Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài dạy: Ai đã đặt tên cho dòng sông

Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ? Hoµng Phñ Ngäc T­êng Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ? (Hoµng Phñ Ngäc T­êng)I. T×m hiÓu chung :VÒ nhµ v¨n Hoµng Phñ Ngäc T­êngC©u hái : Dùa vµo TiÓu dÉn SGK, h·y cho biÕt nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo trong cuéc ®êi cña Hoµng Phñ Ngäc T­êng ®· gióp «ng thµnh c«ng khi viÕt “ Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng?”I. T×m hiÓu chung :VÒ nhµ v¨n Hoµng Phñ Ngäc T­êng  :- Cuéc ®êi g¾n bã s©u s¾c víi xø HuÕ ( sinh ë HuÕ, häc §¹i häc v¨n khoa HuÕ, d¹y häc ë Tr­êng Quèc häc HuÕ, tham gia phong trµo c¸ch m¹ng t¹i HuÕ ... Tõ sau 1975 «ng chñ yÕu ho¹t ®éng v¨n nghÖ ë HuÕ ). - HiÓu biÕt s©u réng vÒ lÞch sö, ®Þa lÝ, v¨n ho¸ HuÕ. - Cã së tr­êng ë thÓ bót kÝ víi lèi v¨n mª ®¾m tµi hoa vµ ®Æc biÖt yªu thÝch thiªn nhiªn ~>C©u hái : Hoµng Phñ Ngäc T­êng tõng ®­îc coi lµ “ thi sÜ cña thiªn nhiªn” . H·y nªu nh÷ng t¸c phÈm cña «ng mµ ngay ë nhan ®Ò ®· thÓ hiÖn t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt? - T¸c phÈm cña «ng lÊp l¸nh t×nh yªu thiªn nhiªn ngay tõ nhan ®Ò : Ng«i sao trªn ®Ønh Phu V¨n L©u; B¶n di chóc cá lau; Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?; Hoa tr¸i quanh t«i ; Thµnh phè vµ chim; Ngän nói ¶o ¶nh ; Ng­êi h¸i phï dung (th¬) ~>C©u hái : Qua TiÓu dÉn SGK, em ®· biÕt ®­îc nh÷ng g× vÒ t¸c phÈm Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?2. T×m hiÓu chung vÒ t¸c phÈm “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?”XuÊt xø : - T¸c phÈm “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?” : viÕt n¨m 1981, in trong tËp bót kÝ cïng tªn gåm t¸m bµi - T¸c phÈm gåm ba phÇn (®o¹n trÝch ë SGK lµ phÇn thø nhÊt)b. ThÓ lo¹i :C©u hái : Qua phÇn ®äc, t×m hiÓu ë nhµ em h·y cho biÕt v¨n b¶n ‘’Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?’’ thuéc thÓ lo¹i nµo ? H·y h·y nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ thÓ lo¹i ®ã ? b. ThÓ lo¹i :Thuéc thÓ bót kÝ vµ gÇn víi tuú bót (bót kÝ vµ tuú bót ®Òu lµ nh÷ng tiÓu lo¹i cña thÓ kÝ) ( KiÕn thøc vÒ thÓ kÝ : + ThÓ kÝ cã ®Æc tr­ng lµ giµu tÝnh x¸c thùc, ®Ëm dÊu Ên h×nh t­îng t¸c gi¶ + KÝ cã nhiÒu tiÓu lo¹i : kÝ sù, bót kÝ, phãng sù, nhËt kÝ, håi kÝ, tuú bót  Bót kÝ lµ thÓ lo¹i ghi chÐp c¸c sù kiÖn, qua ®ã ghi l¹i nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ cña t¸c gi¶.  