Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết: Ulixơ trở về

 Chào mừng lớp 10A1CHÚC CÁC EM HỌC TẬP TỐTTrường THPT Nguyễn Thái Học Quy Nhơn Ulixơ trở về Giáo viên: Nguyễn Thị Hoài ThuTrích “ Sử thi Ôđixê” của Homerơ SỞ TRƯỜNG HAY SỞ ĐOẢNKiểm tra bài cũSở trường Sở đoản Sở trường Từ “Sử thi Đăm Săn”, hãy nêu đặc điểm của hình tượng người anh hùng trong sử thi anh hùng. Sở đoảnSử thi dân gian là gì? Hãy kể tên một vài sử thi dân gian mà em biết. Sử thi dân gian gồm những loại nào? Ulixơ trở vềTrích “ Sử thi Ôđixê” của Homerơ Quan sát hình ảnh và nhận xét ngắn gọn về Hy Lạp cổ đại.Hải cảng Pirê Triet gia Hylap socrates 469 - 399 TCN Triet gia Hylap Plato 428 - 347 TCNI. Tìm hiểu chung1. Hi Lạp cổ đại:- Hi Lạp cổ đại là quê hương nền văn minh sớm nhất châu Âu, cống hiến nhiều thành tựu văn hoá – khoa học kỹ thuật cho nhân loại.- Tác phẩm văn học cổ đại Hi Lạp đề cập đến nhiều vấn đề lớn lao của xã hội loài người: tư tưởng tự do, dân chủ; ý thức đề cao con người - Nghệ thuật: đặc sắc hùng tráng, đồ sộ, huyền diệu, trữ tình, cân đối, đẹp đẽ - Thành tựu: Sử thi Homer, kịch Etsilơ, Xôphôclơ, ƠripitĐọc phần tiểu dẫn và chọn ghi vào phiếu học tập những chi tiết chính về tác giả Homerơ.2. Tác giả Homerơ- Theo truyền thuyết, ông sinh khoảng TK IX – VIII TCN bên sông Mêlet  Tên Mêlêxigien.- Đi đây đi đó nhiều, hiểu rộng biết nhiều- Là nghệ sĩ dân gian thiên tài, nghệ nhân mù làm nghề hát rong- Được coi là tác giả của 2 sử thi nổi tiếng Iliat và Ođixê.2. Tác giả HomerơTác giả Homerơ( TK IX – VIII TCN )Homerơ kể chuyện ở các thành bangHomerơ kể chuyện ở các thành bang Theo Hêrôđôt, ông sống vào thế kỷ IX TCN; là nhà thơ Hy Lạp cổ đại, người được coi là tác giả 2 bản anh hùng ca nổi tiếng Iliat và Ôđixê. Cho tới nay, chỉ có những truyền thuyết về Homerơ và các truyền thuyết ấy thường mâu thuẫn với nhau. Có 7 thành phố giành nhau vinh dự là quê hương của nhà thơ: Colophon, Sumer, Pylos, Utac, Argos, Chio, Athènes. Thông tin thêm về tác giả Homerơ Lớn lên, nhờ quen biết với chủ tàu Măngtextơ, ông được đi đây đó, hiểu rộng, biết nhiều, nhất là các truyện phiêu lưu của Uylixơ. Về sau, ông bị đau mắt và mù ông trở thành nghệ sĩ hát rong, đi lang thang làm thơ và kể chuyện. Ông bị ốm và chết khi đi qua hòn đảo nhỏ có tên là Los và được chôn cất trên bãi biển.Theo một tài liệu mà người ta cho là của nhà sử học Hêrôđôt ( TK 5 TCN ) thì Homerơ là con một thiếu nữ mồ côi bị quyến rũ và sinh ra ở cửa sông Mêlet nên lúc đầu đặt tên là Mêlizigien.Thông tin thêm về tác giả Homerơ Theo nhiều học giả về HyLạp hiện nay, Homerơ là một nghệ sĩ dân gian, có công sưu tầm, chỉnh lí những bài ca truyền thuyết chiến tranh thành Tơroa. Iliat và Ôđixê trước hết là những tác phẩm truyền miệng, mãi rất lâu về sau mới được ghi lại bằng văn tự Vẫn theo tài liệu ấy, Homerơ là biệt danh. Theo ngôn ngữ ở Sumer, Homerơ có nghĩa là mù nhưng lại có tài liệu cho rằng Homerơ có nghĩa là con tin, hình như cha của Homerơ bị người dân đảo