Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết học: Đại cáo bình ngô (Nguyễn Trãi)

Baøi 19 :ÑAÏI CAÙO BÌNH NGOÂ( Nguyeãn Traõi )Traàn Thò Ngoïc PhöôïngVaên 10NGUYEÃN TRAÕI138014421. Nghe lời cha2. Daâng Bình Ngoâ saùch3. Trở thaønh quaân sư của Leâ Lợi1. Naêm 1380 – cha bị bắt 4. Vuï aùn Leä Chi Vieân3. Thời bình naêm 14292. Tìm ñến cuộc khởi nghĩa Lam SơnSÖÏ KIEÄN CHÍNHNHÖÕNG SÖÏ KIEÄN QUAN TROÏNG TRONG CUOÄC ÑÔØI CUÛA NGUYEÃN TRAÕICAÙC SÖÏ KIEÄNTHEÅ HIEÄN CON NGÖÔØI VAØ TAÀM VOÙC VÓ ÑAÏI CUÛA OÂNG NhöõngSö KieänQuanTroïngCuoäcÑôøiCuûaNguyeãnTraõiNaêm 1380 – Cha bị bắt 	Khi giaëc Minh xaâm löôïc, cha oâng laø Nguyeãn Phi Khanh bò baét cuøng caùc trieàu thaàn nhaø Hoà, Nguyeãn Traõi khaéc saâu lôøi cha daën, trôû veà laäp chí “röûa nhuïc cho nöôùc, traû thuø cho cha”.Nguyeãn Traõi sinh naêm 1380, laø chaùu ngoaïi quan Tö ñoà Traàn Nguyeân Ñaùn, con trai cuûa Nguyeãn Phi Khanh - moät thaày ñoà ngheøo xöù Ngheä. (sau bieát ñöôïc toå tieân laø teå töôùng Nguyeãn Baëc thôøi nhaø Ñinh).Tìm đến cuộc khởi nghĩa Lam SơnNguyễn Trãi tìm đến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, dâng Bình Ngô sách và trở thành quân sư số một bên cạnh Lê Lợi, góp phần quan trọng đưa cuộc khởi nghĩa đến ngày toàn thắng. Đây là thời kì bộc lộ rõ nhất thiên tài quân sự, chính trị, ngoại giao của Nguyễn Trãi.NhöõngSö KieänQuanTroïngCuoäcÑôøiCuûaNguyeãnTraõiNhöõngSö KieänQuanTroïngCuoäcÑôøiCuûaNguyeãnTraõi	Nguyễn Trãi bị vua nghi ngờ (cùng Trần Nguyên Hãn) bị bắt rồi tha, nhưng không được trọng dụng, phải tìm về cuộc sống ẩn dật.	Thời bình năm 14294. Vụ án Lệ Chi Viên 	 Vụ án Lệ Chi Viên khiến Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc. Trước tác của ông tuy bị cấm, bị đốt song vẫn tìm thấy gần như nguyên vẹn trong lòng dân. Hơn 20 năm sau, vua Lê Thánh Tông minh oan cho Nguyễn Trãi. Di tích Leä Chi VieânNhöõngSö KieänQuanTroïngCuoäcÑôøiCuûaNguyeãnTraõiCaùcSö KieänTheå HieänConNgöôøiVaøTaàmVoùcVóÑaïiCuûaOÂngNghe lời cha dặnNguyeãn Traõi khaéc saâu lôøi cha daën:“Con trôû veà laäp chí röûa nhuïc cho nöôùc, traû thuø cho cha nhö theá môùi laø ñaïi hieáu”. OÂng khoâng theo cha sang Trung Quoác maø trôû veà tìm ñeán khôûi nghóa Lam Sôn.CaùcSö KieänTheå HieänConNgöôøiVaøTaàmVoùcVóÑaïiCuûaOÂngDaââng keá saùch ñaùnh tan quaâân xaâm löôïc nhaø Minh cho Leâ Lôïi. Bình Ngoâ saùch ñaõ ñaët neàn taûng tö töôûng cho toaøn boä quaù trình hình thaønh, phaùt trieån vaø thaéng lôïi veû vang cuûa phong traøo Lam SônDâng Bình Ngô sáchCaùcSö KieänTheå HieänConNgöôøiVaøTaàmVoùcVóÑaïiCuûaOÂngCùuøng Leâ Lôïi baøn möu tính keá, soaïn caùc loaïi vaên thö, chieáu leänh, goùp coâng lôùn vaøo söï nghieäp giaûi phoùng ñaát nöôùc.Trở thaønh quaân sư số một của Leâ LôïiLam Sôn thöïc luïcDö ñòa chíQuaân trung töø meänh taäpThö cho Vöông ThoângBình Ngoâ ñaïi caùoThô chöõ haùnThô chöõ noâmCAÙC TAÙC PHAÅM CHÍNHVeà