Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết số 46: Cảm xúc mùa thu (Thu hứng)

Tiết 46Cảm xúc mùa thu (Thu hứng)Đỗ PhủI. T×m hiĨu chung1. T¸c gi¶: - §ç Phđ (712- 770) tù lµ Tư MÜ, quª ë huyƯn Cđng - Hµ Nam - Trung Quèc.- Gia ®×nh: Cã truyỊn thèng Nho häc vµ th¬ ca - Con ®­êng ®êi:- Sèng ë thêi k× lo¹n l¹c.- Cuéc ®êi nghÌo khỉ, l­u l¹c.- ChÝ lín phß vua giĩp n­íc nh­ng kh«ng thµnh.- Sù nghiƯp- Th¬ «ng lµ bøc tranh hiƯn thùc sinh ®éng vµ ch©n x¸c vỊ x· héi ®­¬ng thêi  mƯnh danh lµ thi sư- Giäng th¬ th­êng trÇm uÊt, nghĐn ngµo thĨ hiƯn sù ®ång c¶m víi nçi khỉ cđa nh©n d©n trong thêi li lo¹n, chøa chan t×nh yªu n­íc vµ tinh thÇn nh©n ®¹o  ®­ỵc t«n lµ thi th¸nhLµ nhµ th¬ hiƯn thùc vÜ ®¹i nhÊt ®êi §­êng, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíiv2. V¨n b¶na. VÞ trÝ vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c- “Cảm hứng mùa thu” là bài thơ thứ nhất trong chùm thơ Thu hứng (gồm 8 bài ). - Bài thơ được sáng tác trong thời gian Đỗ Phủ đang đưa gia đình đi chạy nạn ở Qùy Châu (766).- “Cảm hứng mùa thu” là bài thơ có vị trí đặc biệt trong cả chùm thơ. b. §äc vµ gi¶i nghÜa tõ khãc. NhËn xÐt dÞch th¬ vµ nguyªn t¸cd. ThĨ lo¹i vµ bè cơc- ThÊt ng«n b¸t cĩ §­êng luËt- Bè cơc:2 phÇn: tiền giải: 4 câu đầu: tả cảnh mùa thu ở Quỳ Châuhậu giải: 4 câu sau: tả tình - Cảm xúc của nhà thơ trước cảnh thu ở Quỳ ChâuII. §äc – HiĨu1. 4 c©u ®ÇuKhung cảnh thu ở Quỳ Châu. + Hình ảnh :  Sương mĩc trắng xĩa  tiêu điều, tang thương cả rừng phong Núi Vu, Kẽm Vu hơi thu hiu hắt, ảm đạm. + Điểm nhìn: Từ rừng núi xuống dịng sơng, bao quát 	 theo chiều rộng * 2 câu đầuQuú Ch©uNĩi Vu, kÏm Vu h¬i thu hiu h¾t+ Khơng gian : Chiều dài, rộng : rừng phong. Chiều cao : núi Vu. Chiều sâu : Kẽm Vu. Sự tiêu điều, hiu hắt, bi thương lan tỏa khắp khơng gian khác với khơng khí êm dịu mơ màng của mùa thu trong thơ ca truyền thống.Rõng phong tÝn hiƯu b¸o thu vỊ“ Suèt c¶ vïng Tam gi¸p: Vu Gi¸p, Tõ §­êng gi¸p, T©y L¨ng gi¸p dµi bÈy tr¨m dỈm, nĩi liªn tiÕp ®«i bê tuyƯt ®èi kh«ng cã mét chç trèng .V¸ch ®¸ ®Þªp trïng che khuÊt c¶ bÇu ttêi, ch¼ng bao giê thÊy ¸nh n¾ng mỈt trêi, cịng nh­ ¸nh s¸ng tr¾ng”><- Hình ảnh đối lập Sĩng vọt lên tận lưng trờiMây sa sầm xuống mặt đất* 2 câu sauXoay ngược theo chiều dọc từ lịng sơng lên miền quan tái (gần  xa)(Thấp)(Cao)ThấpCao Sự vận động trái chiều và triệt đểCảnh thu chuyển động dữ dội tạo nên bức tranh thu vừa hùng vĩ vừa bi tráng- Điểm nhìn:Tĩm lại: Cảnh sắc thu mang dấu ấn của vïng Quỳ Châu (vừa âm u, vừa hùng vĩ). Cảnh sắc ấy mang phong cách thơ Đỗ Phủ: trầm uất, bi tráng. Sự chuyển động chao đảo của cảnh vật cũng là sự chao đảo của xã hội tao loạn lúc bấy giờ. Lời thơ thể hiện nỗi lịng trước thời thế và tình cảm nhớ thương đến tuyệt vọng của nhà thơ Tình thu2. Bèn c©u sau:*Câu 5-6:- Ẩn dụ: Cúc: hoa của mùa thu (biểu trưng của niềm vui và vẻ đẹp  nhỏ lệ gợi nỗi buồn sâu lắng Cơ chu (con thuyền cơ độc) trơi nổi, lưu lạc 	của cuộc đời Phưong tiện duy nhất nhà thơ gửi gắm ước nguyện về quê  là chiếc nhà nổi của Đỗ Phủ chuyển dịch về phía đơng kiếm cơ hội hồi hươngHệ: (Buộc chặt) Dây buộc thuyền cũng để thắt lịng ngườiNhớ quê da diết Cố viên tâm:Vườn cũNhớ quêTràng An (kinh đơ nhà Đường) Tình yêu nước 	thầm kínvườn cũ ở Lạc Dương Hai câu thơ biểu hiện lòng nhớ quê một cách sinh động và tha thiết, sâu lắng của nhà thơ. Hµn y xø xø th«i ®ao xÝchB¹ch §Õ thµnh cao cÊp mé ch©m* Hai câu 7-8 : Cảnh nhộn nhịp của mọi người may áo rét Cảnh mọi người giặt áo cũ để chuẩn bị cho mùa đông tới Cảnh thực ngoài đời: khơng khí chuẩn bị cho mùa đơng Tiếng chày đập vải: âm thanh đặc biệt có sức gợi cảm  Vang động, xoáy sâu vào lòng người nỗi thương nhớ quê tê tái, khôn nguôi. * Nghệ thuật: Tả cảnh ngụ tình+ Âm thanh+ Cảnh§iĨm nh×nNgo¹i c¶nhT©m c¶nh - Tu«n r¬i n­íc m¾t- ­íc väng ®­ỵc trë vỊ quª- Nhí quª da diÕt - Cĩc në hoa- Con thuyỊn lỴ loi- TiÕng chµy ®Ëp ¸oT©m tr¹ng võa hoµi cỉ võa thÕ sù, chøa chan t×nh ®êi, t×nh ng­êi s©u s¾cCÊu tø vËn ®éng cđa bµi th¬ ( S¬ ®å ho¸ )§iĨm nh×n bªn ngoµi : C©u 1, 2, 3,4( §Ị-Thùc )§iĨm nh×n bªn trong : C©u 5, 6( LuËn )§iĨm nh×n bªn ngoµi : c©u 7,8( KÕt ) (HiƯn t¹i)(Qu¸ khø )(HiƯn t¹i, t­¬ng lai )Thiªn nhiªn :Rõng phong, nĩi Vu, dßng s«ng, cưa¶iThi nh©n :R¬i n­íc m¾t, nhí n¬i v­ên cị.X· héi :TiÕng dao th­íc may ¸o rÐt, tiÕng chµy ®Ëp ¸oViƯc di chuyĨn ®iĨm nh×n (theo s¬ ®å ) chøng tá sù c¸ch t©n ®éc ®¸o cđa §ç Phđ T©m tr¹ng võa hoµi cỉ võa thÕ sù, chøa chan t×nh ®êi, t×nh ng­êi s©u s¾c §iĨm nh×n bªn ngoµi: C©u 7+8( KÕt )III. Tỉng kÕt1. Gi¸ trÞ néi dung:Bài thơ miêu tả bức tranh thiên nhiên