Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết số 58: Cảm xúc mùa thu (Thu hứng)

Tieát 58Caûm xuùc muøa thu (Thu höùng)Ñoã PhuûI. T×m hiÓu chung1. T¸c gi¶: - §ç Phñ (712- 770) tù lµ Tö MÜ, quª ë huyÖn Cñng - Hµ Nam - Trung Quèc.- Gia ®×nh: Cã truyÒn thèng Nho häc vµ th¬ ca - Con ®­êng ®êi:- Sèng ë thêi k× lo¹n l¹c.- Cuéc ®êi nghÌo khæ, l­u l¹c.- ChÝ lín phß vua gióp n­íc nh­ng kh«ng thµnh.- Sù nghiÖp- Th¬ «ng lµ bøc tranh hiÖn thùc sinh ®éng vµ ch©n x¸c vÒ x· héi ®­¬ng thêi  mÖnh danh lµ thi sö- Giäng th¬ th­êng trÇm uÊt, nghÑn ngµo thÓ hiÖn sù ®ång c¶m víi nçi khæ cña nh©n d©n trong thêi li lo¹n, chøa chan t×nh yªu n­íc vµ tinh thÇn nh©n ®¹o  ®­îc t«n lµ thi th¸nhLµ nhµ th¬ hiÖn thùc vÜ ®¹i nhÊt ®êi §­êng, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi2. V¨n b¶na. VÞ trÝ vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c- “Caûm höùng muøa thu” laø baøi thô thöù nhaát trong chuøm thô Thu höùng (goàm 8 baøi ). - Baøi thô ñöôïc saùng taùc trong thôøi gian Ñoã Phuû ñang ñöa gia ñình ñi chaïy naïn ôû Quøy Chaâu (766).- “Caûm höùng muøa thu” laø baøi thô coù vò trí ñaëc bieät trong caû chuøm thô “ noù bao quaùt caû baûy baøi sau maø “noãi loøng queâ cuõ” laø choã “ veõ roàng chaám maét” cuûa caû 8 baøi thô. b. §äc vµ gi¶i nghÜa tõ khãc. NhËn xÐt dÞch th¬ vµ nguyªn t¸cd. ThÓ lo¹i vµ bè côc- ThÊt ng«n b¸t có §­êng luËt- Bè côc:2 phÇn: tiền giải: 4 câu đầu: tả cảnh mùa thu ở Quỳ Châuhậu giải: 4 câu sau: tả tình - Cảm xúc của nhà thơ trước cảnh thu ở Quỳ ChâuII. §äc – HiÓu1. 4 c©u ®ÇuKhung cảnh thu ở Quỳ Châu. + Hình ảnh :  Sương móc trắng xóa  tiêu điều, tang thương cả rừng phong Núi Vu, Kẽm Vu hơi thu hiu hắt, ảm đạm. + Điểm nhìn: Từ rừng núi xuống dòng sông, bao quát 	 theo chiều rộng * 2 câu đầu+ Không gian : Chiều dài, rộng : rừng phong. Chiều cao : núi Vu. Chiều sâu : Kẽm Vu. Sự tiêu điều, hiu hắt, bi thương lan tỏa khắp không gian khác với không khí êm dịu mơ màng của mùa thu trong thơ ca truyền thống.><- Hình ảnh đối lập Sóng vọt lên tận lưng trờiMây sa sầm xuống mặt đất* 2 câu sauXoay ngược theo chiều dọc từ lòng sông lên miền quan tái (gần  xa)(Thấp)(Cao)ThấpCao Sự vận động trái chiều và triệt đểCảnh thu chuyển động dữ dội tạo nên bức tranh thu vừa hùng vĩ vừa bi tráng- Điểm nhìn:Tóm lại: Cảnh sắc thu mang dấu ấn của vïng Quỳ Châu (vừa âm u, vừa hùng vĩ). Cảnh sắc ấy mang phong cách thơ Đỗ Phủ: trầm uất, bi tráng. Sự chuyển động chao đảo của cảnh vật cũng là sự chao đảo của xã hội tao loạn lúc bấy giờ. Lời thơ thể hiện nỗi lòng trước thời thế và tình cảm nhớ thương đến tuyệt vọng của nhà thơ Tình thu2. Bèn c©u sau:*Caâu 5-6:- Ẩn dụ: Cúc: hoa của mùa thu (biểu trưng của niềm vui và vẻ đẹp  nhỏ lệ gợi nỗi buồn sâu lắng Cô chu (con thuyền cô độc) trôi nổi, lưu lạc 	của cuộc đời Phưong tiện duy nhất nhà thơ gửi gắm ước nguyện về quê  là chiếc nhà nổi của ĐP chuyển dịch về phía đông kiếm cơ hội hồi hươngHệ: (Buộc chặt) Dây buộc thuyền cũng để thắt lòng ngườiNhớ quê da diết Cố viên tâm:Vườn cũNhớ quêTràng An (kinh đô nhà Đường) Tình yêu nước 	thầm kínvườn cũ ở Lạc Dương- Đối xứng chặt chẽ - Đoàng nhaát nhieàu söï vaät hieän töôïng:+ Ñoàng nhaát giöõa tình vaø caûnh ( nhìn hoa cuùc nôû troâng nhö xoøe ra nhöõng caùnh hoa baèng nöôùc maét)+ Ñoàng nhaát giöõa hieän taïi vaø quaù khöù ( gioït leä hieän taïi cuõng laø gioït leä cuûa quaù khöù gaàn – quaù khöù xa.