lòch söû :Veà ñòa lyù :Veà chính trò _ quaân söï :Veà vaên hoïc :Lam Sôn thöïc luïc Noäi dung noùi veà cuoäc khôûi nghóa Lam Sôn VEÀ LÒCH SÖÛVEÀ ÑÒA LYÙDö ñịa chíLaø cuoán ñòa lyù lòch söû vieát theo yeâu caàu cuûa Leâ Thaùi Toâng . Noäi dung noùi veà ñòa lyù cuûa ñaát nöôùc töø soâng nuùi , saûn vaät cho tôùi con ngöôøi .VEÀ CHÍNH TRÒ , QUAÂN SÖÏQuaân trung töø meänh taäp Laø nhöõng giaáy tôø, thö töø giao thieäp vôùi trieàu ñình nhaø Minh hay göûi cho caùc töôùng giaëc, nhaèm thöïc hieän keá “Möu phaït taâm coâng”. Cuõng coù moät soá baøi Chieáu vieát theo leänh vua Leâ Thaùi Toå ñeå raên daïy Thaùi töû vaø caùc quan laáy vieäc chaêm lo cho nhaân daân laøm ñaïo ñöùc cao nhaát.Thö duï Vöông ThoângThö cho Vöông Thoâng Keå ra nhaø lôùn gaàn xieâu, moät caây goã khoân hay choáng ñôõ; ñeâ daøi saép vôõ, moät voác ñaát khoù theå chí trì. Neáu khoâng bieát löôïng söùc maø cöù cöôõng laøm, thì ít khi khoâng thaát baïi. Vieäc ngaøy tröôùc baát taát phaûi baøn nöõa. Laáy söï theå ngaøy nay maø noùi, choã troâng caäy cuûa caùc oâng chæ laø quaân cöùu vieän maø thoâi. Ngaøy thaùng gieâng naêm nay, coù saéc cho boïn An Vieãn haàu, Baûo Ñònh baù, Thoâi ñoâ ñoác, Hoaèng thöôïng thö, Lyù ngöï söû cuøng thoå quan laø Nguyeãn Huaân ñem quaân sang, heïn trong thaùng tö tieán binh vaøo coõi Giao Chæ. Roài trong moät thaùng quaân ñeán cöûa aûi cuûa ta. Quaân só ôû bieân giôùi cuûa ta duï quaân aáy ñeán aûi Chi Laêng. Ngaøy thaùng hai naêm nay, quaân ta ñaùnh moät traän maø tan vôõ, binh maõ quaân tieàn phong nhaát thôøi queùt saïch, maø toång binh An Vieãn haàu thì cheát ôû traän tieàn. Ñeán ngaøy hai möôi laêm, quaân ta laïi ñaùnh traän nöõa, maø toaøn quaân tan heát; Baûo Ñònh baù thì töû traän, coøn baïi quaân chaïy taûn vaøo röøng ñeàu bò quaân ta baét ñöôïc. Vieäc ñeán nhö theá, cuõng khoâng phaûi laø yù ta muoán, maø do töôùng só thuû bieân cuûa ta laøm thoâi, khieán toâi laïi theâm naëng loãi. Ngaøi caàm quaân nhaân nghóa, khi tôùi coõi Giao Chæ ñaõ bieát laáy caùi hoaï cuøng binh ñoäc vuõ laøm raên, xem böùc thö ngaøi taâu xin laäp hoï Traàn thì aân yù cuûa ngaøi toâi khoâng nôõ phuï. Nay laáy moät thaønh Ñoâng Quan coûn con, ñem caû nöôùc vaây laïi maø ñaùnh , vaãn laø raát deã, song toâi sôû dó laøm theá naøy, chính laø caûm caùi ôn ngaøy tröôùc cuûa ngaøi, laïi ñeå troïn caùi leã nöôùc nhoû thôø nöôùc lôùn. Neáu ngaøi bieát chænh ñoán quaân só, côûi giaùp, môû thaønh, laïi theo lôøi öôùc tröôùc, thì ngaøi coù theå toaøn quaân veà nöôùc, maø caùi teä hieáu ñaïi hæ coâng cuûa Haùn Ñöôøng, töø ñaây chaám döùt, vaø caùi ñaïo höng dieät keá tuyeät cuûa Thang Vuõ laïi ñöôïc cöû haønh. Theá chaúng toát ñeïp hay sao? Neáu coøn do döï chöa quyeát, toâi e töôùng só cuûa toâi nhoïc veà chinh chieán, boû caû noâng tang, quyeát taâm ñaùnh gaáp, theá khoâng theå ngaên. ñeán luùc baáy giôø thì khoâng laøm