Sip bán cho người BaTưThông tin thêm về tác giả Homerơ 3. Sử thi Iliat và Ođixê:3.1. Cả hai tác phẩm đều được xây dựng từ đề tài “Cuộc chiến tranh thành T’roa”.3.2. Iliat miêu tả cuộc chiến tranh giữa người Hi Lạp và người T’roa3.3. Ôđixê miêu tả hành trình trở về quê hương của Ulixơ sau khi dùng mưu con ngựa gỗ để chiếm thành T’roa Nối tiếp sử thi Iliat phản ánh công cuộc chinh phục thiên nhiên, di dân mở đất của người Hi Lạp.Từ sách giáo khoa, em hãy giới thiệu vài nét về sử thi Ôđixê3.3.1. Đây là sử thi anh hùng nổi tiếng của văn học Hi lạp cổ đại do Homer sáng tác từ những truyền thuyết dân gian sưu tầøm được về cuộc chiến tranh thành T’roa.3.3.2. Gồm 12.110 câu thơ, chia làm 24 khúc ca3.3.3. Tóm tắt tác phẩm3.3.4. Chủ đề tác phẩm: Chinh phục thiên nhiên để khai sáng, mở rộng giao lưu Tái hiện xung đột giữa các nền văn minh Cuộc đấu tranh bảo vệ hạnh phúc gia đìnhEm hãy tóm tắt và nêu chủ đề của tác phẩm.Thành TroyXi-cônLôtôphagiơXiclốpAiôlốtLéttrigôngHành trình trở về quê nhà của UlixơXiếc-xêXirenCa-rípĐảo thần mặt trời HêliốtCalípxôPhê-a-xiHành trình trở về quê nhà của UlixơItac (quê nhà)4. Đoạn trích Uylixơ trở về4.1. Vị trí của đoạn trích:Khúc ca 234.2. Tình huống sử thi:Ulixơ trải qua bao gian lao thử thách mới được trở về quê hương. Chàng phải chiến đấu chống 108 vị cầu hôn. Cuộc chiến thắng lợi nhưng Pênêlôp vẫn chưa chấp nhận. Ulixơ phải tiếp tục trải qua thử tháchTình huống đầy kịch tính. Em hãy nêu vị trí và tình huống sử thi của đoạn tríchII. Đọc hiểu1. Nhân vật Pênêlôp:1.1. Trước khi Uylixơ trở về nhóm 11.2. Khi nghe nhũ mẫu báo tin Uylixơ trở về ( T48 ) nhóm 21.3. Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng vết sẹo ở chân Uylixơ và đem cuộc đời ra đánh cược để thuyết phục ( T49) nhóm 31.5. Khi Têlêmac trách cứ: ( T49 ) nhóm 51.4. Khi đối diện với chồng ( T49 ) nhóm 41.6. Khi thử thách Uylixơ và khi Ulixơ vượt qua thử thách ( T51 ) nhóm 6Hoạt động nhóm: Tìm chi tiết và rút ra nhận xét về nhân vật Pênêlôp với các tình huống sau:II. Đọc hiểu1. Nhân vật Pênêlôp:1.1. Trước khi Uylixơ trở về:Pênêlôp tìm cách trì hoãn sự thúc ép của 108 vị cầu hôn1.2. Khi nghe nhũ mẫu báo tin Uylixơ trở về ( T48 )- Hãy khoan hí hửng reo cười ...câu chuyện già kể không hoàn toàn đúng sự thật ... Vị thần đã giết chết bọn cầu hôn - Chàng đã hết hy vọng trở về đất A-caiPhủ nhận vì nghi ngại và thận trọngthủy chung với chồng suốt 20 năm.1.3. Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng vết sẹo ở chân Uylixơ và đem cuộc đời ra đánh cược để thuyết phục ( T49)- Hãy xuống nhà ... Xem xác bọn cầu hôn và người giết chúng- Lòng nàng rất đỗi phân vân ... - Dù già sáng suốt ... Không sao hiểu thấu ý định của thần linh Thận trọng, ghìm nén tình cảm cố trấn an, lúng túng khó xử. 1.4. Khi đối diện với chồng ( T49 )- Vẫn ngồi lặng thinh trên ghế - Lòng sửng sốt- Khi thì đăm đắm âu yếm nhìn chồng, khi lại không nhận ra Bàng hoàng xúc động nhưng vẫn nghi ngại. 1.5. Khi Têlêmac trách cứ: ( T49 )- Lòng