hùng vĩ mà hiu hắt, sơi động mà nhạt nhịa trong sương khĩi mùa thu; đồng thời hiện diện một tâm trạng buồn xĩt xa với nỗi nhớ quê hương của nhà thơ.2. Gi¸ trÞ nghƯ thuËt- KÕt cÊu chỈt chÏ- Bĩt ph¸p t¶ c¶nh ngơ t×nh- Ng«n ng÷ th¬ hµm xĩc, c« ®äng ®a nghÜa ý t¹i ng«n ngo¹i, dïng qu¸ khø ®Ĩ nãi hiƯn t¹i.IV. LuyƯn tËp Cã ý kiÕn cho r»ng: "Bµi th¬ tuy kh«ng miªu t¶ trùc tiÕp t×nh h×nh x· héi nh­ng vÉn cã ý nghÜa hiƯn thùc réng lín" nªu ý kiÕn cđa anh (chÞ)?BiĨu hiƯn c¶m xĩc tr­íc c¶nh thu lµ ®Ị tµi mu«n thuë. C¶m xĩc mïa thu lµ bµi th¬ buån nh­ng kh«ng bi luþ. Nhµ th¬ tõng «m Êp giÊc m¬ giĩp vua Nghiªu - ThuÊn song b©y giê tÊt c¶ ®· thuéc vỊ dÜ v·ng. Sù sa ®o¹ cđa triỊu ®×nh phong kiÕn, chiÕn tranh phong kiÕn ®· ®Èy con ng­êi cã tr¸ng chÝ Êy vỊ tËn gãc trêi xa th¼m vµ con ng­êi Êy ngµy ®ªm chØ cßn «m Êp mét hi väng máng manh lµ trë vỊ quª cị. H¼n ­íc m¬ cđa §ç Phđ cịng lµ ­íc m¬ cđa bao ng­êi d©n nghÌo khỉ l­u vong ®­¬ng thêi. Bëi vËy bµi th¬ tuy kh«ng miªu t¶ trùc tiÕp t×nh h×nh x· héi nh­ng vÉn chan chøa t×nh ®êi vµ cã ý nghÜa hiƯn thùc s©u s¾cDỈn dß- " C¶m xĩc mïa thu" cđa §ç Phđ lµ mét bµi th¬ buån. Theo anh (chÞ) c¸i buån ë bµi th¬ nµy cã bi luþ kh«ng?- B¶n dÞch cđa NguyƠn C«ng Trø kh¸ hay song cã mét vµi chç ch­a thËt s¸t ý nguyªn b¶n. §èi chiÕu b¶n dÞch nghÜa víi dÞch th¬ vµ rĩt ra nh÷ng nhËn xÐt cÇn thiÕt.- Ph©n tÝch vµ c¶m nhËn bøc tranh c¶nh – t×nh trong bµi th¬THU HỨNG 2Phủ Quì quạnh quẽ ánh tà huy Nam Đẩu vời trông nhớ đế kì Dòng lệ “tam thanh” nghe vượn giục Chiếc bè “bát nguyệt” uổng công đi Lầu canh vách phấn kèn im bặt Dinh vẽ lò hương mộng được gì ? Trăng dọi qua cành im mặt đá Hàng lau xao xác sáng ngoài đê ( Lê Nguyễn Lưu dịch )THU HỨNG 4 Nghe nói Trường An tựa hí trường Trăm năm thế cuộc lắm bi thương Công hầu dinh thự thay người mới Văn vũ y quan đổi khác thường Chiêng, trống ầm vang lên bắc tái Quân thư chậm trễ đến Tây phương Sông thu lạnh vắng hơi tăm cá Cố quốc thanh bình mãi ước mong ( Lê Nguyễn Lưu dịch )THU HỨNG 8 Côn Ngô đất ngự trải du hành Tử Các yên trùm Mỹ thủy quanh Anh vũ mổ hoài mâm nếp trắng Phụng hoàng đậu mãi nhánh ngô xanh Gia nhân tặng thúy mừng xuân thắm Tiên lữ cùng thuyền dạo nắng hanh Vẫy bút xưa từng vang đế khuyết Bạc phơ mái tóc nhớ kinh thành ( Lê Nguyễn Lưu dịch )