sao ñöôïc nöõa. Nhö theá laïi caøng theâm naëng loãi cho toâi. Thö naøy tôùi nôi, cuùi xin traû lôøi cho bieát .Vieát Bình Ngoâ ñaïi caùoBaûn Thieân coå huøng vaên nöôùc Vieät Baøi caùo ñöôïc vieát theo theå bieàn ngaãu laø moät baûn toång keát xuaát saéc quaù trình khaùng chieán choáng quaân Minh ñi ñeán thaéng lôïi veû vang cuûa daân toäc. Naêm 1428, Nguyeãn Traõi thöøa leänh Leâ Lôïi vieát Bình Ngoâ ñaïi caùo tuyeân boá tröôùc nhaân daân veà chính nghóa quoác gia, daân toäc, laøm roõ ngoïn côø nhaân nghóa, söùc maïnh cuûa loøng daân vaø khaúng ñònh neàn ñoäc laäp töï chuû cho ñaát nöôùc .ÖÙc Trai thi taäp Laø taäp thô vieát baèng chöõ Haùn, goàm 105 baøi . Vì tru di tam toäc, thô vaên bò tòch thu, baïn beø khoâng daùm giöõ vì sôï bò toäi. Naêm 1467, vua Leâ Thaùnh Toâng sai Traàn Khaéc Kieän taäp hôïp, söu taàm nhöng noù laïi bò thaát laïc bôûi chieán tranh. Veà sau Döông Baù Cung söu taäp laøm laïi vaø coøn cho ñeán ngaøy nay. Thô chöõ HaùnVề văn họcThuaät höùng Baøi thöù 24Coâng danh ñaõ ñöôïc hôïp veà nhaønLaønh , döõ aâu chi theá nghò, khenAo caïn vôùt beøo caáy muoáng ,Trì thanh phaùt coã öông sen Kho thu phong nguyeät ñaày qua noùc Thuyeàn chôû yeân haø naëng vaïy thenBui coù moät loøng trung laãn hieáuMaøi chaêng khuyeát, nhuoäm chaêng ñen . Coân Sôn ca Coân Sôn höõu tuyeàn Kì thanh linh linh nhieânNgoâ dó vi caàm huyeànCoân Sôn höõu thaïchVuõ taåy ñaøi phoâ bíchNgoâ dó vi ñaïm tòchNham trung höõu tuøng Vaïn lyù thuyù ñoàng ñoàng .Ngoâ ö thò hoà yeån töùc kì trung .Laâm trung höõu truùc,Thieân maãu aán haøn luïc,Ngoâ ö thò hoà ngaâm khieáu kì traéc Baïch Ñaèng haûi khaåuSoùc phong xuy haûi khí laêng laêng Khinh khí ngaâm phaøm quaù Baïch Ñaèng Ngaïc ñoaïn kình khoa sôn khuùc khuùc ;Qua traàm kích chieát ngaïn taèng taèng Quan haø baùch nhò do thieân thieát;Haøo kieät coâng danh thöû ñòa taèng .Vaõng söï hoài ñaàu ta dó hó;Laâm löu phuû caûnh yù nan thaêng .QuoácAâmThiTaäpThô Noâm Quoác aâm thi taäp Laø taùc phaåm thô noâm sôùm nhaát coøn löu truyeàn ñeán ngaøy nay , goàm 254 baøi . Noäi dung baøy toû taâm tình cuûa nguyeãn Traõi ñoái vôùi queâ höông , ñaát nöôùc, gia ñình, nhaân daân, ñoái vôùi bao eùo le cuûa cuoäc ñôøi .Traïi ñaàu xuaân ñoäÑoä ñaàu xuaân thaûo luïc nhö yeân Xuaân vuõ thieâm lai thuyû phaùch thieânDaõ kính hoang löông haønh khaùch thieåu Coâ chaâu traán nhaät caùc sa mieân Moät baøi thô chöõ Noâm cuûa Nguyeãn Traõi trong ÖÙc Trai thi taäpRoãi hoùng maùt thuôû ngaøy tröôøng Hoeø luïc ñuøn ñuøn taùn rôïp göông Thaïch löïu hieân coøn phun thöùc ñoûHoàng lieân trì ñaõ tieãn muøi höông Lao xao chôï caù laøng ngö phuû Daéng doûi caàm ve laàu tòch döông Deõ coù Ngu caàm ñaøn moät tieáng Daân giaøu ñuû khaép ñoøi phöông Caûnh ngaøy heøYeâu nöôùc thöông daânTrieát lyù theá söïTình yeâu thieân nhieânGiaù trò tö töôûng vaø ngheä thuaät trong taùc phaåm cuûa Nguyeãn