của văn bản . 2.Bài tập 2/62 : - Đoạn văn “ Uylitxơ trở về” kể về cuộc gặp mặt kì lạ của hai vợ chồng người dũng tướng sau 20 năm xa cách . - ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn sự việc Pênêlốp thử chồng bằng cách hỏi về những chi tiết , đặc điểm của chiếc giường . - Đây là sự việc tiêu biểu với một số chi tiết đặc sắc : + Pênêlốp nhờ nhũ mẫu khiêng chiếc giường ra khỏi phòng . + Uylitxơ giật mình . + Sau đó nói rõ đặc điểm của chiếc giường mà chỉ có hai vợ chồng mới biết  + Và họ nhận ra nhau trong niềm xúc động mãnh liệt và hạnh phúc lớn lao . - Với cách lựa chọn trên, Hô-me-rơ đã thành công trong nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn , khắc họa nét phẩm chất tính cách của hai nhân vật Uylitxơ và Pênêlốp . Bài học đến đây là hết, xin chân thành cảm ơn thầy, cô và tập thể 10A14 đã đến dự !