Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài dạy: Ai đã đặt tên cho dòng sông (trích)

Hoàng Phủ Ngọc Tường(Trích)Ai đã đặt tên cho dòng sông?I.Đọc - hiểu tiểu dẫnTỏc giả: - Sinh năm 1937 tại thành phố Huế- Quờ gốc: - Tỉnh Quảng Trị. - Phong cỏch nghệ thuật: + Là cõy bỳt uyờn bỏc, tài hoa, giàu chất trớ tuệ. + Trớ tưởng tượng phong phỳ. + Lối viết hướng nội, hàm sỳc, cú chiều sõu văn hoỏ, cảm hứng nhõn văn. - Tỏc phẩm chớnh: SGK2. Tỏc phẩm: " Ai đó đặt tờn cho dũng sụng?”- Viết tại Huế ngày 4/1/1981- Thể loại:Bỳt kớ(đậm chất trữ tỡnh)- Xuất xứ: In trong tập sỏch cựng tờn. Đoạn trớch trong sgk thuộc phần một + lời kết của toàn tỏc phẩm- Bố cục: Gồm 2 phần Phần 1: Sụng Hương trong khụng gianPhần 2:Sụng hương với thời gian và thi caII. Đọc - Hiểu văn bản. 1. Đọc 2. Tỡm hiểu chỳ thớch 3. Tỡm hiểu nội dung văn bản.	a. Vẻ đẹp hình tượng sông Hương trong khụng gian.	* Sụng Hương ở thượng nguồn+Cú sức sống mónh liệt, hoang dại + Dịu dàng và say đắm.=> Sông Hương đã được “rừng già” “ hun đỳc cho nú một bản lĩnh gan dạ, một tõm hồn tự do và trong sỏng” để nó càng ngày càng mạnh mẽ hơn, say đắm hơn.. - Sụng Hương thay đổi về tớnh cỏch: + chế ngự được bản năng của người con gỏi + “mang một sắc đẹp dịu dàng và trớ tuệ, trở thành người mẹ phự sa của một vựng văn húa xứ sở”	** Sụng Hương ở đồng bằng(Trung lƯU)Cảnh sông Hương+ Chuyển dòng liên tục; +vòng giữa khúc quanh đột ngột+ uốn mình theo những đường cong thật mềm. “Sụng mềm như tấm lụa” trụi giữa hai dóy đồi sừng sững như thành quỏch”=> như bức tranh cú đường nột, cú hỡnh khối.- Cũn cú vẻ đẹp đa màu mà biến ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tớm”.-mang màu sắc triết lớ, cổ thi khi đi trong õm hưởng ngõn nga của tiếng chuụng chựa Thiờn Mụ.=> Bằng bút pháp kể và tả, HPNT đã làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú, hài hoà.Sông Hương mang vẻ đẹp dịu dàng, có linh hồn và “vui tươi” hẳn lên *như “tìm đúng đường về”. *“như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu” *“ngập ngừng như muốn đi muốn ở” vương vấn không muốn xa rời. * Như lời thổ lộ của đụi tài tử giai nhõn trờn chiếc cầu tràng tiền.** Sông Hương khi đi qua thành phốVị trớ nằm trong lũng thành phố Huế; được so sỏnh với sụng xen, sụng đa nuyp- những dũng sụng nổi tiếng trờn thế giới.Trạng thỏi chảy thực chậm như mặt hồ yờn tĩnh, như điệu Slow chậm rải sõu lắng. như người tài nữ đỏnh đàn lỳc đờm khuya=> Đú là biểu tượng cho văn hoỏ phương tõy(sụi nổi) phương đụng(nhẹ nhàng)- Được so sánh như “nàng Kiều trong đêm tình tự trở lại tìm Kim Trọng”. - “Lời thề ấy vang vọng  thành giọng hũ dõn gian”. Đó là tấm lũng con người Huế “mói chung tỡnh với quờ hương xứ sở”.* Như vậy , vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên “ như một cô gái Huế duyên dáng, điểm tô cho vẻ đẹp Huế”.** Sụng Hương trở lại “để núi một lời thề trước khi về biển cả”.