mẹ kinh ngạc quá chừng- Nếu quả thực... Thế nào cha con và mẹ cũng sẽ nhận ra nhau một cách dễ dàng Trấn an con nhưng lại kín đáo bày tỏ tình cảm nhớ thương chồng và yêu cầu thử thách. Phân vân và xúc động cao độKịch tính được đẩy lên đỉnh điểm. Pênêlôp là người khôn khéo, thông minh, thận trọng, mạnh mẽ giàu lí trí.1.5. Khi thử thách Ulixơ ( T49 )- Sai nhũ mẫu khiêng chiếc giường kiên cố do chính Ulixơ làmNói với nhũ mẫu nhưng cố ý cho Ulixơ nghe – khôn ngoan1.6. Sau khi Uylixơ vượt qua thử thách ( T51 )- Bủn rủn chân tay- Chạy ngay lại, nước mắt chan hòa - Ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng- Thanh minh về thái độ đối xử...Loạt động từ và từ chỉ tính chất diễn tả nỗi xúc động và hạnh phúc tột cùng.Đa cảm, dịu hiền giàu nữ tính.Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật - Pênêlôp là hình ảnh lí tưởng của người phụ nữ Hy Lạp cổ đại: Xinh đẹp, thông minh, khôn khéo, giàu bản lĩnh nhưng cũng hết sức dịu dàng, giàu tình cảm.Pê-nê-lốp vui sướng nhận ra chồng mình. 2. Nhân vật Uylixơ:- Tiêu diệt 108 vị cầu hôn nhưng vẫn chưa được vợ chấp nhận Hoàn cảnh giàu kịch tính2.1. Khi Pênêlôp dò xét:- Ngồi tựa vào cái cột cao,- Mắt nhìn xuống đất, chờ đợiNhẫn nại, bình thản2.1. Khi nghe con trai trách mẹ:2.2. Khi nghe con trai trách mẹ:- Can gián con “ đừng làm rầy mẹ ...” Khẳng khái, tự tin- Khuyên con “ nên suy nghĩ...” 2.3. Trước thử thách:- Nhẫn nại mỉm cười , ngồi đối diện...- Nói cặn kẽ về bí mật chiếc giường Sẵn sàng, đồng tình Trí nhớ tuyệt vời, tình yêu sâu nặng, sắt son Tình thế giàu kịch tính, nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật thông qua dáng điệu, cử chỉ, thái độ . Uylixơ mang phẩm chất của ngừoi anh hùng: khẳng khái, kiêu hãnh, tài ba 2.4. Vượt qua thử thách:- Nghe vợ phân trần: càng thêm muốn khóc- Ôm lấy vợ – khóc dầm dềGiàu tình cảmNghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật , giàu tính kịch - Uylixơ là hình ảnh người anh hùng mang những phẩm chất lý tưởng vừa trí dũng , khẳng khái vừa giàu tình cảm.3. Ý nghĩa của sự đoàn tụ của Uylixơ và Pênêlôp:- Trong cuộc đấu trí giữa Uylixơ và Pênêlôp không có ai là người thắng kẻ bại.- Sự đoàn tụ của gia đình Uylixơ là chiến thắng của tình yêu thủy chung son sắtEm hãy nhận xét về nhân vật Uylixơ và nghệ thuật xây dựng nhân vật Pênêlôp là người thử thách và Uylixơ là người vượt qua thử thách. Song cuộc đấu trí ấy có gì đặc biệt? Có người thắng, kẻ bại hay không? Vì sao?III. Tổng kếtNội dung:1. Nghệ thuật:Giàu tính kịch, miêu tả tâm lý nhân vật, xây dựng nhân vật lý tưởng, lối so sánh mở rộng... Hành trình trở về và vượt qua thử thách để đoàn tụ gia đình của Uylixơ là bài ca ngợi ca tình yêu thủy chung, son sắt. Củng cố và bài tập1. Kiến thức cơ bản:Sử thi Ôđixê, tác giả Homerơ, nghệ thuật sử thi, phẩm chất tốt đẹp mang tính lí tưởng của người Hy Lạp cổ đại qua 2 nhân vật Uylixơ và Pênêlôp2. Bài tập :Em hãy so sánh 2 nhân vật Đăm Săn trong “ Sử thi Đăm Săn” và Uylixơ trong “ Sử thi Ôđixê”.