+ Ñoàng nhaát giöõa söï vaät vaø con ngöôøi ( daây buoäc thuyeàn cuõng laø daây thaét loøng ngöôøi laïi) Hai caâu thô bieåu hieän loøng nhôù queâ moät caùch sinh ñoäng vaø tha thieát, saâu laéng cuûa nhaø thô. * Hai caâu 7-8 : Caûnh nhoän nhòp cuûa moïi ngöôøi may aùo reùt Caûnh moïi ngöôøi giaët aùo cuõ ñeå chuaån bò cho muøa ñoâng tôùi Cảnh thực ngoài đời: không khí chuẩn bị cho mùa đông Tiếng chày đập vải: âm thanh đặc biệt có sức gợi cảm  Vang ñoäng, xoaùy saâu vaøo loøng ngöôøi noãi thöông nhôù quê teâ taùi, khoân nguoâi. * Nghệ thuật: Tả cảnh ngụ tình+ Âm thanh+ Cảnh§iÓm nh×nNgo¹i c¶nhT©m c¶nh - Tu«n r¬i n­íc m¾t- ­íc väng ®­îc trë vÒ quª- Nhí quª da diÕt - Cóc në hoa- Con thuyÒn lÎ loi- TiÕng chµy ®Ëp ¸oT©m tr¹ng võa hoµi cæ võa thÕ sù, chøa chan t×nh ®êi, t×nh ng­êi s©u s¾cIII. Tæng kÕt1. Gi¸ trÞ néi dung:Bài thơ miêu tả bức tranh thiên nhiên hùng vĩ mà hiu hắt, sôi động mà nhạt nhòa trong sương khói mùa thu; đồng thời hiện diện một tâm trạng buồn xót xa với nỗi nhớ quê hương của nhà thơ.2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt- KÕt cÊu chÆt chÏ- Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh- Ng«n ng÷ th¬ hµm xóc, c« ®äng ®a nghÜa ý t¹i ng«n ngo¹i, dïng qu¸ khø ®Ó nãi hiÖn t¹i.IV. LuyÖn tËp Cã ý kiÕn cho r»ng: "Bµi th¬ tuy kh«ng miªu t¶ trùc tiÕp t×nh h×nh x· héi nh­ng vÉn cã ý nghÜa hiÖn thùc réng lín" nªu ý kiÕn cña anh (chÞ)?BiÓu hiÖn c¶m xóc tr­íc c¶nh thu lµ ®Ò tµi mu«n thuë. C¶m xóc mïa thu lµ bµi th¬ buån nh­ng kh«ng bi luþ. Nhµ th¬ tõng «m Êp giÊc m¬ gióp vua v­ît Nghiªu - ThuÊn song b©y giê tÊt c¶ ®· thuéc vÒ dÜ v·ng. Sù sa ®o¹ cña triÒu ®×nh phong kiÕn, chiÕn tranh phong kiÕn ®· ®Èy con ng­êi cã tr¸ng chÝ Êy vÒ tËn gãc trêi xa th¼m vµ con ng­êi Êy ngµy ®ªm chØ cßn «m Êp mét hi väng máng manh lµ trë vÒ quª cò. H¼n ­íc m¬ cña §ç Phñ còng lµ ­íc m¬ cña bao ng­êi d©n nghÌo khæ l­u vong ®­¬ng thêi. Bëi vËy bµi th¬ tuy kh«ng miªu t¶ trùc tiÕp t×nh h×nh x· héi nh­ng vÉn chan chøa t×nh ®êi vµ cã ý nghÜa hiÖn thùc s©u s¾cDÆn dß- " C¶m xóc mïa thu" cña §ç Phñ lµ mét bµi th¬ buån. Theo anh (chÞ) c¸i buån ë bµi th¬ nµy cã bi luþ kh«ng?- B¶n dÞch cña NguyÔn C«ng Trø kh¸ hay song cã mét vµi chç ch­a thËt s¸t ý nguyªn b¶n. §èi chiÕu b¶n dÞch nghÜa víi dÞch th¬ vµ rót ra nh÷ng nhËn xÐt cÇn thiÕt.- Ph©n tÝch vµ c¶m nhËn bøc tranh c¶nh – t×nh trong bµi th¬- So¹n bµi ®äc thªm: VËn n­íc, C¸o bÖnh b¶o mäi ng­êi, Høng trë vÒ theo hÖ thèng c©u hái S¸ch gi¸o khoa.THU HÖÙNG 2Phuû Quì quaïnh queõ aùnh taø huy Nam Ñaåu vôøi troâng nhôù ñeá kì Doøng leä “tam thanh” nghe vöôïn giuïc Chieác beø “baùt nguyeät” uoång coâng ñi Laàu canh vaùch phaán keøn im baët Dinh veõ loø höông moäng ñöôïc gì ? Traêng doïi qua caønh im maët ñaù Haøng lau xao xaùc saùng ngoaøi ñeâ ( Leâ Nguyeãn Löu dòch )THU HÖÙNG 4 Nghe noùi Tröôøng An töïa hí tröôøng Traêm naêm theá cuoäc laém bi thöông Coâng haàu dinh thöï thay ngöôøi môùi Vaên vuõ y quan ñoåi khaùc thöôøng Chieâng, troáng aàm vang leân baéc taùi Quaân thö chaäm treã ñeán Taây phöông Soâng thu laïnh vaéng hôi taêm caù Coá quoác thanh bình maõi öôùc mong ( Leâ Nguyeãn Löu dòch )