Bài giảng Ngữ văn 12 - Ai đã đặt tên cho dòng sông (chuẩn kiến thức)

AI ÑAÕ ÑAËT TEÂN CHO DOØNG SOÂNG?Hoaøng Phuû Ngoïc TöôøngA. Giíi thiÖu chung I. T¸c gi¶: (sgk) +Hoµng Phñ Ngäc T­êng lµ mét trÝ thøc yªu n­íc. +¤ng lµ mét nhµ v¨n chuyªn vÒ bót kÝ, cã phong c¸ch ®éc ®¸o vµ tµi hoa.II. Bài bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông”1. Xuất xứ: Sgk trang1972. Chủ đề:	Tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng mà tác giả dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế, cho đất nước.B. Đọc- hiểu văn bản I.Vẻ đẹp sông Hương nơi thượng nguồn. “Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.” 	rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.“Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm,nó đã là một bản trường ca của rừng già,“rầm rộ,mãnh liệt...,cuộn xoáy vào những đáy vực bí ẩn” + Nhiều tiết tấu đầy ấn tượng “Dịu dàng say đắm giữa những dặm dàiChói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.”+ Nhiều hình ảnh đầy màu sắc =>Trường Sơn đã cho sông Hương một vẻ đẹp vừa hùng vĩ vừa đầy sức sống. Đoạn văn: “Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dạị. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng.”- Nghệ thuật nhân hoá kết hợp với so sánh:	“như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dạivới bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng.” => Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương được miêu tả với vẻ đẹp vừa man dại vừa đầy cá tính.- Chi tiết “với cuộc hành trình gian truân mà nó đã vượt qua.như không muốn bộc lộ, đã đóng kín lại ném chìa khoá trong những hang đá”=> tạo ấn tượng về dòng chảy của sông Hương nơi khởi nguồn vừa kì lạ vừa bí ẩn.Tóm lại: Vẻ đẹp (vừa hùng vĩ vừa dịu dàng)của sông Hương nơi khởi nguồn luôn gắn liền với vẻ đẹp của núi rừng Trường Sơn.II. Sông Hương: hành trình đến với Huế1. Sông Hương khi chảy xuôi về đồng bằng - Ở cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại: => dòng sông được so sánh như “người gái đẹp” được đánh thức sau giấc ngủ dài. Đoạn văn:	“vừa ra khỏi vùng rừng núi, sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềmTừ ngã ba Tuần, sông Hương theo hướng nam bắc qua điện Hòn Chén; vấp Ngọc Trản, nó chuyển hướng sang tây bắc, vòng qua thềm đất bãi Nguyệt Biều, Lương Quán rồi đột ngột vẽ một hình cung thật tròn về phía đông bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế.”“...qua điện Hòn Chénnó chuyển hướng sang tây bắcrồi đột ngột vẽ một hình cung thật trònôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế.”Chi tiết “Sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục”: + sông như đang uốn lượn + sông như đang bừng lên sức trẻ => nghệ thuật nhân hoá đã tạo sự hấp dẫn cho hành trình của sông. => thấy được tài hoa trong lối hành văn của tác giả.Dãy Trường SơnNgã ba TuầnĐiện Hòn ChénNguyệt Biều,Lương QuánChùa Thiên MụCồn HếnBao VinhVĩ Dạ- Sử dụng hàng loạt động từ “vòng giữa khúc quanhuốn mìnhtheo hướngchuyển hướngvòng quađột ngột vẽ.ôm lấyxuôi dần về”- Liệt kê những địa danh: điện Hòn Chén, Ngọc Trản, Nguyệt Biều Lương Quán, chùa Thiên Mụ, Huế”=>Miêu tả dòng chảy sống động qua những địa danh khác nhau của Huế=>Sự uyên bác của tác giả trong việc thể hiện những kiến thức địa lí về xứ Huế.2. Sông Hương ở ngoại vi thành phố.	“Từ Tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó, người ta luôn luôn nhìn thấy dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi.”- Hình ảnh: + “ Sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn” + “ vượt qua một lòng vực sâu”=> Ở ngoại vi thành phố, sông Hương vẫn mang một vẻ đẹp mạnh mẽ.