TraõiTÖ TÖÔÛNGNGHEÄ THUAÄTHình aûnh mang tính daân toäcTheå thô saùng taïoYêu nước gắn liền với xây dựng và bảo vệ nền văn hiến ( Bình Ngô đại cáo)Luôn xuất phát từ tư tưởng lấy dân làm gốc (“ Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”), tố cáo tội ác của giặc Minh đối với dân (Bình Ngô đại cáo).Quan tâm sâu sắc đến đời sống thái bình của dân (Cảnh ngày hè)TÖ TÖÔÛNG YEÂU NÖÔÙC THÖÔNG DAÂNĐề cao vai trò của “ thời” và “ thế” ( Trong Thư dụ Vương Thông)TRIEÁT LYÙ THEÁ SÖÏ Hòa mình với thiên nhiên Cảnh ngày hè Thuật hứng Mạn thuật Trại đầu xuân độTÌNH YEÂU THIEÂN NHIEÂNNguyễn Trãi là người đặt nền móng cho thơ ca Việt vì :	Thơ Nôm của ông có vị trí khai mở cho nền thơ ca nước nhà. Quốc âm thi tập là tập thơ tiếng Việt sớm nhất còn lại đến ngày nay.Thơ Nôm của Nguyễn Trãi dùng nhiều hình ảnh đẹp mang tính dân tộc ( như cây chuối, cây xoan).Nguyễn Trãi đưa nhiều từ thuần Việt, từ láy, nhiều câu ca dao, tục ngữ vào thơ.Nguyễn Traõi saùng tạo theå thơ thất ngoân xen lục ngoân ( như Cảnh ngaøy heø, Caây thoâng, ngoân chí , thuaät höùng v.v..) chưa từng coù trước đoù. Noù ñöôïc coi như một thể đặc trưng của thơ tiếng Việt, phổ biến trong thế kỉ XV, XVI. Thô Noâm laøm theo theå thô naøy ñaõ cho thaáy naêng löïc bieåu ñaït tuyeät dieäu cuûa noù . Nhöõng caâu saùu chöõ raát thích hôïp vôùi vieäc mieâu taû khung caûnh thöôøng ñôn sô , moäc maïc , nho nhoû , aám cuùng , xinh xaén vôùi nhöõng ñöôøng neùt troøn tròa, ñaày ñaën cuûa nhöõng mieàn queâ treân ñaát nöôùc Vieät Nam Nguyễn Trãi là một danh nhân 	Ông là danh nhân văn hoá của thế giới, nhà văn và nhà văn hoá kiệt xuất của dân tộc đã có công viết nên những trang hào hùng của lịch sử giữ nước và xây dựng nền móng cho nền văn hóa, văn học dân tộc. Ông luôn nêu cao tư tưởng yêu nước, thương dân, gắn bó với thiên nhiên đất nước. Đặc biệt, ông là người có công khơi dòng thơ Nôm, tạo nguồn cảm hứng cho văn học viết bằng tiếng dân tộc sau này.Töôïng ñaøi Nguyeãn Traõi ôû Thường Tín Họa tru di tam tộc là nỗi oan khiên lớn nhất trong lịch sử đã kết thúc hoài bão cao đẹp của ông trong việc xây dựng một xã hội có “ vua sáng tôi hiền” Cuoäc ñôøi Nguyeãn Traõi laø moät cuoäc ñôøi taän tuî vì nöôùc vì daân. Thô vaên oâng – tieáng noùi tö töôûng tình caûm, vöøa laø vuõ khí chieán ñaáu vöøa laø tieáng loøng tha thieát, yeâu thöông ñoái vôùi nhaân daân. Phong caùch thô vöøa haøo huøng, phoùng khoaùng vöøa giaûn dò, töï nhieân, trong saùng .Nguyeãn Traõi laø moät baäc anh huøng daân toäc, moät nhaø vaên hoaù lôùn. Naêm 1980, nhaân kyû nieäm 600 naêm naêm sinh cuûa oâng, Toå chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoaù Lieân hôïp quoác (UNESCO) ñaõ coâng nhaän Nguyeãn Traõi laø danh nhaân vaên hoaù theá giôùi Khu löu nieäm Nguyeãn Traõi ôû Coân Sôn ( Chí Linh – Haûi Döông )Ñeàn thôø Nguyeãn Traõi ôû laøng Nhò Kheâ, Thöôøng Tín , Haø Taây