Tuú bót lµ thÓ lo¹i rÊt giµu chÊt tr÷ t×nh, rÊt tù do trong qu¸ tr×nh s¸ng t¹o, th­êng ®an xen gi÷a sù kiÖn vµ c¶m xóc, suy ngÉm cña nhµ v¨n) c. Bè côc : C©u hái : Qua phÇn ®äc, t×m hiÓu ë nhµ em h·y x¸c ®Þnh bè côc cña ®o¹n trÝch  “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?”b. Bè côc ®o¹n trÝch  “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?”*. C¸ch chia 1 : - PhÇn 1( tõ ®Çu ®Õn “d­íi ch©n nói Kim Phông”): s«ng H­¬ng nh×n tõ céi nguånPhÇn thø 2( tiÕp ®Õn “quª h­¬ng xø së”) : S«ng H­¬ng nh×n trong quan hÖ víi Kinh thµnh HuÕ.- PhÇn thø 3 ( ®o¹n cßn l¹i ) : S«ng H­¬ng trong mèi quan hÖ víi lÞch sö d©n téc, víi cuéc ®êi vµ thi ca * C¸ch chia 2 : - PhÇn ®Çu ( tõ ®Çu ®Õn “ quª h­¬ng xø së” ) : Thuû tr×nh cña H­¬ng giang - PhÇn sau : S«ng H­¬ng - dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ thi ca.II. §äc – hiÓu v¨n b¶n ®o¹n trÝch : 1. Thuû tr×nh cña H­¬ng giang :C©u hái : H·y x¸c ®Þnh thuû tr×nh cña dßng s«ng qua sù miªu t¶ cña nhµ v¨n ?S«ng H­¬ng ë th­îng l­u( “ Trong nh÷ng dßng s«ng ®Ñp...--> ch©n nói Kim Phông”)S«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ (“ Ph¶i nhiÒu thÕ kØ qua... --> b¸t ng¸t tiÕng gµ”)S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè (“ Tõ ®Êy...--> quª h­¬ng xø së”) a. S«ng H­¬ng ë th­îng l­u : C©u hái : Nhµ v¨n ®· gäi s«ng H­¬ng b»ng tªn gäi nµo ? §· vÝ nã víi ai ? C¸ch vÝ Êy gîi ra Ên t­îng g× vÒ H­¬ng giang ?a. S«ng H­¬ng ë th­îng l­u : - S«ng H­¬ng - “ b¶n tr­êng ca cña rõng g×a” - S«ng H­¬ng - “ c« g¸i Di -gan phãng kho¸ng vµ man d¹i” --> gîi Ên t­îng m¹nh vÒ vÎ ®Ñp hoang d¹i nh­ng còng rÊt t×nh tø, quyÕn rò cña con s«ng - S«ng H­¬ng - “ng­êi mÑ phï sa cña mét vïng v¨n ho¸ xø së” --> s«ng H­¬ng lµ mét sù khëi nguån, mét sù b¾t ®Çu cña mét kh«ng gian v¨n ho¸ - v¨n ho¸ HuÕ ; b. S«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ : C©u hái : - Nhµ v¨n ®· h×nh dung vÒ s«ng H­¬ng nh­ thÕ nµo khi nã cßn ë ‘’ gi÷a c¸nh ®ång Ch©u Ho¸ ®Çy hoa d¹i’’ ? - Tõ ®ã , h·y ph¸t hiÖn ®iÒu thó vÞ trong c¸ch c¶m nhËn cña Hoµng Phñ Ngäc T­êng vÒ thuû tr×nh cña con s«ng khi nã b¾t ®Çu vÒ xu«i ? b. S«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ : - Mang vÎ ®Ñp ®Çy chÊt l·ng m¹n : s«ng H­¬ng gièng nh­ “ ng­êi g¸i ®Ñp n»m ngñ m¬ mµng” gi÷a c¸nh ®ång ®Çy hoa d¹i ; dßng s«ng b¾t ®Çu vÒ xu«i tùa “ mét cuéc t×m kiÕm cã ý thøc” ng­êi t×nh nh©n ®Ých thùc cña mét ng­êi con g¸i ®Ñp Nh­ vËy nhµ v¨n ®· biÕn thuû tr×nh cña H­¬ng giang thµnh hµnh tr×nh ®i t×m t×nh yªu cña ng­êi con g¸i ®Ñp, duyªn d¸ng vµ t×nh tø - §ã cßn lµ “vÎ ®Ñp trÇm mÆc” : con s«ng ch¶y bªn nh÷ng l¨ng tÈm nh­ ®ang nÐp m×nh bªn “ giÊc