(HẠ LƯU)* a.Dưới góc độ văn hoá:+Gắn với nhạc cổ điển và những đêm ca Huế trên sông.+ Gắn với Nguyễn Du và khúc nhạc “tứ đại cảnh”. + Là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca -> sông không bao giờ tự lặp lại mình2 .Vẻ đẹp của sông Hương với thời gian và thi ca Ca Huế trên sông Hươngb. Dưới góc độ đời thường: Sông Hương trở lại là một người con gái dịu dàng của đất nước.c.Với những sự kiện lịch sử.- Thời vua Hùng sông Hương là dòng sông biên thuỳ xa xôi.- Trong “dư địa chí” (Nguyễn Trãi), sông Hương được đặt tên Linh Giang, gắn với những cuộc chiến đấu oanh liệt của quân dân Đại Việt.- Thế kỷ XVIII: Sông Hương “vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”.- Thế kỷ XIX: Sông Hương sống hết lịch sử bi tráng với máu của những cuộc khởi nghĩa.- Đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.- Chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân 1968.=>Tỏc giả liệt kờ những sự kiện lịch sử theo chiều rộng và chiều sõu làm cho sụng hương như một người chiến sỹ trực tiếp tham gia và chứng kiến bao thăng trầm của đất nước* Tóm lại: Sông Hương là một hình tượng nghệ thuật hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của thiên nhiên, văn hoá, lịch sử và tâm hồn Qua việc tìm hiểu vẻ đẹp sông Hương, em nhận xét gì về tình cảm của tác giả dành cho dòng sông? - Tình cảm của HPNT với sông Hương: tình yêu tha thiết đối với quê hương xứ sở, khiến Sụng Hương trở nên lung linh, đa dạng như đời sống tâm hồn con người.IV. Nghệ thuật trần thuật.Thảo luận nhóm: 3 phút Nhóm1: Tác giả đã sử dụng những điểm nhìn trần thuật nào? Nhóm 2: Em có nhận xét gì về việc sử dụng ngôi kể? Nhóm 3: Vẻ đẹp của sông Hương được tác giả miêu tả bằng giọng điệu như thế nào ?* Điểm nhìn trần thuật: Biến đổi linh hoạt:+ Phương diện thời gian+ Phương diện không gian+ Phương diện kết cấu=> Nhân vật trữ tình: Là nhà khoa học có kiến thức sâu rộng, người nghệ sỹ có tâm hồn nhạy cảm, tài hoa.*Ngôi kể: Nhân vật Tôi – Người trần thuật. Quan sát, trình bày những hiểu biết suy nghĩ của mình về sông Hương. Bộc lộ cảm xúc cá nhân với sông Hương bằng những liên tưởng phong phú, bất ngờ.* Giọng điệu trần thuật: + Giọng điệu trữ tình giàu chất suy tưởng và chất triết luận.+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật với những hình ảnh đặc sắc, giàu chất hội hoạ, nhạc và thơ. => Nghệ thuật trần thuật trong tuỳ bút Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện: Chất Huế đã thấm đượm trong tâm hồn, tâm linh của nhà văn.III. Ghi nhớ: (SGK)* Củng cố: GV: Tổ chức HS thảo luận bằng phiếu học tập.(?) Cỏch đặt tiờu đề và kết thỳc tỏc phẩm bằng cõu hỏi "Ai đó đặt tờn cho dũng sụng?" nhằm mục đớch gỡ?- Mục đớch+ Giỳp người đọc hiểu về cỏi tờn đẹp của dũng sụng: sông Hương – sông thơm.+ Gợi lờn niềm biết ơn đối với người đó khai phỏ miền đất này. Hướng dẫn về nhà.- Nắm nội dung tỏc phẩm.- Soạn bài theo PPCT.