- Sông Hương trôi đi với: + sắc nước “xanh thẳm” + dáng hình: “mềm như tấm lụa” + Sự tấp nập rộn ràng của “những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi”+ Mặt sông là tấm gương lấp lánhSớm xanhTrưa vàngChiều tím => Nghệ thuật liên tưởng, so sánh và nhân hoá được tác giả vận dụng tài hoa để miêu tả vẻ đẹp quyến rũ của sông Hương từ ngã ba Tuần về Huế. Đoạn văn: “Giữa đám quần sơn lô xô ấy,giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà”. + Sông Hương khi đi giữa những đồi núi, những lăng tẩm đền đài=> Sông Hương mang vẻ đẹp trầm mặc+ khi đến chân đồi Thiên Mụ nghe tiếng chuông chùa => Sông Hương trở nên mơ màng Tóm lại: Hai bút pháp kể và tả được kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa, tác giả đã làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi sự gắn liền giữa nó với thiên nhiên xứ Huế.Củng cố Hãy chọn câu đúng nhất1. Sông Hương nơi thượng nguồn mang vẻ đẹp: 	a. vừa trữ tình vừa hung bạo.	b. vừa hùng vĩ vừa mãnh liệt. 	c. vừa dịu dàng vừa đầy sức sống. 	d. vừa dịu dàng vừa hùng vĩ.Củng cố Hãy chọn câu đúng nhất1. Sông Hương nơi thượng nguồn mang vẻ đẹp: a. vừa trữ tình vừa hung bạo. b. vừa hùng vĩ vừa mãnh liệt. c. vừa dịu dàng vừa đầy sức sống. d. vừa dịu dàng vừa hùng vĩ.Tiết 2	III. S«ng H­¬ng gi÷a lßng TP HuÕ :	- S«ng H­¬ng gÆp thµnh phè cæ th× vui t­¬i h¼n lªn: “cuèn c¸nh cung nhÑ mÒm h¼n ®i nh­ mét tiÕng v©ng kh«ng nãi ra cña t×nh yªu.	- S«ng H­¬ng ch¶y ®iÖu slow giµnh riªng cho HuÕ – mét giai ®iÖu tr÷ t×nh chÇm r·i ªm ®Òm lÆng lÏ, nh­ kh«ng v­¬ng vÊn chót x« bå cña thêi gian	- S«ng H­¬ng – nh­ ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya, ®©y lµ vÎ ®Ñp cña S«ng H­¬ng nh×n tõ gãc ®é ©m nh¹c	- Khi rêi kinh thµnh HuÕ, S«ng H­¬ng cßn rÏ khóc ngoÆt ®i qua mét gãc TP HuÕ : ®ã lµ biÓu hiÖn cña nçi vÊn v­¬ng chót l¼ng l¬ kÝn ®¸o cña ng­êi t×nh chung thuû Víi bót ph¸p so s¸nh t­ëng t­îng, HPNT ®· lµm sèng dËy dßng S«ng H­¬ng – ng­êi con g¸i thuû chung, dÞu dµng, t×nh tø. Sím xanhTr­a vµngChiÒu tÝm§ªm huyÒn ¶oIV. S«ng H­¬ng trong mèi quan hÖ víi lÞch sö, cuéc ®êi vµ th¬ ca1. Trong lÞch sö: S«ng H­¬ng mang vÎ ®Ñp cña b¶n hïng ca ghi dÊu Ên bao chiÕn c«ng oanh liÖt cña d©n téc. - Thêi vua Hïng: Dßng s«ng biªn thuú xa x«i cña ®Êt n­íc- Thêi phong kiÕn+ Dßng Linh giang b¶o vÖ biªn giíi thÕ kû XV+ VÎ vang soi bãng kinh thµnh Phó Xu©n cña ng­êi anh hïng NguyÔn HuÖ+ Bi tr¸ng víi m¸u cña nh÷ng cuéc khëi nghÜa thÕ kû XIX- Sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m: chøng kiÕn nh÷ng ®au th­¬ng anh dòng cña d©n téc trong 2 cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü2. Trong cuéc ®êi: - Lµ mét nh©n chøng nhÉn n¹i vµ kiªn c­êng qua nh÷ng th¨ng trÇm cña cuéc ®êi.- S«ng H­¬ng mang vÎ ®Ñp gi¶n dÞ cña ng­êi con g¸i dÞu dµng thuû chung víi mµu ¸o tÝm HuÕ.3. Trong th¬ ca: lµ nguån c¶m høng v« tËn vµ kh«ng bao giê lÆp l¹i m×nh trong c¶m høng cña c¸c nghÖ sÜ.V. Nghệ thuật:- Văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa.- Ngôn từ phong phú, gợi hình, gợi cảm; câu văn giàu nhạc điệu.- Các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, so sánh được sử dụng một cách hiệu quảVI. Ý nghĩa văn bản:	Đoạn trích thể hiện những phát hiện, khám phá sâu sắc và độc đáo về sông Hương, bộc lộ TY tha thiết, sâu lắng và niềm tự hào lớn lao của nhà văn đối với dòng sông quê hương, với xứ Huế thân thương.c. Ghi nhí:“Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng?” lµ ®o¹n v¨n xu«i sóc tÝch vµ ®Çy chÊt th¬ vÒ S«ng H­¬ng, nÐt ®Æc s¾c lµm nªn søc hÊp dÉn cu¶ ®o¹n v¨n, lµ nh÷ng c¶m xóc s©u l¾ng ®­îc tæng hîp tõ mét vèn hiÓu biÕt phong phó vÒ v¨n ho¸ lÞch sö, ®Þa lý vµ v¨n ch­¬ng cïng mét v¨n phong tao nh·, h­íng néi, tinh tÕ vµ tµi hoa