ngñ ngh×n n¨m cña nh÷ng vua chóa” ... c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :C©u hái : - §i gi÷a lßng thµnh phè HuÕ s«ng H­¬ng cã thªm nh÷ng vÎ ®Ñp míi ®éc ®¸o, hiÕm thÊy nh­ thÕ nµo so víi c¸c dßng s«ng kh¸c trªn thÕ giíi ? - Theo c¸ch lÝ gi¶i cña nhµ v¨n th× v× sao s«ng H­¬ng khi ®i vµo lßng thµnh phè l¹i ch¶y chËm r·i ? c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :- S«ng H­¬ng – “®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ” : S«ng H­¬ng nh­ mét giai ®iÖu tr÷ t×nh chËm r·i dµnh riªng cho xø HuÕ.- S«ng H­¬ng - “ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya”: §©y lµ vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng tõ gãc nh×n ©m nh¹c- S«ng H­¬ng - ng­êi t×nh dÞu dµng vµ chung thuû:  Tr­íc khi rêi kinh thµnh , s«ng H­¬ng cßn cã khóc ngoÆt ®i qua mét gãc cña thµnh phè HuÕ - ®ã nh­ lµ biÓu hiÖn cña nçi “ vÊn v­¬ng”, chót “ l¼ng l¬ kÝn ®¸o” cña ng­êi t×nh thuû chung vµ chÝ t×nh... * Tãm l­îc:VÎ ®Ñp H­¬ng giang theo thuû tr×nh- S«ng H­¬ng ë th­îng l­u : --> S«ng H­¬ng - “ b¶n tr­êng ca cña rõng giµ” --> S«ng H­¬ng - “ c« g¸i Di-gan phãng kho¸ng vµ man d¹i”  S«ng H­¬ng - “ ng­êi mÑ phï sa cña mét vïng v¨n ho¸ xø së” - S«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ S«ng H­¬ng – ‘‘Ng­êi g¸i ®Ñp” bõng tØnh sau mét giÊc ngñ dµi --> S«ng H­¬ng -“ vÎ ®Ñp trÇm mÆc”, “nh­ triÕt lÝ, nh­ cæ thi” - S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè -->S«ng H­¬ng - “ ®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ” --> S«ng H­¬ng - “ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya” --> S«ng H­¬ng- ng­êi t×nh dÞu dµng vµ thuû chung .* ý nghÜa cña thuû tr×nh H­¬ng giang :C©u hái : Cèt lâi cña viÖc t¸c gi¶ thÓ hiÖn thuû tr×nh H­¬ng giang lµ g× ? * ý nghÜa cña thuû tr×nh H­¬ng giang :Hµnh tr×nh cña s«ng H­¬ng tõ th­îng nguån ra biÓn Èn chøa vÎ ®Ñp t©m hån HuÕ : võa m·nh liÖt võa l¾ng s©u; võa tr÷ t×nh thiÕt tha, võa b×nh th¶n trÝ tuÖ ...ThÓ hiÖn t×nh c¶m yªu mÕn, tù hµo, g¾n bã tha thiÕt, vµ mét th¸i ®é tr©n träng , g×n gi÷ cña nhµ v¨n ®èi víi vÎ ®Ñp quª h­¬ng 2. Dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ thi ca : - H­¬ng giang lµ dßng s«ng cña lÞch sö :C©u hái : Trong lÞch sö, s«ng H­¬ng hiÖn lªn víi nh÷ng vÎ ®Ñp nh­ thÕ nµo ? 2. Dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ thi ca : - Trong lÞch sö, s«ng H­¬ng mang vÎ ®Ñp cña b¶n hïng ca ghi dÊu bao chiÕn c«ng oanh liÖt cña d©n téc - lµ dßng s«ng "cña sö thi viÕt gi÷a mµu cá l¸ xanh biÕc"  S«ng H­¬ng ®· soi bãng lÞch sö hµo hïng, oanh liÖt vµ bi tr¸ng cña xø HuÕ - cña ®Êt n­íc qua chiÒu dµi thêi gian : lµ dßng s«ng biªn thuú cña ®Êt n­íc c¸c vua Hïng; lµ Linh Giang chiÕn ®Êu oanh liÖt b¶o vÖ biªn giíi tæ quèc §¹i ViÖt qua nh÷ng thÕ kØ trung ®¹i ; nã vÎ vang soi bãng Kinh thµnh Phó Xu©n cña ng­êi anh hïng NguyÔn HuÖ ; nã sèng hÕt lÞch sö bi tr¸ng ®Ém m¸u cña nh÷ng cuéc khëi nghÜa suèt thÕ kØ m­êi chÝn ; nã ®i vµo thêi ®¹i C¸ch m¹ng th¸ng T¸m víi nh÷ng chiÕn c«ng rung chuyÓn...- H­¬ng giang trong ®êi th­êng : C©u hái : Trong ®êi th­êng, s«ng H­¬ng ®­îc t¸c gi¶ c¶m nhËn ra sao ? - Trong ®êi th­êng, s«ng H­¬ng mang mét vÎ ®Ñp gi¶n dÞ cña mét ng­êi con g¸i dÞu dµng --> Khi nghe lêi gäi cña Tæ quèc “ nã biÕt c¸ch tù hiÕn ®êi m×nh lµm mét chiÕn c«ng” , nh­ng khi “ trë vÒ víi cuéc sèng b×nh th­êng” , s«ng H­¬ng tù nguyÖn “ lµm mét ng­êi con g¸i dÞu dµng cña ®Êt n­íc” - H­¬ng giang – dßng s«ng cña thi ca :  lµ nguån c¶m høng bÊt tËn cña c¸c nghÖ sÜ x­a nay , ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ th¬ nh­ NguyÔn Du, Cao B¸ Qu¸t; Bµ HuyÖn Thanh Quan, T¶n §µ, Tè H÷u ... C©u hái : H·y nªu chñ ®Ò cña bµi kÝ ?. Chñ ®Ò : Tõ nh÷ng c¶m xóc s©u l¾ng ®­îc tæng hîp b»ng vèn kiÕn thøc phong phó vÒ ®Þa lÝ, lÞch sö, v¨n ho¸.nhµ v¨n ®· kh¸m ph¸ vµ ca ngîi vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng, kinh thµnh HuÕ còng lµ vÎ ®Ñp cña quª h­¬ng, ®Êt n­íc.C©u hái : §Æc s¾c nghÖ thuËt cña bµi kÝ " Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?" 5. §Æc s¾c nghÖ thuËt cña bµi kÝ " Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ? Lµ nh÷ng trang v¨n ®Ñp ®­îc dÖt nªn bëi mét kho tõ vùng phong phó , uyÓn chuyÓn vµ rÊt giµu h×nh ¶nh... VËn dông c¸i nh×n, kiÕn thøc cña nhiÒu lÜnh vùc ®Ó kh¸m ph¸ vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng NghÖ thuËt nh©n ho¸, so s¸nh phong phó, gîi c¶m..- Cã mét lèi v¨n phong rÊt giµu chÊt th¬ ..III. Tæng kÕt : C©u hái : - Mét bµi kÝ ®Æc s¾c nh­ trªn chØ cã thÓ lµ kÕt qu¶, lµ tæng hoµ cña nh÷ng t×nh c¶m vµ phÈm chÊt nµo ë Hoµng Phñ Ngäc T­êng ? - Qua bµi kÝ , nªu nhËn xÐt vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt cña kÝ Hoµng Phñ Ngäc T­êng ?III. Tæng kÕt : - Bµi kÝ lµ kÕt qu¶ cña : + Mét t×nh yªu say ®¾m ®èi víi dßng s«ng, víi quª h­¬ng xø së + Mét c©y bót tµi hoa : giµu trÝ tuÖ , am hiÓu s©u réng vÒ v¨n ho¸, lÞch sö, ®Þa lÝ vµ v¨n ch­¬ng ; søc liªn t­ëng, t­ëng t­îng phong phó, ®éc ®¸o. - §o¹n trÝch mang ®Ëm phong c¸ch kÝ cña t¸c gi¶ : phãng tóng, tµi hoa, giµu th«ng tin v¨n ho¸, lÞch sö vµ giµu chÊt th¬ tr÷ t×nh l·ng m¹n.